ดวง : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 103 / 169

…้กล่าวไว้ถูก ต้องดีแล้ว ฯ ก็เพราะว่าท่านอธิบายไว้อย่างนี้ แม้ในอรรถกถา (วิภังค์) ท่านจึงกล่าวว่า จิตดวงหนึ่ง ๆ มีดวงละ ๓ ขณะ ด้วยอำนาจอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ ดังนี้ ฯ ๆ [อายุของรูปธรรมและนามธรรม อรู…

ในบทนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ของจิตและคุณสมบัติของธรรมที่เกี่ยวข้องกันตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการสำรวจอำนาจของอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ การทำความเข้าใจในอารมณ์และความสามารถในการรู้แจ้งของจิตตลอดจนล

…ดพร้อมกับอาวัชชนะจิต ฯ คำว่า เมื่อภวังค์ไหว ๒ ครั้ง ความว่า เมื่อภวังค์เป็นไป ๒ ครั้ง ในอารมณ์ที่จิตดวงก่อนถือเอาแล้วนั่นแล โดยเป็นความไกล กล่าวคือความเป็นเหตุเกิดแห่งวิญญาณที่ไม่เหมือน กัน (โยชนาเป็น - …

เนื้อหาได้อธิบายถึงอารมณ์กระทบประสาทและภวังคจิต โดยการกล่าวถึงการเกิดขึ้นของอารมณ์ตั้งแต่รูปและเสียง จนถึงกลิ่น รส และโผฏฐัพพะ การเกิดขึ้นพร้อมกับภวังคจิตสะท้อนความเป็นเหตุเกิดแห่งวิญญาณ และอำนาจแห่งก

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 157 ดวงที่ ๒ เรียกว่า ภวังคุปัจเฉทะ เพราะเกิดขึ้นโดยอาการคือเข้าไป ตัดภวังคสันตินั้นให้ขาดลงฯ แต่ในปกรณ์อภิ…

บทนี้พูดถึงภวังคัปัจเฉทะซึ่งเกิดจากการตัดภวังคสันติ โดยเฉพาะการอภิปรายเกี่ยวกับการเชื่อมโยงระหว่างรูปที่กระทบประสาทและภวังคที่อาศัยหทัยวัตถุ การเปรียบเทียบด้วยแมลงวันที่จับอยู่กับก้อนกรวดเพื่ออธิบายกา

…ฺถิ ตทาลมุพนุปฺปาโท ความว่า ตทาลัมพนะไม่เกิดในมหันตารมณ์ ซึ่งมีอายุชั่ว ๑๔ ขณะจิต (เท่ากับขณะจิต ๑๔ ดวง) เพราะอารมณ์ ดับไปเสียก่อน ๆ จริงอยู่ ในวิถีเดียวกัน เมื่อจิตบางเหล่ามีอารมณ์เป็น ปัจจุบัน จิตบางเห…

เนื้อหานี้อภิปรายเกี่ยวกับการเกิดขึ้นของตทาลัมพนะในปริบทของจิตและอารมณ์ โดยชี้ให้เห็นถึงการไม่มีการเกิดตทาลัมพนะซ้ำใน ๒ หน่วยอารมณ์ เนื่องจากไม่เพียงพอแก่การเกิดในช่วงระยะเวลา ๑๔ ขณะจิต ซึ่งสร้างความเ

…ร คือตามสมควรแก่ทวารนั้น ๆ ตามสมควรแก่ ปัจจัยนั้น ๆ และตามสมควรแก่อารมณ์เป็นต้นนั้น ๆ ย่อมมีเพียง ๓ ดวงเท่านั้นโดยไม่แปลกกัน คือ อาวัชชนะ ๑ ทัสสนะเป็นต้น ๑ สัม ปฏิจฉันนะ ๑ สันตีรณะ ๑ โวฏฐัพพนะ ๑ ชวนะ ตทา…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ

