เหตุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 144 / 294

…ะจึงแสดงเหล่า โทมนัสสสหคตจิต ในลำดับแห่งโลภสหคตจิตนั้น เพราะภาวะแห่งจิต ๒ เหล่านั้น เสมอกันโดยความมีเหตุ ๒ และ (แสดง) เหล่าจิตมีเหตุ ๑ ในลำดับแห่งโทมนัสสสหคตจิตนั้น ๆ พึงทราบความอธิบายในคำมี "โสมนสฺสหคติ"…

…นัสและทิฏฐิ ๖๒ มากมาย นอกจากนี้ยังชี้ให้เห็นถึงการเกิดขึ้นของจิตและสภาวะที่มีความสัมพันธ์ระหว่างจิต เหตุ และความรู้สึกในจิตที่แสดงถึงการมีใจดี

…รที่สังขารนั้นเป็นไปร่วมกับจิต เพราะความมีและไม่มี เพราะฉะนั้น จิตที่เกิดด้วยอำนาจแห่งสังขารนั้น โดยเหตุที่สังขารแม้มี ความเป็นไปในสันดานต่างกันก็มีจิตนี้เป็นผล จึงชื่อว่าสสังขาริก ด้วย อรรถว่า "มีสังขาร"…

บทนี้พูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างจิตและสังขาร โดยพระอนุรุทธาจารย์ได้ชี้ให้เห็นถึงความมีและความไม่มีของสังขาร พร้อมกับการแยกประเภทของจิตที่เกิดขึ้นจากสังขาร ว่ากล่าวถึงจิตที่อิงกับสังขารและจิตที่แยกออกจาก

…ด บุคคลย่อมเป็นผู้เว้นจากโสมนัสในวิกัปทั้ง ๔ เพราะอาศัย ความไม่สมบูรณ์แห่งกามทั้งหลายก็ดี เพราะไม่มีเหตุแห่งโสมนัสอย่างอื่น ก็ดี เมื่อนั้น อกุศลจิต ๔ ดวงเหลือ สหรคตด้วยอุเบกขาย่อมบังเกิด ขึ้น ฉะนี้แลฯ ปิ …

บทความนี้อธิบายถึงการพิจารณาอารมณ์ของใจที่เกี่ยวข้องกับโทมนัสและปฏิฆะ โดยมีการระบุถึงจิตที่มีความแตกต่างจากโสมนัสในสถานการณ์ต่างๆ รวมถึงความสัมพันธ์ที่ละเอียดในข้อดีและข้อเสียของอารมณ์ที่สามารถส่งผลต่

…ก็แล บัณฑิตพึงเห็นว่า บรรดาโทมนัสและปฏิฆะนี้ อนิฏฐารมณ์อย่างใด อย่างหนึ่ง และอาฆาตวัตถุ ๘ อย่าง เป็นเหตุแห่งโทมนัส และเป็น เหตุแห่งปฏิฆะ ฯ อนึ่ง บัณฑิตพึงทราบความเกิดขึ้นแห่งจิต ๒ ดวงนี้ ในเวลาที่เป็นไปกล…

เนื้อหาเกี่ยวกับการวิเคราะห์ความหมายและลักษณะของโทมนัสและปฏิฆะ ซึ่งเป็นธรรมที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์และจิตในอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงแง่มุมต่าง ๆ เช่น วิจิกิจฉา อุทธัจจะ และความสัมพันธ์ของพวกมันต่ออา

…ีคาถาแสดงความย่อดังนี้ :- ถึงแม้อุทธัจจะ จะประกอบด้วยอกุศลจิต ทุกดวง ก็มีกำลังในจิตดวงสุดท้าย เพราะ เหตุนั้น จิตดวงนั้นนั่นแล ท่านอนุรุทธา จารย์กล่าวว่า สัมปยุตด้วยอุทธัจจะ เพราะ ประกอบด้วยอุทธัจจะ ฯ เพรา…

