เหตุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 145 / 294

…ะอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 129 อรรถว่า ยินดี คือพอใจของสัตว์ทั้งหลาย ฯ อารมณ์คือรสนั้น เพราะ เหตุนั้น จึงชื่อว่ารสารมณ์ ฯ ที่ชื่อว่าโผฏฐัพพะ เพราะอรรถว่า อัน สัตว์ถูกต้อง ๆ อารมณ์คือโผฏฐัพพะนั้น ชื…

เนื้อหานี้พูดถึงการวิเคราะห์อารมณ์ต่างๆ ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเฉพาะความเข้าใจในคำว่า ยินดี และโผฏฐัพพะ เพื่อเข้าใจในธรรมารมณ์ และการเป็นอยู่ภายใต้กาลต่างๆ เช่น พระนิพพาน และความหมายที่ถูกต้องของอาร

…ถา] อัปปนา ๓๒ เกิดจากบุญ ประกอบด้วย ความสุข (กุศลสหรคตด้วยโสมนัส) อัปปนา ๑๒ เกิดต่อจากอุเบกขา (ติก- เหตุกกุศลทั้งคู่) อัปปนา 4 เกิดต่อจาก กิริยามีความสุข (ตึกเหตุกกิริยาทั้งคู่) อัปปนา ๖ เกิดต่อจากอุเบกขา…

เนื้อหาในหน้านี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมในส่วนของอัปปนาและความสัมพันธ์กับกุศลและอกุศล โดยเฉพาะการแบ่งประเภทอัปปนาตามที่เกี่ยวข้องกับบ่อนบุญและจิตวิญญาณ เช่น อัปปนาที่เกิดจากโสมนัสรวมถึงการวิเคราะห์หลักก

…หบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 153 กล่าวถึงความปรากฏ มิได้ทรงหมายเอาตั้งอยู่ชั่วขณะเลย ฯ เหตุ ในการที่จะไม่ตรัสถึงธรรมที่ได้อยู่ในพระอภิธรรมไม่มีเลย ฯ เพราะ ฉะนั้น แม้การไม่ตรัสถึงในยถาธรรมศาสน…

ในบทนี้กล่าวถึงหลักการที่เกี่ยวข้องกับความปรากฏของธรรมในพระอภิธรรม ซึ่งย้ำว่าธรรมไม่สามารถตั้งอยู่ในช่วงเวลาชั่วขณะได้ พร้อมกับการอธิบายที่ชัดเจนเกี่ยวกับการกำหนดความเกิดและดับของธรรม ที่เชื่อมโยงกับแ

…าณกาจารย์ ถูกคัดค้านเสียแล้ว ในสัมโมหวิโนทนี เพราะเทียบกันไม่ได้กับพระบาลีที่กล่าวแล้วในหนหลัง เพราะเหตุนั้น แม้ท่านอาจารย์จึงไม่ได้กล่าวตทาลัมพนะเกิดครั้งเดียวไว้ ในปกรณ์ อภิธัมมัตถสังคหะนี้ และในนามรูปป…

…ะการตัดสินใจและการตีความของท่านมัชฌิมภาณกาจารย์ เพื่อให้เห็นถึงแนวทางคำสอนและการประยุกต์ใช้หลักธรรม เหตุผลที่ท่านอาจารย์ไม่กล่าวถึงตทาลัมพนะเกิดครั้งเดียวนั้น สะท้อนถึงความลึกซึ้งในพระบาลีที่พูดถึงสภาพจิต…

…วทนาและทุกขเวทนาเป็นอนันตรปัจจัยแก่กันและกันแล้ว จึงตรัส เป็น 8 วาระ ฯ แต่ไม่ตรัสไว้อย่างนี้ ฯ เพราะเหตุนั้น (คือเพราะ เหตุที่ไม่ตรัสไว้นั้น) โสมนัสและโทมนัสเหล่านั้น จึงไม่เกิดขึ้นในลำดับ แห่งโทมนัสและโส…

ในหนังสือ 'อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา' หน้าที่ 172 กล่าวถึงระบบการจำแนกเวทนาเป็นสองประเภท ได้แก่สุขเวทนาและทุกขเวทนา พระพุทธองค์ตรัสถึงวาระแห่งอนันตรปัจจัยที่มีอยู่สำหรับธรรมที่ประก