ประโยคส - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 167 อนุโลม ๒ หรือ ๓ ดวงข้างต้น แม้โดยไม่แปลกกัน ๆ จริงอยู่ มี อธิบายว่า ๔ ครั้ง หรือเพียง ๓ ครั้ง โดยควรแก่อัปปนาที่จะพึง เ…

บทที่ 167 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา นำเสนอการวิเคราะห์อัปปนาวิถีและการทำงานของจิตในบริบทต่างๆ ซึ่งรวมถึงการเกิดและลำดับของจิตที่สัมพันธ์กับการฝึกสมาธิ โดยกล่าวถึงการเกิดของอัปปนา

…ว มองดูโลกนี้ เพราะฉะนั้น ท่านอนุรุทธารจารย์จึงกล่าววิถีจิตไว้ ๖๔ ในรูปภพนั้น รวมกับอกุศลวิบากจิต ๔ ดวงนั้นนั่นแล ฯ ก็เพราะทำ

เนื้อหานี้กล่าวถึงจิตในภพต่าง ๆ ที่มีการพิจารณาและวิเคราะห์ตามอภิธัมมิติ โดยเฉพาะในกามภพและรูปภพ รวมถึงความแตกต่างของวิถีจิตในแต่ละภพ และการมีอยู่ของอนิฏฐารมณ์ในโลกแห่งวิบากจิต ซึ่งเป็นการแสดงถึงลักษณ

… ด้วยปีของมนุษย์ ๕๐ ปี และ ๕๐๐ ปีทิพย์ ของพวกเทวดาชั้นจาตุม- มหาราชิกา เป็นประมาณอายุของพวกเทวดาชั้นดวงดึงส์ฯ ก็การเอา ๔ คูณนั้น เป็น ๑,๐๐๐ ปีโดยกรนับปีทิพย์ (โดยการนับปีของเทวดา) โดยการนับปีของมนุษย์ ปร…

…บาลี โดยแสดงความแตกต่างระหว่างอายุของมนุษย์และเทวดาในแต่ละชั้น เช่น อายุของเทวดาชั้นจาตุมมหาราชิกา, ดวงดึงส์, ยามา, ดุสิต, นิมมานรตีน และปรนิมมิตวสวัตตีน โดยการใช้อัตราส่วนการคูณเพื่อเปรียบเทียบ โดยยกตัว…

…ารย์ครั้นแสดงความเป็น ไปแห่งวิบาก ด้วยอำนาจวาทะของท่านติปิฎกจุฬานาคเถระ ที่เป็นไป อย่างนี้ว่า "เจตนาดวงเดียวมีวิบาก ๑๖ อย่าง ในกรรมที่กุศลเจตนา ดวงเดียว ประมวลมาแล้วนี้แล มีประมาณ ๑๒ อย่าง (ด้วยอำนาจ ทุเ…

…มัตถสังคหบาลี โดยมุ่งเน้นที่ความเกิดแห่งทุเหตุกปฏิสนธิและความเป็นไปแห่งวิบาก ซึ่งวิบากจะเกิดจากเจตนาดวงเดียวที่มีมากถึง ๑๖ อย่าง ทั้งในกรรมที่เป็นกุศลและอเหตุกะ ตามอาจารย์ที่มีชื่อเสียงในด้านนี้ การวิเคร…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 275 สิ้น เหมือนกายินทรีย์ฯ ดวงหทัยนั่นแล เป็นที่อยู่ด้วย เพราะเป็นที่ อาศัยแห่งมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าหทัย …

เนื้อหาได้บรรยายถึงความสัมพันธ์ระหว่างหทัยวัตถุและธาตุ โดยเฉพาะมโนธาตุและมโนวิญญาณธาตุ นอกจากนี้ยังอธิบายว่าหทัยวัตถุมีความสำคัญเป็นที่อาศัยแห่งธาตุทั้งคู่ และบทบาทของธาตุเหล่านี้ในประสบการณ์ของชีวิต

