พระอรรถกถา : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 3 / 8

…บรม ศาสดา ตรัสเล่าเรื่องราวที่พระองค์เสวยพระชาติ เป็นพระเจ้า ติโลกวิชัยจอมจักรพรรดิราชโดยสังเขปแล้ว พระอรรถกถา จารย์ได้น่าเรื่องนี้มาอธิบายไว้อย่างละเอียด ซึ่งจะได้ศึกษากัน ต่อไป ขอขยายความเกี่ยวกับเรื่องพุทธเข…

…นจักรวาล หลักธรรมะที่เกี่ยวข้องกับการเกื้อกูลและสร้างบุญในพุทธเขตนั้นได้รับการอธิบายอย่างละเอียด โดยพระอรรถกถา จารย์จะเปิดเผยเรื่องราวเหล่านี้ให้ลึกซึ้งขึ้น ส่วนของพุทธเขตที่พระพุทธเจ้าทั้งหลายมีอยู่ได้รับการกล…

…นหมวดเป็นหมู่ มีอยู่ทั้งหมด ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ เพื่อสะดวกในการศึกษาและนำไป ปฏิบัติของอนุชนรุ่นหลัง พระอรรถกถาจารย์ได้จัดหมวดหมู่ไว้ เป็น ๓ หมวดใหญ่ๆ รวมเรียกว่า พระไตรปิฎก หมายถึงพระคัมภีร์ อย่าง ที่เก็บรักษาเ…

พระไตรปิฎกคือพระคัมภีร์ซึ่งประกอบด้วยพระธรรมขันธ์ทั้งหมด 84,000 เล่ม แบ่งเป็น 3 หมวดหลักคือ พระวินัยปิฎก, พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก โดยจัดทำขึ้นเพื่อความสะดวกในการศึกษาและปฏิบัติของอนุชนรุ่นหลั

…ค์ ๔ อย่างนี้เรียกว่าศีลทะลุ และถ้าลดหลั่นลงมาอีก ก็จะเรียกว่า ศีลด่าง ศีลพร้อย ตาม ลำดับ นอกจากนี้ พระอรรถกถาจารย์ ยังได้แสดงหลักสำหรับ วินิจฉัยว่า การละเมิดศีลแต่ละข้อจะมีโทษมากหรือน้อย” นั้น ขึ้นอยู่กับสิ่งต…

บทความนี้กล่าวถึงการวินิจฉัยศีลในการฆ่าสัตว์ โดยเน้นว่าการละเมิดศีลมีโทษมากน้อยแตกต่างกันขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น คุณของสัตว์, ขนาดของสัตว์, ความพยายามในการฆ่า, และเจตนาของผู้กระทำ. ตัวอย่างเช่น การ

…รีบหลบหนีเอาตัวรอดไป ทิ้งพระโพธิสัตว์ไว้เพียงลำพัง เหมือนดังมหาพรหมที่นั่งอยู่ใน วิมานอันว่างเปล่า *พระอรรถกถาจารย์ได้พรรณนาไว้ว่า “ขณะที่พญามาร และพระโพธิสัตว์กำลังต่อสู้กันอยู่ อุกกาบาตได้ตกลงโดยรอบ ทิศทั้งหล…

บทความนี้กล่าวถึงเหตุการณ์สำคัญในชีวิตของพระพุทธเจ้า เมื่อพระองค์ได้ชนะพญามารในช่วงศึกที่เต็มไปด้วยความมืดมนและเสียงอึกทึก ก่อนที่จะตรัสรู้ธรรมที่ใต้ต้นโพธิ์ โดยช่วงนี้ได้มีการสร้างภาพของความสั่นสะเทื

…ๆ ถึงแม้ก้อนเนื้อที่กำหนดด้วย กระดูกคิ้ว ท่านก็เรียกว่า จักขุ โดยเป็นไปร่วมกับจักขุ ฯ แต่ใน อรรถกถา พระอรรถกถาจารย์ ทำในใจว่า เพราะธา ๆ เพราะธาตุทั้งหลายมีอรรถ มากมาย แม้ จกฺขติ ศัพท์ มีอรรถว่า แสดง ก็มี จึงกล่…

เนื้อหาในบทนี้พิจารณาถึงแนวคิดเกี่ยวกับประสาทสัมผัสโดยเฉพาะจักขุและโสต ว่ามีบทบาทในการรับรู้และความรู้สึกต่อรูปและเสียง โดยเชื่อมโยงกับคำสอนของพระพุทธเจ้าที่ชี้ให้เห็นถึงเหตุผลในความชอบและการรับรู้เป็

