อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ : หน้า 5/30

ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 4 เพราะ สระ ทำพยัญชนะให้ออกเสียงได้เช่นนั้น ท่านจึงเรียกว่า นิสัย คือเป็นที่อาศัยของพยัญชนะ บรรดาพยัญชนะต้องอาศัยสระ จึงออกเสียงได้ ในสระ 4 ตัวนั้น อ อิ อุ ๓ ตัวนั้น จัดเป็นรัสสะ มีเสียงสั้น เช่น อุทธิ ส่วน อ อี อู ๓ ตัวนี้ จัดเป็นทีฆะ มีเสียง ยาว เช่น ภาคี วธู แต่ เอ โอ ๒ ตัวนี้ เป็นทีฆะก็มี รัสสะก็มี คือ ถ้าไม่มีพยัญชนะสังโยค คือตัวสะกดที่ซ้อนอยู่เบื้องหลัง เช่น เสโข ดังนี้เป็นทีฆะมีเสียงยาว แต่ถ้ามีพยัญชนะสังโยค คือตัวสะกดที่ซ้อน อยู่เบื้องหลัง เช่น เสยฺโย โสตฺถิ ดังนี้เป็นต้นเป็น รัสสะ มีเสียงสั้น สระที่เป็น รัสสะ ล้วน ไม่มีพยัญชนะสังโยค (ตัวสะกด) และ ไม่มี นิคคหิต อยู่เบื้องหลัง เรียก ลหุ มีเสียงเบา เช่น ปติ มุนิ สระที่เป็น ทีฆะ ล้วนก็ดี สระที่เป็น รัสสะ มีพยัญชนะสังโยค ก็ดี สระที่มี นิคคหิต อยู่เบื้องหลังก็ดี เรียก ครุ มีเสียงหนัก เช่น ภูปาโล เอสี มนุสฺสินฺโท โกเสยฺย เป็นต้น. สระนั้น จัดเป็นคู่ได้ ๓ คู่ คือ :- ๑. อ อา เรียก ๒. อิ อี ๓. อุ อู อ วัณโณ อิ วัณโณ อุ วัณโณ ส่วน เอ โอ ๒ ตัวนี้ เป็น สังยุตสระ คือประกอบเสียงสระ ๒ ตัวเป็นเสียงเดียวกัน ดังนี้ :- อ กับ อิ อ กับ อุ ผสมกันเป็น เอ " โอ