การศึกษาความหมายของเทวดาและชั้นของเทพในพระพุทธศาสนา : หน้า 204/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 204 ในอธิการว่าด้วยภูมิ ๔ นี้ ฯ แม้ในบทที่เหลือทั้งหลายก็ย่างนั้น [อธิบายคำว่า เทวดา เป็นต้น] เทพทั้งหลายที่ชื่อว่าจาตุมมหาราชิกา เพราะอรรถว่า มีความ ภักดี" ในท้าวมหาราชทั้ง ๔ หรือว่า เกิดในชั้นจาตุมาหาราช อัน เป็นสถานที่อยู่แห่งท้าวมหาราชทั้ง ๔ เหล่านั้น ฯ พระอาจารย์ทั้งหลาย กล่าว่า "เหล่าชน ๓๓ คน พร้อมด้วยมฆมาณพ ร่วมบำเพ็ญบุญ ด้วยกันแล้ว บังเกิดในสถานที่นี้ เพราะเหตุนั้น สถานที่เที่ยวไปร่วม กันนั้น จึงชื่อว่าเตตติงสะ เตตติงสะนั้นนั่นแล ชื่อว่าตาวติงสะ (ดาวดึงส์) ตาวติงสะ (ชั้นดาวดึงส์) นั้น เป็นที่อยู่ของหมู่เทพ เหล่านั้น เหตุนั้น จึงชื่อว่าเหล่าเทพชั้นดาวดึงส์" ฯ ก็เพราะเทวโลก ชั้นฉกามาพจร มีอยู่แม้ในจักรวาลที่เหลือทั้งหลาย เพราะคำว่า "เทวดาชั้นจาตุมมหารราชมีจำนวนพัน และเทวดาชั้นดาวดึงส์ก็มีจำนวน พัน" เพราะฉะนั้น คำว่า "ตาวติงสะ " นี้ บัณฑิตจึงควรถือเอา ว่า "เป็นเพียงแต่ชื่อของเทวโลกชั้นนั้นเท่านั้น" ฯ พวกเทพที่ชื่อว่า ยามะ เพราะอรรถว่า ไป คือหลีกไปจากทุกข์ฯ ที่ชื่อว่าดุสิต เพราะ อรรถว่า ถึง คือได้บรรลุความยินดี คือความอิ่มใจ ในสิริสมบัติของ ตนฯ ที่ชื่อว่านิมมานรดี เพราะอรรถว่า เทพเหล่านี้มีความยินดีใน โภคสมบัติที่ตนนิรมิตขึ้น ๆ เหล่าเทพที่ชื่อว่าปรนิมมิตวสวัดดี เพราะ อรรถว่า ใช้อำนาจของตนให้เป็นไปในโภคสมบัติที่เทพพวกอื่นนิรมิต ไว้แล้ว (คือยินดีใช้สอยสมบัติที่เทพเหล่าอื่นนิรมิตไว้ให้) ๆ ๑. ภตฺติ ความคุ้นเคย ความสนิท ความชิดชม ความภักดี,