บาลีไวยากรณ์: อธิบายพยัญชนะและวรรค : หน้า 7/30

ประโยค๑ - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 6 ก ข ค ฆ ง ๕ ตัวนี้ เรียกว่า ก วรรค จ ฉ ช ฌ ญ ๕ ตัวนี " จ ฎ ฐ ฑ ณ ณ ๕ ตวน ต ถ ท ธ น ป ผ พ ภ ม ค & ตัวนี้ ป ๕ ตัวน ฏ " " ในพยัญชนะ ๕ วรรค วรรคใด มีพยัญชนะตัวใดนำหน้า วรรคนั้น ก็ชื่อว่าเรียกตามพยัญชนะตัวนั้น เช่นวรรคที่ ๑ มี นำหน้า เรียกว่า กวรรค และวรรคที่ ๒ มี ๑ นำหน้า เรียกว่า จ วรรค ดังนี้เป็นต้น. พยัญชนะอีก 4 ตัว คือ ย ร ล ว ส ห ฬ แต่ละตัวมี ฐานกรณ์ต่างกัน ไม่เกิดร่วมฐานกรณ์เดียวกัน จึงจัดเป็น อวรรค แปลว่าไม่เป็นพวกกัน ตามฐานกรณ์ที่เกิด ๕. พยัญชนะ คือ เรียกว่านิคคหิต ก็มี เรียกว่า อนุสาร ก็มี, นิคคหิต แปลว่า กดสระ คือ กดเสียงหรือกดกรณ์ คือ กด อวัยวะที่ทำเสียง เวลาที่จะว่า ไม่ต้องอ้าปากเกินกว่าปกติ เหมือน ว่าทีมสระ ส่วนคำว่า อนุสาร แปลว่า ไปตาม คือพยัญชนะ คือ นี้ต้องไปตามหลังสระที่เป็นรัสสะ คือ อ อิ อุ เสมอ เช่นคำว่า อห์ เสตุ อกาส เป็นต้น พยัญชนะ คือ นี้ นับว่าแปลกกว่าพยัญชนะ อื่น ๆ เพราะพยัญชนะอื่น ๆ ตามที่เขียนด้วยอักษรไทย เอาสระเรียง ไว้ข้างหน้าบ้าง ช้างหลังบ้าง ข้างบนบ้าง ข้างล่างบ้าง และอาจ เรียงได้ไม่จำกัด เช่น