… โดยความนิยมคือ วิปัสสนาเท่านั้น วินิจฉัยที่เป็นสาระอย่างว่ามานี้ ในอธิการว่าด้วย การนิยมองค์ฌานนี้ พระอรรถกถาจารย์ยกขึ้นจากอรรถกถาเป็นต้น ฯ แต่วินิจฉันที่พิสดาร ซึ่งเป็นไปด้วยอำนาจการแสดงเถรวาทเป็นต้น บัณฑิตพึ…

เนื้อหาที่อธิบายเกี่ยวกับการนิยมองค์ฌานและวิปัสสนาในพระพุทธศาสนา โดยวิปัสสนาถือเป็นวุฏฐานคามินี ในขณะที่ฌานมีหน้าที่เป็นบาท แต่พระผู้สุกขวิปัสสกไม่จำเป็นต้องใช้ฌานในการบรรลุมรรค นอกจากนี้ การพิจารณาว่

…ม่ เป็นไปด้วยอำนาจแห่งวิถีจิต ฯ มีคำอธิบายที่ท่านกล่าวไว้ว่า จิต เกิดด้วยอำนาจภวังค์ฯ ก็ในอธิการนี้ พระอรรถกถาจารย์นำอุปมาด้วย มะม่วงเป็นต้นมาไว้ เพื่อเข้าในความเป็นไปแห่งวิถีได้โดยง่าย ๆ บรรดาอุปมาเหล่านั้น พึ…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิต รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์กับวิบากที่เกิดขึ้นในสภาวะต่างๆ เช่น ในช่วงเวลาสลบหรือใกล้ตาย ผ่านการใช้ภาพพจน์และอุปมาเพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น จัดทำเพื่อสร้างความเข้าใ

…ทีสุ ท่านอาจารย์สงเคราะห์เอา เวลาสลบเข้าด้วย ฯ [ปัจจเวกขณะชวนจิต] คำว่า ภควโต ฯ เป ฯ วทนฺติ ความว่า พระอรรถกถาจารย์กล่าว ว่า การนำจิต ที่มีอาวัชชนะเป็นประธานไปโดยถึงยอดแห่งความเป็น ผู้มีความชำนาญในการคำนึงของพร…

บทความนี้นำเสนอการอภิปรายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นถึงความสำคัญของการเข้าใจอานุภาพของอินทรีย์และจิตการในการฝึกปฏิบัติในพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังกล่าวถึงพระผู้มีพระภา

…น เพราะเป็นไปตามปุพเพนิวาสญาณ อนาคตตั้งส ญาณ และสัพพัญญุตญาณ ฉะนี้ ฯ ก็เพราะกระทำอธิบายไว้ อย่างนี้ พระอรรถกถาจารย์จึงกล่าวไว้ในอรรถกถาว่า "จิตนี้ ย่อม บังเกิดในกาลที่สุดแห่งญาณทั้งหลายเหล่านั้น ที่ทรงประพฤติมา…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์คำว่า 'จิตที่ช่วยค้ำจุนอิริยาบถ' ในบริบทของอภิธัมมัตถ และอธิบายถึงความสำคัญของจิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตในพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะในเรื่องการหัวเราะและความสุขของบุคคลในระดับต

…ด้ตรัสไว้ อย่างนี้ ฯ เพราะฉะนั้น ความวิกลด้วยมานะจึงไม่มีแก่อุปปาติกสัตว์ ดังนี้แล ฯ อีกประการหนึ่ง พระอรรถกถาจารย์กล่าวไว้ในอรรถกถา ยมกปกรณ์ว่า อุปปาติกสัตว์ที่ไม่มีฆานะไม่มี ถ้ามี พระผู้มีพระภาค

เนื้อหาในหน้าที่ 300 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงอายตนะของสัตว์ในทุคติว่ามีความแตกต่างกันในเรื่ององค์ประกอบของการรับรู้ และสามารถแบ่งเป็นกลุ่มตามลักษณะทางร่างกาย เช่น สัตว์บอ

