17 แบบเรียนบาลีอายากรณ์สมงคลแบบ สมธี : หน้า 38/59

17 แบบเรียนบาลีอายากรณ์สมงคลแบบ สมธี (1) เมื่อแปลง ยู เป็น ญ, ญ เป็น ฎ และการแปลง ย ปัจจัยกับที่สุดฐาน การแปลง ย ปัจจัยกับที่สุดฐานในตำแหน่งเดิมในแบบเรียนบาสติศึกษา): พยัญชนะแปลงแล้วเป็นพยัญชนะ วรรคที่ 4 สามารถเป็นอสัตว์เสวกว่าได้ เช่น โพธิ+อัญโค โพธ+อัญโค อาสภุ+ญไตร ลบ.อ และ ญ อนุพันธุ์ อาสภุ+ญ (ปัจจัย) แปลง ย เป็น ญ โพธิ+อัญโค อาสภุ+ญ (ปัจจัย) แปลง ธู เป็น ญ โพธิ+อัญโค อาสภุ+ญ ท่า ณ เป็น อสติสลาววกะ อาสภุ น่าพยัญชนะประกอบอรหลัง โพธิ+อัญโค อสภุ (2) พยัญชนะที่ ๑ ซ้อนหน้าพยัญชนะที่ ๒ มีหลักดังนี้ สรณะหน้าเป็นสรณะ พยัญชนะตัวต้นของคำหลังเป็นพยัญชนะที่ ๒ ให้ทำเป็นอสติส เทวบาวะได้ เช่น ปญจ+ขนา เป็น ปญญานุธา ยส+เกโโร เป็น ยสุกโโร รูป+โณ เป็น รูปนโ-โ, ปาน+โท เป็น จต+โ, เสฎ+จดด เป็น เสด+จดด, มหา+ผล เป็น มหา+ผล, โพธิ+อายา เป็น นิ+ผล, ฑุ+อิ โท เป็น ฑุ+อิ, ตตร+รโ เป็น วิ+ระโร, ตตร+รโ เป็น วิ+ระโร (3) สระหน้าเป็นสรณะ พยัญชนะตัวต้นของคำหลังเป็นพยัญชนะที่ ๒ ให้ทำเป็นอสติส เทวบาวะได้ เช่น อา+ขาโต เป็น อา+ขาโต อญาโต เป็น อาญาโต ตคณ+อโยเป็น ตณ+อโย, อนุ+เขตตุ เป็น อนุ+เขตตุ, สัญญ+ขนา เป็น สัญญากบฎ, อุ+ผโลติ เป็น อุ+ผโลติ (4) น อปลักษณ์เป็นนาหน้า มี กม, ปา, จ, จร, ตร หลายๆนี้แปลงแล้วพยัญชนะตัวต้นเป็นพยัญชนะที่ ๒ ให้ทำเป็นอสติส ลาวะเทวา พยัญชนะได้ เช่น นิ+มฤติ เป็น นิยมิติ (กม) แปลง กม ฤติเป็น มฤ นิ+ผติ เป็น นิยมติ (ปา) ลบ กม ปัจจัยในพยัญชนะที่สุดฐานร้อย: แปลง า เป็น ผ นิ+ผติ เป็น นิยมติ (ปา) ลบ ติ ปัจจัยในพยัญชนะที่สุดฐานร้อย ต แปลง อ เป็น ผ นิ+อโลโย (จ) ลบ อ ปัจจัยพยัญชนะ อี เป็น เอ แปลง เ อ เป็น อย แปลง จ เป็น ฉ, นิ+อุตตติ (จร) แปลง จ เป็น ฉ สำหรับเป็น ฉร นิ+อุตตติ (ตร) แปลง ต เป็น ฉ สำหรับเป็น ฉร