บาลีไวยากรณ์: สมัญญาภิธานและสนธิ : หน้า 26/30

က ประโยค - อธิบายบาลีไวยากรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 24 ที่ ๒ ในวรรคของตน และพยัญชนะที่ ๓ ซ้อนหน้าพยัญชนะที่ 4 ใน วรรคของตน เช่น ปริ=ขย์ เป็น ปริกฺขย์, อนุ=ฉวิโก เป็น อนุจฉวิโก อธิฐาน เป็น อธิฏฐาน, สารีปุตฺต-เถโร เป็น สารีปุตฺตตฺเถโร มห=ผลานิ เป็น มหปุผลาน, มห=ฆโส เป็น มหคฆโส นิ-ฌาน เป็น นิชฌาน, อุ-ธมฺโม เป็น อุทฺธมฺโม, อุ-ภโว เป็น อุพฺภโว เป็นต้น. นิคคหิตสนธิ ในนิคคหิตสนธิ ได้สนธิกิริโยปกรณ์ ๔ คือ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกติ ๑. 9 ในโลปนิคคหิตนั้น เมื่อมีสระหรือพยัญชนะเบื้องหลัง ลบ นิคคหิตซึ่งอยู่หนึ่งได้บ้าง เช่น ตาส์-อห์ เป็น ตาสาห์, วิทูน-อคค เป็น วิทูนคุค นี้สระอยู่หลัง, อริยสจฺจาน-ทาสน์ เป็น อริยสัจุจาน ทสฺสน์, พุทฺธาน สาสน์ เป็นพุทธานสาสน์ นี้พยัญชนะอยู่หลัง อาเทสนิคคหิตนั้น ดังนี้:- ก. เมื่อมีพยัญชนะอยู่หลัง นิคคหิตอยู่หน้า แปลงนิคคหิตเป็น พยัญชนะที่สุดวรรคได้ทั้ง ๕ ตัว ตามสมควรแก่พยัญชนะวรรคที่ อยู่เบื้องหลัง ดังนี้ :- เป็น ง เช่น อลิก โต เป็น อลงุโก เอวิ=โข " เอวงุโข สํ=คโห " สงฺคโห สํ—ฆรมุติ " สงฺฆรมุติ