อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - จิตในภพต่างๆ : หน้า 185/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 185 (จิตในภพต่างๆ] บทว่า ยถารห์ คือ ตามสมควรแก่ภพนั้น ๆ และตามสมควร แก่บุคคลนั้น ๆฯ ด้วยคำว่า สพฺพตฺถาปิ เป็นต้น จักมีการคัดค้านแม้ ฆานวิญญาณเป็นต้น เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงคัดค้านเฉพาะตทา ลัมพนะที่ประกอบด้วยปฏิฆชวนะในรูปาวจรภูมิ ฯ บทว่า สพฺพตฺถาปิ ન્ คือ ในกามภพและในรูปภพ ฯ ในกามภพบัณฑิตย่อมได้วิถีจิต ๘๐ เว้นจิตที่พ้นจากวิถี ตามสมควร ฯ ในรูปภพได้วิถีจิต ๖๓ ที่เหลือ ด้วยอำนาจอาวัชชนจิตทั้ง ๒ อเหตุกวิบากจิต ๔ ชวนจิตที่เหลือ ๕๓ เว้นจิต ๒๕ ด้วยอำนาจปฏิฆจิต ๒ ตทาลัมพนกิจ 4 วิญญาณ ๖ มีฆานวิญญาณเป็นต้น และจิตที่พ้นจากวิถีฯ ในอรูปภพมีได้ คือมี จิตได้ ๔๒ ด้วยอำนาจกามาวจรชวนจิต ๒๖ อรูปาวจรชวนจิต 4 โลกุตตรชวนจิต ๓ และมโนทวาราวัชชนจิตที่เหลือ เว้นจิต ๔๓ ด้วยอำนาจกามาวจรวิบากจิต ๒๓ ปฐมมรรคจิต รูปาวจรจิต ๑๕ ปฏิฆจิต ๒ อรูปวิบากจิต กิริยามโนธาตุ และหสนจิต ฯ ส่วนอาจารย์ บางพวกกล่าวว่า เพราะในรูปภพไม่มีอนิฏฐารมณ์ กุศลวิบากจึง ไม่เกิดแก่พรหมทั้งหลายผู้มาแล้วในโลกนี้นั่นแล เพราะฉะนั้น ลด อกุศลวิบากจิตเหล่านั้นออกแล้ว ในรูปภพจึงได้วิถีจิตเพียง ๖๐ กับ กามาวจรวิบากจิต ๕ ดังนี้ ฯ แต่ว่าใคร ๆ ไม่อาจพูดว่า ในโลกนี้ อนิฏฐารมณ์ไม่เกิดแก่พวกพรหม แม้ผู้ดำรงอยู่ในภพนั้น แล้ว มองดูโลกนี้ เพราะฉะนั้น ท่านอนุรุทธารจารย์จึงกล่าววิถีจิตไว้ ๖๔ ในรูปภพนั้น รวมกับอกุศลวิบากจิต ๔ ดวงนั้นนั่นแล ฯ ก็เพราะทำ