พระอรรถกถา : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 2 / 10

…อายตนะ ๑๑ สงเคราะห์ สังเสทชกำเนิดไว้ ในพวกอุปปาติกสัตว์ โดยเป็นกำเนิดที่มีอายตนะ บริบูรณ์ แม้คำนั้น พระอรรถกถาจารย์ก็กล่าวไว้ ด้วยสามารถการ สงเคราะห์สัตว์จำพวกสังเสทชะ เฉพาะที่มีอายตนะบริบูรณ์เข้าในจำพวก อุปปาต…

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ และรายงานข้อคิดเห็นจากอรรถกถาจารย์ที่อธิบายการจัดหมวดหมู่ของสัตว์นี้ อธิบายถ

…รีบหลบหนีเอาตัวรอดไป ทิ้งพระโพธิสัตว์ไว้เพียงลำพัง เหมือนดังมหาพรหมที่นั่งอยู่ใน วิมานอันว่างเปล่า *พระอรรถกถาจารย์ได้พรรณนาไว้ว่า “ขณะที่พญามาร และพระโพธิสัตว์กำลังต่อสู้กันอยู่ อุกกาบาตได้ตกลงโดยรอบ ทิศทั้งหล…

บทความนี้กล่าวถึงเหตุการณ์สำคัญในชีวิตของพระพุทธเจ้า เมื่อพระองค์ได้ชนะพญามารในช่วงศึกที่เต็มไปด้วยความมืดมนและเสียงอึกทึก ก่อนที่จะตรัสรู้ธรรมที่ใต้ต้นโพธิ์ โดยช่วงนี้ได้มีการสร้างภาพของความสั่นสะเทื

ประโยค และ มังคับติกรรมนี้นิยแปล เล่ม 3 หน้า ที่ 88 ลักษณะทีพระอรรถกถาจารย์กล่าวไว้ในอรรถกถาสมาทิฏฐิสูตร อย่างนี้ว่า "เทวนาเป็นเหตุว่าจวางว่างคงมรินิพพาน อันเป็นไปทางกายา…

พระอรรถกถาจารย์ได้กล่าวถึงลักษณะของเทวนาและความสำคัญของการดำเนินชีวิตตามหลักธรรม เพื่อการเข้าถึงนnirพพาน ผ่านก…

1.2.2 อารมณ์และนิมิตของกสิณ คำว่า อารมณ์โดยทั่ว ๆ ไป หมายถึงสิ่งที่จิตกำหนดเป็นคำที่พระอรรถกถาจารย์ทั้งหลาย ใช้เรียกสิ่งใดก็ตามอยู่ในขอบข่ายของสมาธิ คำนี้ตรงกับคำว่า นิมิต ซึ่งตามศัพท์หมายถึง สั…

เนื้อหาเกี่ยวกับอารมณ์และนิมิตในสมาธิ ซึ่งอารมณ์หมายถึงสิ่งที่จิตกำหนดและตรงกับนิมิต นิมิตแบ่งเป็น 3 ประเภทคือ บริกรรมนิมิต อุคคหนิมิต และปฏิภาคนิมิต โดยบริกรรมนิมิตหมายถึงการเลือกอารมณ์เพื่อฝึกสมาธิ

…น้ำมันข้น (เมโท) ในอรรถกถามีเพิ่มเป็นอาการ 32 คือ เยื่อในสมองศีรษะ (มัตถะเก มัตถลุงคัง) กายคตาสติที่พระอรรถกถาจารย์และพระพุทธองค์ทรงยกย่องชมเชยนี้ มิได้มุ่งหมาย แต่เฉพาะ 32 โกฏฐาสะอย่างเดียว แม้อสุภะ 10 ก็ดี อา…

เนื้อหาเน้นการเจริญกายคตาสติ โดยมีหลักการสำคัญที่ต้องรู้ก่อนปฏิบัติ เช่น อุคคหโกสัลละ และ มนสิการโกสัลละ ซึ่งประกอบไปด้วยความฉลาดในการศึกษา 7 อย่าง ช่วยให้เข้าใจและสามารถฝึกฝนการเจริญสติได้อย่างมีประส

…ยกว่า สลิลา. ภาษะแห่งบุคคลผู้มาจออ่อนหวานนั้น ชื่อว่า ลลาย คือ ความเป็นผู้มาจออ่อนหวาน เพราะเหตุนัน พระอรรถกถาจึงกล่าวว่า สลิลา วาจาโรมันตาโก. จริงอยู่ ชื่อว่า ภาวะแห่งบุคคลผู้มานึ่งเทิงอยู่ ด้วยสามารถอาจอ่อนหว…