…าก แล่นไปแล้ว หรือบางครั้ง เมืออกุศลชวนะของบุคคลผู้สั่งสมแล้วโดยมากในกุศลชวนะแล่นไปแล้ว ตทารมณ์เป็นอเหตุกะ แม้ต่อจากติเหตุกชวนะ ย่อมมีโดยความ คุ้นเคยที่เป็นไปในลำดับแห่งอกุศลชวนะ อนึ่ง แม้ตทารมณ์เป็นไตร เ…

…่เปลี่ยนแปลงของชวนะต่อการเข้าใจว่าตทารมณ์อาจแปรผันได้ อันส่งผลกระทบต่อการพัฒนาเป็นความรู้แจ่มแจ้งในอเหตุขันธ์และลักษณะไม่เที่ยงของสังขาร ซึ่งมีการกล่าวถึงในคัมภีร์ปัฏฐาน

…ปรารถนาตทารมณ์นั่นแล ในที่สุดชวนจิตฝ่ายกามาวจรเท่านั้น เพราะเป็นจิตที่เกิดแต่กรรม มี กามตัณหาเป็นต้นเหตุฯ จริงอยู่ ตทารมณ์นั้น อันกรรมที่กามตัณหา เป็นเหตุ ให้เกิดแล้ว ย่อมเกิดขึ้นไม่ได้ในลำดับชวนจิตฝ่ายรู…

ข้อความนี้กล่าวถึงความสำคัญของกามาวจรในบริบทของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและความสัมพันธ์ระหว่างจิตอันเกิดจากกรรม รวมถึงการที่กามตัณหามีผลต่อการกำเนิดของจิตในรูปแบบต่าง ๆ เช่น รูปาวจรและอรูปาวจร ไม่ว่าจะเป็นก

…่เต็มที่ก็เป็นไปแม้แก่พระสาวกเหล่าอื่นมี พระธรรมเสนาบดีเป็นต้น ในเวลาทำกิจรีบด่วนเห็นปานนี้ ฯ เพราะ เหตุนั้นแล ในอรรถกถา ท่าน (พระพุทธโฆษาจารย์) จึงกล่าวคำว่า เวสีที่ถึงยอดนี้ ย่อมมีได้แก่พระผู้มีพระภาคเจ…

บทความนี้นำเสนอการอภิปรายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นถึงความสำคัญของการเข้าใจอานุภาพของอินทรีย์และจิตการในการฝึกปฏิบัติในพระพุทธศาสนา นอกจากนี้ยังกล่าวถึงพระผู้มีพระภา

…ย์ธรรมปาลเถระกล่าวว่า บัณฑิตควร ๆ ถือเอาด้วยอำนาจบุคคลผู้มีอินทรีย์แก่กล้าและมีอินทรีย์อ่อน ๆ เพราะ เหตุนั้น คำว่าปัจจเวกขณจิต ๔ ดวง ย่อมเป็นไปแก่พระผู้มีพระภาคเจ้า สำหรับสาวกอื่น มีพระสารีบุตรเป็นต้น มีป…

เนื้อหาในหน้า 179 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงการเจริญสติและการเข้าใจการทำงานของปัจจเวกขณจิตทั้ง ๔ และ ๕ ดวงที่เกี่ยวข้องกับพระสาวก ปรัชญาของจิตในบทนี้ยังสำรวจถึงอุปนิสัยและค

…ก็ในคำนี้ บัณฑิตจึงเห็นวิภัติวิปัลลาสว่า อนาคามิผล อรหัตตผล (เมื่ออนาคามิผล อรหัตผลดับไปแล้ว) ฯ เพราเหตุนั้น ท่านอาจารย์ จึงกล่าวว่า นิรุทเธ (ดับไปแล้ว) ดังนี้ ฯ บทว่า ยถาร คือตาม สมควรแก่บุคคลนั้นๆฯ สองบ…

เนื้อหาชี้ให้เห็นถึงการหยุดการกระทำทางจิตวิญญาณ อนาคามิผล และอรหัตตผล และการวิเคราะห์จิตที่เกิดขึ้นตามประเภทบุคคล โดยมุ่งแสดงการกำหนดวิถีจิต ที่เกี่ยวข้องกับอภิญญาและมรรค สมาบัติ การกำหนดประเภทบุคคลใน

