บาลีไวยากรณ์: การแปลงพยัญชนะและสระ : หน้า 20/30

1 นี้ลบ ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 19 อุ โอ เป็นพยัญชนะ คือ แปลง อิ หรือ เอ เป็น ย แปลง อุ โอ เป็น ว. อิ ที่แปลงเป็น ย นั้น ถ้ามีพยัญชนะซ้อนกัน ๒ ตัว ลบเสีย ตัวหนึ่ง เช่น ปฏิสันถารวุตติ อสฺส เป็น ปฏิสันถารวุฒิยสุส ต ที่ วุตติ เสียตัวหนึ่ง, อคฺคิ อคาร์ เป็น อคฺนาคาร นี้ ลบ ค. ที่ อคฺคิ เสียตัวหนึ่ง แปลง อิ เป็น ย แล้วทีฆะ อ ที่ อคาร์ เป็น อา. เอ ที่ แปลงเป็น ย นั้น เช่น เต-อสฺส เป็น ตุยสฺส, เม-อย เป็น มฺยาย, เต–อห์ เป็น ยาห์ อุ ที่แปลงเป็น ว นั้น เช่น พหุ อาพาโธ เป็น พหวาพาโธ, จกฺขุ=อาปาถ์ เป็น จกฺขุวาปาก. ว โอ ที่แปลงเป็น ว นั้น เช่น อถโข-อสฺส เป็น อถขวสส. แปลงสระหลังนั้น ดังนี้ :- ถ้ามีสระอยู่หน้า แปลง เอ ซึ่งเป็นสระหลัง (ซึ่งตั้งอยู่ข้างหน้า เอว ศัพท์) เป็น ริ แล้วรัสสะสระหน้าให้สั้น เช่น ยถา = เอว ! - เอว เป็น ยถริว, ตถา = เอว เป็น ตถริว, อาคโม มี ๒ คือ ลง โอ อาคม ๑ ลง อ อาคม ๑. ถ้าสระโอ อยู่หน้า พยัญชนะอยู่หลัง ลบ โอ เสีย แล้วลง อ อาคมได้บ้าง เช่น โส-สีลวา เป็น สสีลวา, เอโส-ธมฺโม เป็น เอสธมฺโม. ถ้าสระ อ อยู่หน้า พยัญชนะอยู่หลัง ลบ อ เสียแล้วลง โอ อาคม ได้บ้าง เช่น ปร=สหสฺสํ เป็น ปโรสหสฺส์, สรท-สต์ เป็น สรโทสต์ วิกาโร มี ๒ คือ วิการในเบื้องต้น ๑ วิการในเบื้องปลาย ๑. วิการในเบื้องต้นนั้น คือ เมื่อลบสระเบื้องปลายแล้ว เอาสระเบื้องต้น