เนื้อหานี้พูดถึงความอ่อนหวานในวาจาของบุคคลตามคำอรรถกถา โดยนิยามคำว่า 'สลิลา' ซึ่งแสดงถึงความเป็นผู้มีวาจาไพเราะและอ่อนโยน อรรถกถาและกีฏีกาให้ความสำคัญกับคุณสมบัติของการเป็นบุคคลที่มีความบันเทิงในวาจา

…พัวพัน เสียงไม่ขาด และไม่แตก บ้างก็เปรียบว่าพระสุรเสียงของพระพุทธองค์ไพเราะดุจเสียงร้องของ นกการเวก พระอรรถกถาจารย์บันทึกไว้ว่า เมื่อนกการเวกกระพือปีกร้อง บรรดาสัตว์ 4 เท้า แม้กำลังหาอาหารก็ทิ้งหญ้าที่เข้าไปในป…

เนื้อหาพูดถึงคุณสมบัติของพระสุรเสียงของพระผู้มีพระภาคเจ้า ที่แสดงออกถึงความไพเราะและลึกซึ้ง ซึ่งได้รับการเปรียบเทียบกับเสียงของมหาพรหมและนกการเวก โดยเสียงเหล่านี้สร้างความฟังที่ตราตรึงใจให้กับสิ่งมีชี

…ภคด้วยมือของตนแก่ นักบวชเปลือยก็ดี แก่ปริพาชกก็ดี แก่ปริพาชิกาก็ดี ภิกษุนั้นต้องปาจิตตีย์ เป็นต้น 2 พระอรรถกถาจารย์ยังได้อธิบายเพิ่มเติมไว้ว่า ธรรมทั้งหลายอันเป็นที่ตั้งแห่งอาสวะยัง ไม่มีปรากฏในสงฆ์เพียงใด พระศ…

…ซึ่งมีมาอย่างยาวนาน ก่อให้เกิดการบริหารผิดพลาด ที่อาจส่งผลต่อการแสดงออกของภิกษุและการปฏิบัติในศาสนา พระอรรถกถาจารย์ได้แสดงเหตุผลที่อาจนำไปสู่การบัญญัติสิกขาบททั้งในเรื่องการละเมิดหรือความเคารพในกฎระเบียบของศาสน…

…ด้ตรัสไว้ อย่างนี้ ฯ เพราะฉะนั้น ความวิกลด้วยมานะจึงไม่มีแก่อุปปาติกสัตว์ ดังนี้แล ฯ อีกประการหนึ่ง พระอรรถกถาจารย์กล่าวไว้ในอรรถกถา ยมกปกรณ์ว่า อุปปาติกสัตว์ที่ไม่มีฆานะไม่มี ถ้ามี พระผู้มีพระภาค

เนื้อหาในหน้าที่ 300 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงอายตนะของสัตว์ในทุคติว่ามีความแตกต่างกันในเรื่ององค์ประกอบของการรับรู้ และสามารถแบ่งเป็นกลุ่มตามลักษณะทางร่างกาย เช่น สัตว์บอ

…า กสิ เหตุนี้น อายุกเครื่องเลี้ยงชีวิตอันอุ่งด้วยการไกลทั้งหมด พระศาสดาทรงเอา ด้วย กสิ ศพท์ เหตุนี้ พระอรรถกถาจึงกล่าวว่า กรรมคือการได ชื่อว่ากิสรราม ท่านกล่าวการค้าขายด้วยสามารถพ่อค้าผู้ไปด้วย (กำลัง) แข็ง ด้ว…

บทความนี้กล่าวถึงแนวคิดเรื่องการค้าและกรรมตามหลักพระศาสนา โดยอธิบายว่า 'กรรม' เป็นการกระทำซึ่งมีผลต่อการดำรงชีวิตของบุคคล ได้แก่ การทำงานพาณิชกรรมและการเลี้ยงดูโค เพื่อให้เข้าใจถึงบริบททางศาสนาและเศรษ

ประโยค ๕ – มังคลัตถีทฺปิเปลน ๓ หน้า ๒๘ นั่นให้ เพราะความโลกนัครอบงำไม่ได้ พระอรรถกถาจารย์กล่าวว่า โย ฤ ดังนี้เป็นต้น เพื่อแสดงคำทั้งสองนั้น คือ น ทาส น สภโย โดยนั้นอันค่อยตาม และโดยนั้…