…อายตนะ ๑๑ สงเคราะห์ สังเสทชกำเนิดไว้ ในพวกอุปปาติกสัตว์ โดยเป็นกำเนิดที่มีอายตนะ บริบูรณ์ แม้คำนั้น พระอรรถกถาจารย์ก็กล่าวไว้ ด้วยสามารถการ สงเคราะห์สัตว์จำพวกสังเสทชะ เฉพาะที่มีอายตนะบริบูรณ์เข้าในจำพวก อุปปาต…

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ และรายงานข้อคิดเห็นจากอรรถกถาจารย์ที่อธิบายการจัดหมวดหมู่ของสัตว์นี้ อธิบายถ

… ฆานทสึกะปรากฏ ล่วงไปได้ ๗ วันนับแต่วัน ฆานทสกะปรากฏนั้น ชิวหาทสกะปรากฏขึ้น ๆ จริงอยู่ แม้ในอรรถกถา พระอรรถกถาจารย์ก็ได้แสดงเนื้อความนี้ไว้เหมือนกัน ฯ บทว่า ฐิติกาล ความว่า ตลอดเวลาที่ปฏิสนธิจิตตั้งอยู่ ๆ ๆ จริ…

… อาทิ จากการปรากฏของจักขุทสกะสู่โสตทสกะ จากนั้นฆานทสกะ และชิวหาทสกะ โดยเนื้อหานี้สอดคล้องกับแนวทางในพระอรรถกถาที่ได้กล่าวถึงในบริบทเดียวกัน จึงเสนอมุมมองที่สำคัญต่อการเข้าใจการเกิดและพัฒนาการของสัตว์ในโลกนี้

…ทำ ได้) อย่างนี้ เธอก็จะได้บรรลุธรรมวิเสส ข้อว่าการกำหนดจำนิมิต โดยรอบ มีความไม่หลงเป็นประโยชน์นั้น พระอรรถกถาจารย์กล่าว หมายเอาคำ (ที่อธิบายมา) นี้ [อธิบายคำแก้ปัญหาว่า การถือเอานิมิตโดยอาการ ๑๑ มีประโยชน์อย่า…

เนื้อหาเกี่ยวกับการอธิบายกรรมฐานและการถือเอานิมิตโดยอาการ ๑๑ ซึ่งมีความสำคัญในการฝึกจิต เพื่อให้บรรลุถึงธรรมวิเสส และพระอรหัต โดยการปฏิบัติธรรมนั้นจะต้องเพ่งจิตไปยังนิมิตอย่างมั่นคง อธิบายถึงผลดีของกา

…นใด จิตของคนอื่นทั้งปวงนั้น ชื่อสันตติ ปัจจุบัน ส่วนอัทธาปัจจุบัน จึงชี้แจงด้วยชวนวาร" ดังนี้ คำของ พระอรรถกถาจารย์นั้นกล่าวดีแล้ว (ต่อไป) นี้เป็นคำชี้แจงในอัทธา ปัจจุบันนั้น คือ ภิกษุผู้มีฤทธิ์ใคร่จะรู้จิตของค…

…เกี่ยวกับจิตและอารมณ์ โดยมีการชี้แจงความแตกต่างระหว่างจิตที่เป็นเครื่องคิดและเครื่องรู้ และมุมมองจากพระอรรถกถาจารย์ที่ระบุถึงแนวคิดเกี่ยวกับสันตติปัจจุบันและอัทธาปัจจุบัน พร้อมการอธิบายที่ละเอียดเกี่ยวกับการทำค…

…าว่า ชสุมา ในพาย เป็นกรีษปรามาส เป็นพื้น อ.:- อ. ที่ ๔ .... สุมมา ปูร อุตฺกเถา องฺกุล [ส. ปา. ๑/๑] พระอรรถกถาฎารย์ชาวสีหล ท.... ได้คำอุฏฺฐา ท. ในก่อน เหตุใด.' โยนนา๑/๑๖ว่า สุมมา ปา อกาสุ ปา กริยปราสนฺ. อ. ที่ …

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับอาณิสงส์ในพระพุทธศาสนา รวมถึงคำสอนของอาจารย์และการปฏิบัติตามคำสอนต่างๆ โดยชี้ให้เห็นถึงการพัฒนาตนในด้านจิตใจและจริยธรรม รวมทั้งการได้มีอาจารย์ที่ดีและการเรียนรู้วิธีการปฏิบัติที่