เนื้อหาเกี่ยวกับอุทธัจจะที่แสดงในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยชี้ให้เห็นว่าจิตที่ประกอบด้วยอุทธัจจะมีผลต่อความคิดและอารมณ์ จิตทั้งสองดวงที่วิเคราะห์อยู่มีความสัมพันธ์กับอุเบกขาและความงมงาย โดยไม่มีความแตกต่

…ัวชอบ คือเป็นประหนึ่งชอบใจรูปฯ เพราะศัพท์ว่า จกฺขติ (ผึ้งชอบน้ำหวาน) พยัญชน์ จกฺขติ (คนชอบกับข้าว)ฯ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึง ตรัสคำเป็นอาทว่า ดูก่อนมาคันทิยะ (ปริพาชก) จักขุแล มีรูปเป็น ที่มียินดี ยินดี…

… ว่ามีบทบาทในการรับรู้และความรู้สึกต่อรูปและเสียง โดยเชื่อมโยงกับคำสอนของพระพุทธเจ้าที่ชี้ให้เห็นถึงเหตุผลในความชอบและการรับรู้เป็นบทสนทนากับมาคันทิยะที่ศึกษาเกี่ยวกับธรรมชาติของประสาทสัมผัส และตีความเกี่…

… อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 36 วิญญาณในจักขุ เพราะอาศัยอยู่ในจักษุนั้น เหตุนั้น จึงชื่อว่า จักขุ วิญญาณ ฯ สมจริงตามคำว่าที่ท่านกล่าวไว้ว่า วิญญาณนี้ มีความรู้แจ้ง รูปที่อาศัยจ…

ในเนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างวิญญาณและจักขุ รวมถึงการวิเคราะห์วิญญาณที่อาศัยอยู่ในกายและประสาทสัมผัสต่าง ๆ ท่านอาจารย์ได้แสดงให้เห็นถึงสภาวะของวิญญาณ การฟัง การรับ

…แล้วในเบื้องต้น แม้ดวงหลังก็มี ความเพ่งกิจอื่น ด้วยอำนาจแห่งอันเวียนมาแห่งจิตสันดานอันไม่เหมือน กัน เหตุฉะนั้น จึงไม่อาจเสวยรสแห่งอารมณ์โดยประการทั้งปวง เพราะ ฉะนั้น จึงสัมปยุตด้วยอุเบกขาเวทนาเท่านั้น ๆ ก…

บทความนี้สำรวจแนวคิดเกี่ยวกับจิตอเหตุกะ และอุเบกขาที่เกี่ยวข้องกับวิบากทางจิต ภายในบริบทของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา …

…ำเนิดและความเป็นไปต่างชาติมีอยู่ เครื่องหมาย พิเศษพึงมีประโยชน์ ฯ แต่กำเนิดของอกุศลวิบากโดยความเป็นสเหตุกะ ไม่มี แม้ในกาลบางคราว เพราะไม่ประกอบด้วยสัมประโยคกับด้วย เหตุมีอโลภะเป็นต้น อันเป็นข้าศึกกัน โดยค…

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับอเหตุกิริยาจิตและความหมายในบริบทของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมถึงผสมผสานแนวคิดเกี่ยวกับจิตและธรรม โดยมีการกล่…

…งคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 43 ถึงความทุกข์มีทุกข์ในอบายเป็นต้น และจากจิตที่ชื่อว่าอเหตุกะ เพราะ ไม่มีการสัมประโยคกับเหตุ มีประมาณ ๕๓ ด้วยสามารถแห่งกามา- วจรจริต ๒๔ มหัคคตจิตและโลกุตตรจิต …

…ละอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา แสดงถึงความทุกข์ที่เกี่ยวข้องกับจิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งจิตที่ไม่มีสัมฤทธิ์กับเหตุ สรุปถึงการแบ่งประเภทจิตเป็นหลายรูปแบบ พร้อมทั้งการวิเคราะห์เกี่ยวกับกามาวจรจิต และกุศลจิต การที่จิต…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 54 เหตุนั้น ท่านอาจารย์ทั้งหลายจึงกล่าวว่า "อุเบกขา ท่านกล่าวว่าสุขเหมือนกัน เพราะมี ความเป็นไปสงบ"ฯ ก็ความ…