เนื้อหาพูดถึงการจำแนกประเภทของทายกในบริบทของทาน โดยมีการอธิบายถึง 3 ประเภท ได้แก่ ทาสแห่งทาน, สหายแห่งทาน และนายแห่งทาน ซึ่งมีความหมายและความสำคัญต่างกันในอรรถกถา โดยเฉพาะการทำความเข้าใจถึงคำว่า 'ทาน'

…เณร ไม่ใช่ผู้ทำ (ผิด) ไม่มีโทษ." ก็ใน ๒ สูตรนี้ สูตรไหนถูก เล่า ? สูตรที่กล่าวหาสาวก ง เพราะสูตรนี้ พระอรรถกถากรย ทั้งหลายวิตารณ์ไว้แล้ว ก็ถูกตามกำจัดกิอด้วยอันติวามวัตถูอัน ไม่มีผู้ เป็นสงฆ์เทส, ตามกำจัดนางภิ…

บทเรียนจากอาจารย์เกี่ยวกับการพิจารณาทฤษฎีสมดุลของกัลป์ ภายในเรื่องราวของพระเณรและคำกล่าวที่ว่า 'ไม่ใช่ผู้ทำ (ผิด) ไม่มีโทษ' ซึ่งทำให้เราต้องพิจารณาสูตรและหลักฐานในพระบาลีอย่างลึกซึ้งถึงความหมายของ 'ปก

ประโยค๕ - มังคลดิตถีนี้เป็นปล เล่ม ๓ - หน้าที่ 107 ถกว่าวด้วยการสงเคราะห์ญาณิ [แกํญาตกศพทธ์] [๖๐] พระอรรถกถาจากยกว่าว่าไวในมังคลดิตถีว่า "ชม ผู้เกี่ยวเนื่องกัน ข้ามมารดกดี ข้ามบิดดีดี กระทั่ง ฤปิตตามะที่๓ (คื…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิสูจน์และการทำความเข้าใจประเด็นเกี่ยวกับญาติในมังคลดิตถี สะท้อนถึงความสัมพันธ์ต่าง ๆ ในครอบครัวจากมุมมองทางพุทธศาสนา โดยเฉพาะการอธิบายเกี่ยวกับบรรพบุรุษและการสืบเชื้อสาย ได้มีการกล

…ปาแต่ผู้เดียว เท่านั้น โดยกาลล่วงไปแห่งพระราชพิธี ได้เสด็จปรบราชสมบัติแล้ว ส่วนในอรรถกถาแห่งวิกังค์ พระอรรถกถาจารย์ กล่าวไว้ว่า " เทพผู้สงอยู่ที่กันไหม" กล่าวคาถานี้ว่า " บุคคลผู้ปรารถนา จัดนั้น ย่อมเสื่อมจากปร…

บทความนี้สำรวจเกี่ยวกับความทะยานอยากและความโลภที่ไม่มีที่สิ้นสุด ตามที่ระบุในพระราชกฤษฎี ว่าความปรารถนาเกินขอบเขตสามารถนำไปสู่การเสื่อมจากประโยชน์ของตน ความโลภนั้นเกิดจากความเมาของอำนาจ ความต้องการที่

…ะรู้สึกไม่พอใจ ก็จำต้องถวายลาภสักการะให้ เพราะไม่อยาก ถูกนินทาหรือเพราะรำคาญก็เป็นได้ นิปเปลิกตานี้ พระอรรถกถาจารย์อธิบายว่า หมายถึง การด่าด้วยวัตถุสำหรับด่า 10 อย่าง คือ พูดข่ม พูดใส่ร้าย พูดขับเขา พูดไล่เขา พ…

บทความนี้สำรวจพฤติกรรมสัมพันธภาพของพระภิกษุที่ใช้วิธีการพูดเพื่อโน้มน้าวใจทายกให้ถวายทาน รวมถึงการพูดเอาอกเอาใจ พูดประชาสัมพันธ์ชื่อเสียงถึงการถวายทาน และแบ่งปันกลยุทธ์การพูดที่จะนำไปสู่การได้รับลาภสั

