คำมภิธวิสาทวิสสและการศึกษาเกี่ยวกับภาษาบาลี : หน้า 1/59

บทนำ คำมภิธวิสาทวิสส ศาสนธรรมคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ถกเถียงรวบรวมข้ออรรถเสนเป็นคำมภิธวิสาทไตรปิฏก ภาษาสำหรับอริยกรมไตรปิฏกนั่นได้แก่ภาษาบาลี จิ๋งเรียกรวมกันว่า บาลีพระไตรปิฏก หรือกงเล่มมีเพียงคำว่าบาลีเดียวหมายถึงพระไตรปิฏกได้ ชาวพุทธหลายฝ่ายแรรวต่างยอมรับว่านั่นคือภาษาบาลี เป็นต้นภาษาสำหรับภาษีนี้ ซึ่งภาษาที่มีหลักเกณฑ์และเป็นภาษาที่ศักดิ์สิทธิ์ เพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ชนมนที่หลังเรียนเข้าใจพระธรรมคำสอนนั้นอย่างไม่ผิดเพี้ยน พระมหาเกรั้งทั้งหลายจึงได้แต่งคำมภิธวิสาสในอิทธยาว่า คำมภิธวิสาท ซึ่งเป็นคำมภิธวิสาส คำมภิธวิสาท คือ คำมภิธอะไร? คำว่า “สัททาวิสาส" สำเร็จจากคำว่า สัทท+วิสาส ที่แปลว่า อา เป็น สัททาวิสาส สัทท แปลว่าสัททหรือไวยากรณ์ วิเศษ แตกต่าง สัททาแปลมาเกี่ยวกับกับศัพท์ต่าง ๆ หรือ คำศัพท์ที่แสดงกฎเกณฑ์ของภาษามน นักปราชญ์ในปัจจุบันเรียกคำมภิธวิสาสว่า คำมภิธวิชาศาสตร์บ้าง นิรุตติ์ศาสตร์บ้าง คำมภิธวิสาส มี ๔ หมวด คือ ๑. หมวดคำภิธวิไธยาน์ เป็นคำมภิธวิสาสที่แสดงหลักภาษาส โดยแก่วิเคราะห์ วิธีสำเร็จรูป การเปลี่ยนแปลงคำศัพท์ ฯลฯ คำมภิธวิไธยาน์ได้รับการยกย่องและนิยมศึกษากันโดยทั่วไป มี ๓ กลุ่ม คือ กลุ่มคำมภิธวิจิเรนะ กลุ่มคำมภิธวิโมคคลลาละ และกลุ่มคำมภิธวิสาทติ ๒. หมวดคำภิธวิสันต์ เป็นคำมภิธวิสาสที่แสดงกฎเกณฑ์วิเศษรองภาษาบาลี คำมภิธได้รับการยกย่องและเรียนกันโดยทั่วไปของนักปราชญ์ ได้แก่คำมภิธวรุตโตภัย ๓. หมวดคำภิธวิรณญาน เป็นคำมภิธวิสาสประเภทพจนานุกรมหรือทานานุกรมศัพท์ภาษาบาลี เช่น คำมภิธอักษรปีปก คำมภิธอัตสังค์ คำมภิธรัตตํสังค์ เป็นต้น