เนื้อหาในส่วนนี้เน้นถึงความแตกต่างระหว่างฌานในรูปาวจรกุศลและกามาวจรกุศล รวมถึงการวิเคราะห์ความเป็นไปของฌานตามหลักอภิธรรม อธิบายถึงการเกิดขึ้นและคุณลักษณะของฌานที่ได้จากการปรุงแต่ง โดยใช้หลักการทางอภิ

…วมเป็นนวกนัย ๒๕ ดังนี้ ฯ วิบากที่ฌาน พิเศษให้เกิดขึ้นแล้ว เป็นเช่นกับฌานนั้นๆ โดยส่วนเดียวกัน เพราะ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคจึงตรัสจำแนกวิบากเช่นเดียวกันกับฌานนั่นแลฯ จริงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงกุศล…

บทที่ 55 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี รวมประเด็นต่างๆ เกี่ยวกับนวกนัยและความแตกต่างในวิบากจิตที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติของพุทธศาสนา เช่น การเข้าใจอารมณ์และปฏิปทาที่ส่งผลต่อการบรรลุธรรม รวมถึงการแสดงออกของจิ

…ทำการรัสสะ อา อักษร และลบ น อักษร ฯ อนึ่ง วิญญาณอันบุคคลพึงถึง คือพึงบรรลุด้วยอรูปวิญญาณ ที่ ๒ เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่า วิญญาณัญจะ ๆ วิญญาณัญจะนั้นนั่นแล เป็นที่เกิดแห่งอรูปฌานที่ ๒ เพราะเป็นที่ตั้ง เหตุน…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฏีกา ศึกษาอากาศที่ไม่มีที่สุดและความหมายของวิญญาณในระดับต่างๆ โดยเฉพาะวิญญาณอนันตะและอรูปวิญญาณที่ ๒ ซึ่งมีความเกี่ยวพันกับการปฏิบัติธรรมและการบ

…ับ แต่หาถือเอาอารมณ์แม้แห่งฌานต้น ๆ เป็นไปด้วยสามารถแห่งอันก้าว ล่วงองค์ต้น ๆ ดุจรูปาจรกุศลจิตไม่ ฯ เหตุนั้น พระอาจารย์ทั้งหลาย จึงได้กล่าวไว้ว่า อรูปสมาบัติแม้ทั้ง ๔ นี้ย่อมมี โดยก้าวล่วง อารมณ์ นักปราชญ…

บทนี้นำเสนอการก้าวล่วงอารมณ์ในอภิธัมมะที่เกี่ยวข้องกับโคจร ๔ ประการซึ่งรวมถึงอากาศและวิญญาณ โดยให้ความสำคัญกับการเข้าใจในหัวข้อของอรูปาวจรจิตและโลกุตตรกุศลจิต เช่น สมาบัติและการประกอบด้วยมรรค ๔ และผล

…มานะนั้น มีความพองขึ้นเป็นลักษณะ ฯ จริงอย่างนั้น มานะนี้ท่านอาจารย์กล่าวว่า มีความอยากเป็นดุจธงเป็น เหตุปรากฏ ฯ ที่ชื่อว่าโทสะ เพราะอรรถว่า ประทุษร้ายฯ โทสะนี้ มีความ ดุร้ายลักษณะ เหมือนอสรพิษที่ถูกตีฯ ที…

ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี กล่าวถึงความแตกต่างระหว่างญาณและทิฏฐิ โดยญาณรู้อารมณ์ตามความเป็นจริง ในขณะที่ทิฏฐิละสภาพที่ไม่มีจริง การมีมานะนั้นแสดงถึงการสำคัญตัวเอง ในขณะที่โทสะก็มีลักษณะของการประทุษร้าย ส่ว

…ังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 96 เพราะประกอบด้วยความเป็นใหญ่ยิ่ง ในความรู้ชัดตามสภาพ เหตุนั้น จึงชื่อว่าปัญญินทรีย์ฯ ถามว่า ถ้าอย่างนั้น สัญญา วิญญาณ และปัญญา ทำหน้าที่ต่างกันอย่างไร ? ตอบว…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเฉพาะการวิเคราะห์หน้าที่ของสัญญา วิญญาณ และปัญญาภายในจิต และความสัมพันธ์ระหว่างทั้ง 3 องค์ประกอบ ข้อคิดที่สำคัญคือ การทำหน้าที่ของปัญญาที่ครอบคลุมในทุกด้าน นอกจา

… ปณฺณรสสุ ได้แก่ ในจิต ๑๕ คือในจิต ๓ ด้วยสามารถแห่งรูปาวจรจิต ในจิต ๑๒ ด้วยสามารถแห่ง อรูปาวจรจิต ฯ เหตุในคำว่า อปฺปมญฺญาโย น ลพฺภนฺติ นี้ ข้าพเจ้า ได้กล่าวแล้ว ฯ บทว่า ปจฺเจกเมว คือ เฉพาะอย่างหนึ่ง ๆ ๆ จ…

บทความนี้พูดถึงคำว่า อัญญสมานเจตสิก และโสภณเจตสิก ในอภิธัมมัตถสังคหและอภิธัมมัตถวิภาวีนี โดยวิเคราะห์ธรรมที่เกี่ยวข้องกับอุเบกขาและความสงเคราะห์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในจิต ซึ่งเกี่ยวพันกับฌานหมวด ๕ และการ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 111 [สังคหคาถา] เหตุที่เป็นอกุศลมี ๓ คือ โลภะ ๑ โทสะ ๑ โมหะ ๑ เหตุที่เป็นกุศล และอัพยากฤตก็มี ๓ เหมือนกัน คือ อโลภะ ๑ อโ…

เนื้อหานี้อธิบายถึงประเภทต่างๆ ของอกุศลและกุศล โดยระบุตัวอย่างของจิตที่ถูกแบ่งตามเหตุและกิจต่างๆ เช่น โลภะ โทสะ โมหะ รวมถึงกิจที่สัมพันธ์กับจิตประเภทต่างๆ และรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกั…

…บาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 122 โมมหจิตนั้น จึงชื่อว่ากุศลโดยสภาพ เมื่อเป็นเช่นนั้น แม้เหตุที่เหลือ ก็ต้องมีชื่อว่าอกุศลเป็นต้น โดยสภาพ เพราะเหตุนั้น แม้สัมปยุตธรรม ทั้งหลายที่ชื่อว่ากุศลเป็น…

…ของโยนิโสมนสิการและอโยนิโสมนสิการต่อความเกิดขึ้นและเจริญของกุศลธรรม นอกจากนี้ยังมีการอธิบายประเภทของเหตุที่ส่งผลต่อกิจกรรมของจิตและการดำเนินชีวิตในแง่มุมต่างๆ รวมถึงการเชื่อมโยงแนวคิดเหล่านี้กับการทำกิจกร…

…ภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 125 ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่สหรคตด้วยสุขเป็นอเหตุกะ ฯลฯ ขันธ์ ๒ ดังนี้ ฯ แต่ไม่ทางยกปฏิจจนัยขึ้นด้วยอำนาจปฏิสนธิกาล โดยนัย เป็นต้นว่า ในขณะแห่งปฏิสนธ…

เนื้อหาในหน้านี้กล่าวถึงการอธิบายขันธ์ที่เกี่ยวข้องกับจิตและธรรมชาติของอารมณ์ อธิบายถึงกาลที่เป็นอเหตุกะ รวมถึงความไม่มีอำนาจของปฏิสนธิกาลที่ส่งผลต่อความเป็นไปของจิตซึ่งให้ความเข้าใจในเรื่องของสันตีรณะท…