อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 107 : หน้า 107/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 107 - เพราะมีอารมณ์แตกต่างกันทีเดียว ฯ อธิโมกข์ไม่มีการเกิดในวิจิกิจฉาจิต ซึ่งมีสภาพเป็นไป ๒ อย่าง เพราะเป็นไปโดยอาการคือ ตัดสินอารมณ์ เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวว่า เว้นอธิโมกข์เสีย ดังนี้ [ประมวลเจตสิกลงในจิต] ๓ ประกอบความว่า ธรรมทั้งหลายตั้งอยู่ในอกุศลจิตโดยอาการ ๓ อย่างนี้ คือ ธรรม ๑๕ ตั้งอยู่ในอสังขาริกจิตดวงที่ ๑ และที่ ๒, ธรรม ๑๘ ตั้งอยู่ในอสังขาริกจิตดวงที่ ๓ และที่ ๔, ธรรม ๒๐ ตั้งอยู่ใน อสังขาริกจิตด้วยที่ ๕, ธรรม ๒๐ ตั้งอยู่ในสสังขาริกจิตดวงที่ ๑ และ ที่ ๒, ธรรม ๒๐ ตั้งอยู่ในสสังขาริกจิตตดวงที่ ๓ และที่ ๔, ธรรม ๒๒ ตั้งอยู่ในสสังขาริกจิตดวงที่ ๕, ธรรม ๑๕ ตั้งอยู่ในโมมูลจิตทั้งคู่ (๒ ดวง)ฯ ประกอบความว่าธรรม ๑๔ เหล่านี้ คือ ธรรม ๔ อย่างที่ทั่วไป คือเป็นสาธารณะแก่อกุศลจิตทั้งหมด และธรรมอีก ๑๐ อย่างที่มีเสมอ (สมานเจตสิก) คือมีเสมอแก่จิตอื่น (อัญญสมานาเจตสิก) เว้นฉันทะ ปีติ และอธิโมกข์ บัณฑิตเรียกว่า มีการประกอบในกุศลจิตทั้งหมด ฯ ด้วยบทว่า ตถา นี้ ท่านอาจารย์ระบุถึงอัญญสมานาเจตสิก ฯ ชื่อว่ามโน- ธาตุ เพราะอรรถว่า ธาตุเป็นเพียงความรู้ เพราะไม่ประกอบด้วยกิจคือ ความรู้พิเศษสุดยอด ดุจมโนวิญญาณธาตุ (ซึ่งไม่ประกอบด้วยความรู้ พิเศษสุดยอด) ฉะนั้น ๆ บทว่า อเหตุกปฏิสนธิยุคเล ได้แก่ ใน อุเบกขาสันตีรณะทั้งคู่ฯ ประกอบความว่า ในจิตตุปบาทที่เป็นอเหตุกะ ๑๘ มีการสงเคราะห์