…เพราะฉะนั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า อรูป ฯ เป็น วขจิต ดังนี้ ฯ ก็ปฏิสนธิจิตและ จุติจิต ไม่ใช่เป็นจิตดวงอื่น เพราะรวมอยู่ภายในภวังคจิต ๑๕ นั่นเอง เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงไม่ทำการยกเว้นจิตทั้ง ๒ ดวง ตามท…

บทความนี้กล่าวถึงการเกิดของจิตทั้งสองประเภท คือ ปฏิสนธิจิตและจุติจิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งว่าจิตเหล่านี้ไม่มีความสามารถในการทำให้รูปเกิดขึ้นได้ เนื่องจากไม่มีองค์ฌานอันเป็นปัจจัยพิเศษ ข้อความนี้อิงตามคำสอ

…รมณ์ โดยเว้นจากวิตก ฯ แท้จริง พระผู้มีพระภาค ตรัสองค์ฌาน มีวิตกเกิดความหลังฯ สมาธิแม้มีอยู่ในจิต ๑๖ ดวงนั้น ก็ไม่ถึงความเป็นธรรมชาติมีกำลัง เพราะไม่มีความเพียงในจิต ๑๖ ดวง ด้วยสามารถแห่งทวิปัญจวิญญาณ มโน…

ในบทนี้มีการอธิบายถึงการตรัสของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับองฌานและปัญจวิญญาณ โดยมีการกล่าวถึงสมาธิและอาการต่างๆ ของจิต นอกจากนี้ยังนำเสนอความแตกต่างระหว่างอเหตุกจิตและจิตปกติ เกี่ยวกับการเกิดของอธิบดีในจิ

…๓๓ อันสูงสุด คือ วิเศษสุด เพราะเป็นฝ่ายแห่งธรรมเครื่องตรัสรู้ฯ ธรรม ๓๓ ทั้งหมด มีในโลกุตตรจิตทั้ง ๘ ดวง ฯ บางทีไม่มีสังกัปปะและปีติ คือบางที่มี ไม่ได้ เพราะสังกัปปะไม่เกิดในจิตที่ประกอบด้วยฌานมีทุติยฌานเ…

บทความนี้มีการวิเคราะห์ธรรม 33 อันสูงสุดที่เกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยแสดงถึงรายละเอียดของกิจ 2 อย่าง คือ สัมธินทรีย์และสัทธาพละ การผสมผสานระหว่างโลกุตตรจิตและโลกิยจิต แล

…ิโดยรวมกัน) มีรถ เกวียน บ้าน หม้อน้ำ และแผ่นผ้าเป็นต้นฯ คำว่า จนฺทาวฏฺฏนาทิกก์ ได้แก่ อาการคือการที่ดวงจันทร์ ดวงอาทิตย์ และดาวนักษัตร หมุนเวียนไปมีอุทัยขึ้นเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่งการ

ในเนื้อหาท่านอาจารย์ได้กล่าวถึงความสำคัญของอรรถบัญญัติและสมมติสัจจะในทางอภิธรรม โดยนำเสนอความรู้เกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงและความสืบต่อของธรรม ด้วยการใช้ตัวอย่างจากธรรมชาติ เช่น แผ่นดินและภูเขา อีกทั้งย

…ญาณ ชื่อว่าปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ ฯ ก็เมื่อพ ก็เมื่อพระโยคาวจรนั้นปฏิบัติอยู่อย่างนี้ วิปัสสนจิต ๒-๓ ดวง ปรารภลักษณะมีอนิจลักษณะเป็นต้น อย่าง ใดอย่างหนึ่ง ย่อมเป็นไป โดยชื่อว่าบริกรรม อุปาจาร และอนุโลม ใน…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาไตรลักษณ์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมีการอธิบายถึงแนวทางในการปฏิบัติวิปัสสนา การเห็นความไม่เที่ยงและความสิ้นไปของนามรูปผ่านสัมมสนญาณและอุทยัพพยญาณ สอนให้เห็นถึงความเกิดขึ้นและก

