กรรมและวิบากในอภิธัมมศาสตร์ : หน้า 241/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 241 กรรมอย่างเดียว เพื่อจะแสดงผลที่เห็นสม (เสมอ) ด้วยกรรม ไม่ได้ ยกความเกิดแห่งทุเหตุกปฏิสนธิขึ้นไว้ เหมือนดังที่ท่านเว้นความเกิด แห่งอเหตุกปฏิสนธิในสุคติ ด้วยความวิบัติแห่งคนบอดและคนหนวก แต่กำเนิดเป็นต้น แล้วจึงยกความเกิดแห่งทุเหตุกปฏิสนธิขึ้นด้วยทุเหตุก กรรมอย่างเดียว เพื่อจะแสดงความเกิดแห่งสเหตุกปฏิสนธิ ด้วยความ ถึงพร้อมแห่งคติ ไม่ได้ยกความเกิดแห่งอเหตุกปฏิสนธิขึ้นไว้ เหมือน อย่างนั้น แต่ท่านไม่ได้ยกขึ้นไว้ เพราะไม่ได้ (ความเกิดแห่งทุเหตุก ปฏิสนธิ) ด้วยติเหตุกรรม" ฯ [อธิบายมติของอาจารย์บางรูปเรื่องวิบาก ด้วยประการดังที่กล่าวมานั้น ท่านอาจารย์ครั้นแสดงความเป็น ไปแห่งวิบาก ด้วยอำนาจวาทะของท่านติปิฎกจุฬานาคเถระ ที่เป็นไป อย่างนี้ว่า "เจตนาดวงเดียวมีวิบาก ๑๖ อย่าง ในกรรมที่กุศลเจตนา ดวงเดียว ประมวลมาแล้วนี้แล มีประมาณ ๑๒ อย่าง (ด้วยอำนาจ ทุเหตุกปฏิสนธิ) แม้ที่เป็นอเหตุกะก็มี 4 อย่าง (ด้วยอำนาจอเหตุก ปฏิสนธิ)" ดังนี้แล้ว บัดนี้ เพื่อจะแสดง (ความเป็นไปแห่งวิบาก เหล่านั้น) ด้วยอำนาจแม้แห่งวาทะของท่านโมรวาปีวาสีเถระ และ ท่านมหาธรรมรักขิตเถระ ที่มาแล้วอย่างนี้ว่า "เจตนาดวงเดียว มี วิบาก ๑๒ อย่าง ในกรรมที่เจตนาดวงเดียว ประมวลมาแล้วอย่างนี้แล มีประมาณ ๑๐ อย่าง แม้ที่เป็นอเหตุกะก็มี 4 อย่าง " จึงได้กล่าวคำ เป็นต้นว่า "อสงฺขาร์ สสงฺขารวิปากานิ" ฯ