…นา หมายถึง พูดพิรี้พิไร ได้แก่ การพูดประจบเลียบเคียงต่างๆ นานา โดยมีเจตนาจะได้ ปัจจัยไทยธรรมจากทายก พระอรรถกถาจารย์ได้ยกอุทาหรณ์ไว้หลายอย่าง เป็นต้นว่า เมื่อพระภิกษุเห็น ทายกเข้ามาสู่วิหาร ก็รีบชิงทักถามขึ้นก่อ…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงการละเมิดสิกขาบทซึ่งส่งผลให้สิ่งของที่ได้มาไม่บริสุทธิ์ โดยมีพระอรรถกถาจารย์ได้แบ่งการหลอกลวงของพระภิกษุออกเป็นสามประเภท ได้แก่ การแสร้งแสดงตัวเป็นผู้สันโดษเพื่อดึงดูดการถ…

…ค์ ๔ อย่างนี้เรียกว่าศีลทะลุ และถ้าลดหลั่นลงมาอีก ก็จะเรียกว่า ศีลด่าง ศีลพร้อย ตาม ลำดับ นอกจากนี้ พระอรรถกถาจารย์ ยังได้แสดงหลักสำหรับ วินิจฉัยว่า การละเมิดศีลแต่ละข้อจะมีโทษมากหรือน้อย” นั้น ขึ้นอยู่กับสิ่งต…

บทความนี้กล่าวถึงการวินิจฉัยศีลในการฆ่าสัตว์ โดยเน้นว่าการละเมิดศีลมีโทษมากน้อยแตกต่างกันขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น คุณของสัตว์, ขนาดของสัตว์, ความพยายามในการฆ่า, และเจตนาของผู้กระทำ. ตัวอย่างเช่น การ

…นใด จิตของคนอื่นทั้งปวงนั้น ชื่อสันตติ ปัจจุบัน ส่วนอัทธาปัจจุบัน จึงชี้แจงด้วยชวนวาร" ดังนี้ คำของ พระอรรถกถาจารย์นั้นกล่าวดีแล้ว (ต่อไป) นี้เป็นคำชี้แจงในอัทธา ปัจจุบันนั้น คือ ภิกษุผู้มีฤทธิ์ใคร่จะรู้จิตของค…

…เกี่ยวกับจิตและอารมณ์ โดยมีการชี้แจงความแตกต่างระหว่างจิตที่เป็นเครื่องคิดและเครื่องรู้ และมุมมองจากพระอรรถกถาจารย์ที่ระบุถึงแนวคิดเกี่ยวกับสันตติปัจจุบันและอัทธาปัจจุบัน พร้อมการอธิบายที่ละเอียดเกี่ยวกับการทำค…

…ิญญาณ" ดังนี้ บทว่า "วิญญาเณน" ในคำนั้น บัณฑิตพึงทราบว่า เป็นตติยาวิภัติในอรรถแห่งทุติยาวิภัติ เพราะพระอรรถกถาจารย์ทั้งหลาย พรรณนาความแห่งบทนั้นไปนัยนั้น (ซึ่ง) มีอรรถาธิบาย (ให้แปล วิญญาเณน ว่า ซึ่งวิญญาณ) ว่า…

ในบทนี้พูดถึงการวิเคราะห์ความหมายของวิญญาณที่เชื่อมกับอากาศ โดยใช้หลักของมนสิการที่กล่าวถึงลักษณะของวิญญาณว่าเป็นอนันตะ ซึ่งไม่สามารถนับจำนวนได้และวิเคราะห์เพิ่มเติมเกี่ยวกับวิญญาณในทางพระพุทธศาสนา บท

…็นธรรมชาติเสมอันด้วยความเป็นของแข็งกระด่าง หาเป็นศัพท์บอกประเทศอันใกล้ซึ่งมิได้ปรากฏ ไม่ด้วยเหตุนี้ พระอรรถกถาจึงกล่าวว่า "ปรสิลสมฺภูรินี." คำว่า สปาทกุปปานี พระอรรถกถาจึงกล่าวให้พิเจอออกไป เพราะท่านกำลังกล่าวถ…

บทความนี้พูดถึงความไม่ประมาทในธรรมะ โดยยกตัวอย่างจากคัมภีร์โบราณที่อธิบายถึงรอยเท้าและฤทธิ์ของผู้ที่มีความไม่ประมาท ผลดีจากการไม่ประมาทนำไปสู่การบรรลุคุณธรรมที่สำคัญในชีวิต ทำให้ผู้คนมีความกล้าหาญในกา