การพิจารณาทุกข์ในคัมภีร์พุทธศึกษา : หน้า 31/35

สำหรับประเด็นนี้ไม่พบในคัมภีร์อธิษฐาน 5. อินทรีย์พักนอนในคัมภีร์กาถวัตถุอธรรมกล่าวไว้ดังนี้ ทุกข์มี 2 ประการ คือ อินทรีย์พักทุกข์และอินทรีย์พัก-ทุกข์ [อินทรีย์พักทุกข์ หมายความว่า สิ่งที่เกี่ยวเนื่องกับอินทรีย์ เป็นทุกข์ นั่นเป็นวัตถุแห่งทุกข์ [อินทรีย์พักทุกข์หมายความว่า สิ่งที่ไม่เกี่ยวเนื่องกับอินทรีย์เป็นทุกข์ เพราะอัดตามพุทธวจน ที่กล่าวว่า สิ่งใดไม่เกี่ยวข้องนั้นชื่อว่าเป็นทุกข์ ด้วยความหมายที่ว่า มีความบีบคั้นจากการเกิดดับ ดังนั้น ชนเหล่าใดจะไม่มีอาตมาภาพ แยกแยะนี้ จะมีความเห็นผิดจุดเหตุวาทั้งหลายว่า การประพฤติพรหมจรรย์ในสำนักแห่งพระผู้มีพระภาคเจ้าเพื่อกำหนดรู้ทุกข์อัน ใด ทุกข์อันนั้นเป็นอินทรีย์พักทุกข์เท่านั้น มิใช่อื่นจากนีฯน ทางคัมภีร์ของนิยามายสรรวาสฎิวาท เช่น คัมภีร์อธิษฐานมหาวัชระ ได้อธิบายเกี่ยวกับ ทุกข์แต่ร (dukhendriya) ว่าเป็นการรับเวทนาจากทุกข์ของร่างกายที่เกิดจากผัสสะ แต่ไม่พบการจำแนกประเภทของ ทุกข์ว่า เป็นทุกข์ที่เกิดขึ้นทางตรงและทุกข์ที่เกิดขึ้นทางอ้อม [ยังมีต่อ ติดตามได้ในวารสารธรรมธารา ฉบับต่อไป]