อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ : หน้า 15/30

ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 14 น ซ้อน น เช่น สนฺโน ม ม " " ป พ ม " ม " อนุกมฺปโก ม ซ้อน ผ เช่น สมผสฺโส " อมโพ อมมา. ม " ม " ກ ถมฺโภ พยัญชนะ อวรรค (ก) ย ล ส ๓ ตัวนี้ ซ้อนหน้าตัวเองได้ เช่น เสยฺโย, สลล์, อสฺโส. (ข) ย ร ล ว 4 ตัวนี้ ถ้าอยู่หลังพยัญชนะตัวอื่น ออกเสียง ว ๔ ผสมกับพยัญชนะตัวหน้า เช่น วากย์ ภทโร, เกลโส, อนุเวติ (ค) ส เมื่อใช้เป็นตัวสะกด มีสำเนียงเป็นอุสุมะ คือ มีลมออก จากไรฟันหน่อยหนึ่ง คล้าย S ในภาษาอังกฤษ เช่น ปุริสสมา เสนโห. (ง) ห ถ้าอยู่หน้าพยัญชนะอื่น ก็ทำให้สระที่อยู่ข้างหน้าตน ออกเสียงมีลมมากขึ้น เช่น พรหม, ถ้าอยู่หลังพยัญชนะ 4 ตัว คือ ณ ณ น ม ย ล ว ฬ ก็มีเสียงเข้าผสมกับพยัญชนะนั้น เช่น ปญฺโห, อุณโห, นหาน, อมห์, คารยฺหา, วุลหเต, อาหานํ, มุฬโห. ข้อที่ว่า พยัญชนะทั้งปวง กึ่งมาตรานั้น ว่าตามที่ท่านแสดงไว้ โดยไม่แปลกกัน แต่เมื่อจะแสดงตามวิธีนักปราชญ์ชาวตะวันตกจัด แบ่งไว้นั้น คงได้ความดังนี้ :- พยัญชนะวรรคทั้งปวง เป็น มูคพยัญชนะ ไม่มีมาตราเลย คือ เมื่อใช้เป็นตัวสะกดแล้ว ออกเสียงผสมกับพยัญชนะตัวอื่นไม่ได้ คง