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 181 ได้กล่าวคำมีอาทิว่า ทวิเหตุกานมเหตุกานญฺจ ดังนี้ ๆ ที่ชื่อว่าทวิ เหตุกะ เพราะอรรถว่า ชนเหล่านี้มีเหตุ ๒ คือ อโลภะ และ อโทสะ ที่…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงคำว่า 'ทวิเหตุกะ' ที่แสดงถึงเหตุสองประการ คือ อโลภะและอโทสะ ในขณะที่ 'อเหตุกะ' หมายถึงการไม่มีปัจจัยเช่นนั้น การวิ…

…์ทั้งหลาย กล่าว่า "เหล่าชน ๓๓ คน พร้อมด้วยมฆมาณพ ร่วมบำเพ็ญบุญ ด้วยกันแล้ว บังเกิดในสถานที่นี้ เพราะเหตุนั้น สถานที่เที่ยวไปร่วม กันนั้น จึงชื่อว่าเตตติงสะ เตตติงสะนั้นนั่นแล ชื่อว่าตาวติงสะ (ดาวดึงส์) ตา…

บทความนี้เสนอการอธิบายเกี่ยวกับเทวดาในชั้นต่างๆ โดยเฉพาะจาตุมหาราชิกาและดาวดึงส์ โดยมีการอธิบายความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับชน ๓๓ คนที่บำเพ็ญบุญและบังเกิดในสถานที่ของเทพ นอกจากนี้ยังกล่าวถึงลักษณะของเทพใน

…ยุพรหม ๒ จำพวก มีพรหมปาริสัชชาเป็นต้น ด้วยอำนาจมหากัลป์ ไม่มีเลย เพราะไม่เกิดในกัลป์ที่บริบูรณ์ โดย เหตุที่พรหมเหล่านั้น จะไม่พินาศแม้ในกัลป์อันหนึ่งไม่มีฯ จริง อย่างนั้น โลกนี้พินาศด้วยไฟ ๓ ครั้ง ในครั้ง…

ในบทนี้กล่าวถึงการพินาศของโลกซึ่งเกิดจากไฟ น้ำ และลม โดยอธิบายถึงอำนาจของฌานที่ส่งผลต่อการพินาศในแต่ละชั้นของพรหมโลก คำอธิบายสรุปถึงการเปลี่ยนแปลงของโลกในแต่ละกลุ่มเวลา โดยแบ่งแยกตามพฤติกรรมและอำนาจที

…น อารมณ์เกิดแก่พวกนาคแบะครุฑเป็นต้น แม้ในอบายทั้งหลายก็ดี วิบาก วิญญาณอันใด เกิดแก่พวกสัตว์นรก เพราะเหตุที่ได้พบเห็นพระมหา โมคคัลลานเถระเป็นต้นก็ดี วิบากวิญญาณทั้ง ๒ นั้น เป็นผลแห่งกุศล กรรมอย่างเดียว ฯ เ…

เนื้อหาในบทนี้สำรวจการทำงานของอกุศลกรรมและผลที่เกิดขึ้นในชีวิต โดยใช้กรณีศึกษาต่าง ๆ เช่น การพบเจอพระมหาโมคคัลลานเถระ รวมถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับการผลกรรมที่เกิดจากอกุศลกรรมและการอธิบายอำนาจของ

…คติมีอยู่ เมื่อ กุศลกรรมจึงให้ปฏิสนธิเป็นญาณสัมปยุต วิบากเป็นญาณสัมปยุตย่อม เกิดขึ้น เพราะปัจจัยแห่งเหตุ ๔ ประการ" อนึ่ง ท่านกล่าวถึงวิบาก ญาณวิปยุตบังเกิด เพราะปัจจัยแห่งเหตุ ๖ ประการ ด้วยอำนาจแห่ง เหตุ …

…กี่ยวข้องกับญาณสัมปยุต โดยชี้ให้เห็นว่ากุศลกรรมเป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดวิบากอย่างไร มีการอภิปรายเรื่องเหตุ 6 ประการในการเกิดขึ้นของวิบากกับเหตุ 4 ประการที่เกี่ยวข้องกับญาณสัมปยุต.

