อภิธัมมัตถสังคหบาลี: การวิเคราะห์จิตและอกุศลมูล : หน้า 33/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 33 และกระสับกระส่ายฟุ้งซ่าน ทั้งไม่แตก ต่างกันโดยความต่างแห่งสังขาร ในกาล ทุกเมื่อ ฯ จริงอยู่ ภาวะแห่งจิตที่เข้ม แข็งตามสภาพและที่ถูกกระตุ้นเตือน ไม่ มีแก่จิตทั้ง ๒ ดวงนั้น ที่กระสับกระส่าย ฟุ้งซ่านอยู่ในกาลทุกเมื่อ ฯ [วิเคราะห์อกุศลมูล] ન จิตที่ชื่อว่าโมมูหะ เพราะอรรถว่า ลุ่มหลงด้วยโมหะ คืองมงาย อย่างเหลือเกิน เพราะว่างเว้นจากมูลอื่น ๆ คำว่า อิจเจว เป็นต้น เป็นคำกล่าวย้ำอกุศลจิต ๑๒ ดวงตามที่กล่าวแล้ว ฯ ในศัพท์ว่า อิจเจว เป็นต้นนั้น อิติ ศัพท์ มีอันแสดงความรวมแห่งคำพูดและคำที่ควร พูดเป็นอรรถฯ เอว์ ศัพท์ มีอันชี้ให้เห็นลำดับแห่งคำพูด และคำที่ ควรพูดเป็นอรรถ ฯ อีกอย่างหนึ่ง นิปาตสมุหะนี้ เป็นไปในอันเริ่มย้ำ คำพูดเป็นคำที่ควรพูดฯ อธิบายว่า อกุศลจิต ๑๒ ด้วย จบบริบูรณ์ คือสำเร็จแล้ว หรือที่ท่านอาจารย์รวบรวมเข้าถือเอากล่าวไว้แล้ว แม้ โดยประการทั้งสิ้น คือโดยอาการมีสัมประโยคเป็นต้น แม้ทั้งหมด คือ โดยอาการมีสัมประโยคกับโสมนัสอุเบกขา และทิฏฐิเป็นต้น มีสัมประ โยคกับปฏิฆะเป็นต้น และสัมประโยคกับวิจิกิจฉาและอุทธัจจะ ด้วย ประการอย่างนี้ คือโดยนับตามที่กล่าวแล้ว ฯ บัณฑิตพึงทราบเนื้อความในบทว่า "อกุศลจิต" นั้น ดังต่อไปนี้