อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 137/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 137 สามารถแห่งกามาวจรวิบาก ๒๓ ปัญจทวาราวัชชนะ ๑ หสนจิต ๑ ย่อม มีในอารมณ์เล็กน้อย คือในอารมณ์เป็นกามาวจรอย่างเดียว ฯ แท้จริง กามาวจรชื่อว่าปริตตะ เพราะอรรถว่า เทียบกับมหัคคตะเป็นต้นแล้ว ก็เป็นเหมือนถูกตัด คือถูกรอนโดยรอบด้าน เพราะกามาวจรนั้นมี อานุภาพน้อยฯ ในบททั้งปวง มีบทว่า เอกวีสติ เป็นต้น จึงเห็นการ ประกอบความมีอวธารณะ โดยนัยมีอาทิว่า จิต ๖ ดวงมีในมหัคคตะ เท่านั้น ดังนี้ฯ [อธิบายวัตถุสังคหะ] การสงเคราะห์โดยการจำแนกวัตถุ และโดยอำนาจแห่งการ กำหนดจิต ที่มีจักษุเป็นต้นนั้นเป็นที่อาศัย ชื่อว่าวัตถุสังคหะฯ จักษุ เป็นต้น ที่ชื่อว่าวัตถุ เพราะอรรถว่า เป็นที่อยู่อาศัยของจิตและเจตสิน เพราะเป็นที่อาศัยแห่งจิตและเจตสิกนั้นๆ วัตถุแม้ทั้งปวงย่อมได้ใน กามโลก เพราะมีได้แก่สัตว์ผู้มีอินทรีย์บริบูรณ์เฉพาะในกามโลกนั้น นั่นแลฯ ก็ด้วย ปิ ศัพท์ในบทว่า สพฺพตฺถาปิ นี้ ท่านอาจารย์แสดง ความที่วัตถุมีจักษุเป็นต้นบางเหล่า ไม่มีด้วยอำนาจแห่งคนผู้บอดและ ผู้หนวกเป็นต้นฯ วัตถุทั้ง ๓ มีฆานะเป็นต้น ชื่อว่าไม่มีแก่พวกพรหม เพราะพวกพรหมมีการสำรอกความกำหนัดแม้ในประสาทที่มีกลิ่น รส ล และโผฏฐัพพะนั้นเป็นอารมณ์ เพราะปราศจากความพอใจในกลิ่น รส และโผฏฐัพพะ ด้วยอำนาจภาวนาสำรอกกาม ๆ แต่วัตถุ ๒ มี จักษุเป็นต้น ซึ่งมีประโยชน์ในกิจมีการเห็นพระพุทธเจ้าและฟังธรรม เป็นต้น ได้อยู่ในรูปโลกนั้น เพราะพวกพรหมยังไม่คลายจากความ