การอธิบายบาลีไวยากรณ์ : หน้า 11/30

ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 10 ถัดปลายลิ้นเข้ามา เป็นกรณ์ของอักขระที่เป็น มุทธชะ คือ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ. ร พ. ปลายลิ้นเป็นกรณ์ของอักขระที่เป็นทันตชะ คือ ต ถ ท ธ น ล ส. ฐานของตน เป็นกรณ์ของอักขระที่เหลือจากนี้ คือ ที่เป็นกัณฐชะ บ้าง โอฏฐชะบ้าง นาฬิกัฏฐานชะบ้าง และของอักขระที่เกิดใน ๒ ฐาน ทั้งหมด. เสียงอักขระ มาตราที่จะว่าอักขระนั้น ดังนี้ :- สระสั้นมาตราเดียว, สระ ยาว ๒ มาตรา, สระที่มีพยัญชนะสังโยคอยู่เบื้องหลัง ๓ มาตรา, ส่วน พยัญชนะทุก ๆ ตัว กึ่งมาตรา แม้พยัญชนะควบกัน เช่น ตุ๊ย มุห วุห เป็นต้น ก็กึ่งมาตรา ท่านกำหนดระยะเสียงของอักขระ เทียบ กับวินาที ดังนี้ :- สระสั้น ๑ ตัว = ๑/๒ วินาที (ครึ่งวินาที) สระยาว ๑ ตัว = 9 วินาที สระที่มีพยัญชนะสังโยคอยู่เบื้องหลัง = ๑ ๑/๒ วินาที (วินาทีครึ่ง) พยัญชนะตัวหนึ่ง ๆ = ๑/๔ วินาที พยัญชนะควบ เช่น ปุ้ย = ๑/๔ " (หนึ่งใน ๔ ของวินาที) (หนึ่งใน ๔ ของวินาที) สระ ๘ ตัว คือ อ อา อิ อี อุ อู เอ โอ นี้ มีเสียงอย่างเดียว กับภาษาไทย และย่อลงเป็น ๒ คือ เป็น รัสสะ มีเสียงสั้นอย่าง ๑ เป็น ทีฆะ มีเสียงยาวอย่าง ๑.