…็ดผล อกุศลจิตซึ่งเศร้าหมอง ย่อมเป็นไป ในเวลานั้น " จึงกล่าวว่า "วิปจฺจมานก ฯเปฯ กิลิฏฐิ วา" ฯ เพราะ เหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย วิญญาณ กำหนัดด้วยความยินดีในนิมิตก็ดี กำหน…

บทที่ 249 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี ว่าด้วยนิมิตแห่งทุคติและคตินิมิต ซึ่งเกี่ยวข้องกับผลของกรรมที่เป็นกุศลและอกุศล ที่มีผลต่อการเกิดใหม่ของวิญญาณ โดยกล่าวถึงสถานการณ์ที่กุศลจิตและอกุศลจิตเกิดขึ้นในเวลาเด

…สังคหะ (การ รวบรวม) โดยอาการ ๕ นัย คือ โดย สมุทเทส (แสดงโดยย่อ) ๑ โดยวิภาค (การจำแนก) ๑ โดยสมุฏฐาน (เหตุเกิด) 0 โดยกลาป (หมวดหมู่) ๑ โดยลำดับ ปวัติ (การเกิด) ๑ [รูปสมุทเทส] ด ก็รูป ๒ อย่างนี้ คือ มหาภูตรู…

ในประโยคนี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี พร้อมกับการจำแนกธรรมต่าง ๆ โดยมีการรวบรวมและอธิบายตามลำดับของคำ ข้าพเจ้าได้จำแนกธรรมฝ่ายจิตและเจตสิก โดยอิงตามประเภทและปวัติ เพื่อเสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับรูปสมุท

…รูป มี อัชฌัตติกรูปเป็นต้น ตามสมควร ด้วย ประการฉะนี้แล ฯ นี้เป็นรูปวิภาคในรูปสังคหะ [รูปสมุฏฐานนัย] เหตุ ๔ ประการ คือ กรรม ๑ จิต ๑ ฤดู ๑ อาหาร 9 ชื่อว่า สมุฏฐานแห่งรูป (เหตุเกิดแห่งรูป) บรรดาสมุฏฐาน ๔ เหล…

…ำแนกรูปในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งมีการแบ่งรูปออกเป็น ๒ อย่างตามสมควรทั้งภายในและภายนอก โดยการพิจารณาจากเหตุที่สำคัญ ๔ ประการคือ กรรม จิต ฤดู และอาหาร ซึ่งส่งผลต่อการเกิดรูปอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เริ่มต้นปฏิสนธ…

…น ฯ การแสดงขึ้นโดยย่อ ชื่อว่าสมุทเทศฯ การแจกออกไป ด้วยอำนาจแห่งรูปมีอย่างเดียวเป็นต้น ชื่อว่าวิภาคฯ เหตุ ที่ชื่อว่าสมุฏฐาน เพราะอรรถว่า เป็นแดนตั้ง ขึ้นแห่งผล ได้แก่ปัจจัยที่ให้รูปเกิดมีกรรมเป็นต้นฯ หมวด …

บทความนี้กล่าวถึงการอธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยพระอนุรุทธาจารย์ ที่ได้แสดงคำสอนเกี่ยวกับจิตและเจตสิก ในลำดับของรูปและนิพพาน และการจัดประเภทของรูปตามคำอธิบาย แบ่งออกเป็น 5 ปริเฉทที่สำคัญ โดย

…าส เพราะอรรถว่า อันบุคคลจะไถไม่ได้ ฯ อกาสนั่นแล ชื่อว่าอากาศ และชื่อว่าธาตุ เพราะอรรถว่า ไม่มีชีวิต เหตุนั้น จึง ชื่อว่าอากาสธาตุฯ รูปที่เป็นเครื่องกำหนดรูป ซึ่งไปในกลาปหนึ่งๆ มีจักขุทสกะเป็นต้น ด้วยอำนาจ…

เนื้อหาได้กล่าวถึงความหมายของคำว่า 'อากาส' และ 'อากาสธาตุ' รวมถึงการกำหนดรูปที่เกิดขึ้นในกระบวนการของกลาปต่าง ๆ ตามหลักอภิธัมมศึกษา นอกจากนี้ ยังอธิบายถึงธรรมชาติของกายและวาจาในการแสดงออกถึงความประสงค