…2 ละสมุทยสัจ ทำนิโรธสัจให้แจ้ง หยั่งลงสู่อัปปนาวิถี ด้วยอำนาจการ เจริญมัคคสัจ ฯ ต่อจากนั้นผลจิต ๒-๓ ดวง เป็นไปแล้วก็ดับไป ฯ ต่อจากนั้นก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) และ ฯ ส่วนปัจจเวกขณ ญาณทั้งหลาย ทั้งหลาย…

ในเนื้อหานี้พูดถึงการพิจารณาจิตและวิโมกข์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยยกตัวอย่างการละสมุทยสัจและการเข้าใจในภาวะจิตเพื่อไปสู่นิพพาน พุทธศาสนาพิจารณาอีกทั้งการละกิเลสที่ยังเหลือ ผ่านกรรมและความเป็นจริงในจิต

…ถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้ 1 - หน้าที่ 410 เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่าบริกรรมนิมิต ได้แก่ดวงกสิณเป็นต้น ฯ บริกรรม นิมิตนั้นนั่นแล ชื่อว่าอุคคหนิมิต เพราะอรรถว่า เป็นนิมิตอันพระโยคี พึงเรียนเอา…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับบริกรรมนิมิตและกสิณชนิดต่าง ๆ ในบริบทของการปฏิบัติธรรม โดยเน้นที่อุคคหนิมิตและปฏิภาคนิมิตว่ามีความสำคัญต่อการภาวนาอย่างไร ซึ่งแสดงถึงความสามารถในการมองเห็นและการยึดถือในจิตวิญ

…ณ ๔ อย่าง กสิณา กาส อาโลกกสิณ และหมวด ๔ แห่งอรูปฯ บทว่า ตตฺถาปิ คือ บรรดากรรมฐาน ๑๐ อย่างเหล่านั้นฯ ดวงกสิณที่กว้าง (ใหญ่) เป็น สัปปายะแก่คนโมหจริต เพราะในโอกาสคับแคบ จิตก็ยิ่งหลงหนักเข้า ฯ ดวงกสิณเล็ก เ…

บทความนี้อธิบายกรรมฐานที่เหมาะสมกับจริตของแต่ละบุคคล โดยอาทิ อสุภกรรมฐานที่เป็นประโยชน์ต่อคนที่มีราคะมาก และอานาปานะซึ่งช่วยคนที่มีโมหะ นอกจากนี้ยังกล่าวถึงอนุสสติ 5 และกรรมฐานอื่นๆ ที่เหมาะแก่จริตของ

… ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ใดเห็นทุกข์ ฯ หลายบทว่า เทว ตีณิ ผลจิตตานี ปวตฺติวา ความว่า ผลจิต ๒" หรือ ๓ ดวง เป็นไปแล้วในสันดานแม้ที่มีกิเลสถูกตัดขาดแล้ว ตาม สมควรแก่ความเกิดขึ้นของมรรค โดยเป็นธรรมชาตระงับดับ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาปัจจเวกขณญาณซึ่งเป็นองค์ความรู้ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยพูดถึงความสำคัญของมรรคและผลที่นำไปสู่การหลุดพ้น รวมถึงการวิเคราะห์ว่าผลจิตมีการเกิดขึ้นตามสภาวะธรรมชาติ พร้อมทั้งให้คว

…้ " ดังนี้แล้วลืมตาดูโดยอาการพอดี ( เพ่งดู) ถือ เอานิมิตภาวนาไป เพราะผู้เหลือกตา (ดู) ตาจะเมื่อย และดวงจะ ปรากฏเกิน ( จริง ) ไปด้วย โดยวิธีนั้น นิมิต ( แท้ )ก็จะไม่เกิด ขึ้นแก่เธอ ผู้หรี่ตา (ดู) ดวงจะไม่…

เนื้อหาว่าด้วยการเห็นโทษในกามทั้งหมด รวมถึงอุบายที่ช่วยสลัดกามออกไป โดยการพึ่งพาการระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ซึ่งจะก่อให้เกิดความสงบและปีติ การทำความเข้าใจในนิพพานและการเพ่งดูนิมิต โดยไม่ให้แ