…ิบทาน อีกอย่างหนึ่ง แม้คำที่แสดงวิถีแห่งสิบทานนั้น ก็ทับทราบว่า "เป็นสิบทาน." จริงอยู่ ในมหาอรรถกถา พระอรรถกถารย์ ก็กล่าวคำ แม่นว่า "บรรดาหมวดเหล่านั้น หมวดนาม หมวดนาม หมวดภาย หมวดพยายชนะ อันใด อันนั้นชื่อว่าศบ…

เนื้อหานี้นำเสนอความเข้าใจเกี่ยวกับสิบทานในพระพุทธศาสนา โดยมีการแสดงให้เห็นถึงคุณค่าของทุกๆ สิ่งที่เกี่ยวข้องกับศีล วิปัสสนา และญาณต่างๆ รวมถึงอานาประโยชน์ ๑๐ อย่างที่เกิดจากการบัญญัติสิบทาน. พระผู้พร

…เณร ไม่ใช่ผู้ทำ (ผิด) ไม่มีโทษ." ก็ใน ๒ สูตรนี้ สูตรไหนถูก เล่า ? สูตรที่กล่าวหาสาวก ง เพราะสูตรนี้ พระอรรถกถากรย ทั้งหลายวิตารณ์ไว้แล้ว ก็ถูกตามกำจัดกิอด้วยอันติวามวัตถูอัน ไม่มีผู้ เป็นสงฆ์เทส, ตามกำจัดนางภิ…

บทเรียนจากอาจารย์เกี่ยวกับการพิจารณาทฤษฎีสมดุลของกัลป์ ภายในเรื่องราวของพระเณรและคำกล่าวที่ว่า 'ไม่ใช่ผู้ทำ (ผิด) ไม่มีโทษ' ซึ่งทำให้เราต้องพิจารณาสูตรและหลักฐานในพระบาลีอย่างลึกซึ้งถึงความหมายของ 'ปก

… บางพวกกล่าวความไม่ชอบใจว่า อธฺิกรณ์ บางพวกกล่าว โวหารว่าร อธฺิกรณ์ บางพวกกล่าวบัญติว่า อธฺิกรณ์." พระอรรถกถาเรชเหล่านี้ว่าจริงว่าไว้จังว่า "ถ้าความยึดถือ พึงเป็นอธฺิกรณ์ไซร้ ภิกษุรูปหนึ่งถือเอาดีปรึกษากับภิกษ…

บทความนี้กล่าวถึงความหมายของอธิบานในพระอรรถกถา โดยกล่าวถึงมุมมองต่าง ๆ ของสมณะที่กล่าวถึงสิ่งที่เกี่ยวข้องกับอธิบาน เช่น ความยึดถือ เจตนา และความไ…

…าค ๑ - หน้า ที่ 158 อย่างนี้" และว่า "วิวาทิกิรณ เป็นกุศลภิ มิ เป็นอัพยากฤตฯมิ" ดังนี้ อันดับจริง พระอรรถกถาย่าหลั่งนี้ มีเป้าประสงค์ข้อบัญญติ เป็นกุศลเป็นต้น.. และธรรมคือปราชญ ที่มาในคำว่า อมูลเกน ปราชินกม ธ…

บทความนี้จะนำเสนอการวิเคราะห์คำว่าบัญญัติและอภิรณ ตามคำสอนของพระผู้มีพระภาค โดยพระอรรถกถาได้อธิบายว่า อภิรณเป็นของที่ไม่มีมูลและแตกต่างจากบัญญัติที่จัดว่าเป็นกุศล สิ่งที่นำมาเสนอจะช่วยให้เข…

…นเป็น ฐานแต่งตัว ๑ เว้นจากนอนบนที่นอนสูงที่นอนใหญ่ ๑ เว้นจากรับทองและเงิน ๑ ส่วนในอินทรีกถา พระอรรถกถากล่าวว่าแม้จะมีการให้ สิกขาบทเหมือนการให้สารนะอย่างว่านี้ อภัย ภานเจอ อติญาณโม ยาวชีวิต ปาณาติปา…

เนื้อหานี้พูดถึงการปฏิบัติตามพระวินัยของสามเณร โดยเน้นการเว้นจากกรรมไม่ดีต่างๆ เช่น คดีเท็จ ดื่มสุรา และการบริโภคอาหารผิดเวลา รวมถึงคำแนะนำเกี่ยวกับการเรียนรู้สิกขาบทให้ครบถ้วน นอกจากนี้ยังถือว่าสามเณ