เหตุ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 147 / 294

…ิว่า ปฏิจจสมุปบาท ด้วยประการอย่างนี้ คือโดยนัยที่กล่าวแล้ว อย่างนี้ ฯ ค [อธิบายปัฏฐานนัยปัจจัย ๒๔ มีเหตุปัจจัยเป็นต้น] ท่านอาจารย์ครั้นแสดงปฏิจจสมุปบาทนัย โดยวิภาคอย่างนี้แล้ว บัดนี้ เพื่อแสดงปัฏฐานนัย จึ…

…พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงถึงปฏิจจสมุปบาทที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและกิเลส ซึ่งแสดงถึงการเชื่อมโยงของเหตุและผลทางจิตใจ โดยการอธิบายถึงการดำรงอยู่ของธรรมที่มีปัจจัยต่าง ๆ เป็นองค์ประกอบ เช่น ความโลภที่ทำให้…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 369 เหตุปัจจัย ฯ มีคำอธิบายที่ท่านกล่าวไว้ว่า เป็นปัจจัยโดยฐานเป็นเหตุ คือเป็นปัจจัยโดยความเป็นเหตุฯ พึงทราบ…

เนื้อหานี้ว่าด้วยการศึกษาเหตุปัจจัยภายใต้ข้อคิดในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยอธิบายสิ่งที่เป็นเหตุและปัจจัย โดยเฉพาะธรรมทั้ง 5 ที่เป็น…

…นเป็นต้น ท่านอาจารย์ทำใน ใจ ดังนี้ จึงได้กล่าวคำมีอาทิว่า จิตตเจตสิกา ธมฺมา อญฺญมญฺญ์ ดังนี้ฯ คำว่า เหตุชุฌานงฺคมคฺคงฺคามิ สหชาตานํ นามรูปานํ ความว่า เหตุ ฌาน และมรรค ทั้ง ๓ นี้ ย่อมเป็นปัจจัยแก่รูปที่มีก…

…อการเกิดขึ้นของรูปธรรมและจิต โดยอธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างนามและรูป ในการพิจารณาและทำความเข้าใจถึงเหตุปัจจัยต่างๆ ที่เกิดขึ้นในปฏิสนธิกาลและปวัติกาล รวมถึงการเป็นปัจจัยของมรรคที่ไม่ถือเอาจากโคตรภู บทนี้…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 380 เหตุแก่ความเป็นไปแห่งสันดาน เพราะฉะนั้น จึงไม่มีความผิดอะไร ๆ ๆ พระอนุรุทธาจารย์กล่าวคำว่า ฉ วตฺถุน ปวตฺ…

ในหน้านี้ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์กับสันดาน โดยอ้างอิงถึงหลักการทางอภิธรรม เช่น การเกิดของวัตถุที่มีจักขุไม่สามารถเป็นปัจจัยแก่วิญญาณได้ และปรา

…าอนันตรปัจจัย ด้วยอำนาจแห่งจิตตุปบาท อันสมควรในลำดับแห่งตน ชื่อว่าอนันตรูปนิสสยปัจจัย ด้วยอำนาจแห่ง เหตุที่มีกำลัง ๆ ประกอบความว่า ธรรมทั้งหลายมีราคาและศรัทธาเป็นต้น สุข ทุกข์ บุคคล โภชนะ ฤดู และเสนาะทั้ง…

บทความนี้สำรวจความสัมพันธ์ระหว่างกุศลธรรมและอกุศลธรรมในบริบทของอภิธรรม โดยให้ความสำคัญกับธรรมชาติของปัจจัยที่ส่งผลต่อจิตใจและการกระทำ กุศลและอกุศลธรรมมีบทบาทสำคัญในลักษณะการพัฒนาที่เป็นไปตามสันดานของบ

…มวิ่งพล่านแห่ง วิตกได้ ฯ อนุสสติ 5 ข้างต้น มีพุทธานุสสติเป็นต้น เป็นสัปปายะ แก่คนสัทธาจริต เพราะเป็นเหตุแห่งความเจริญศรัทธาฯ ความจาย ความสงบ สัญญา และการกำหนด เป็นสัปปายะแก่คนพุทธิจริต เพราะ เป็นวิสัยแห่ง…

บทความนี้อธิบายกรรมฐานที่เหมาะสมกับจริตของแต่ละบุคคล โดยอาทิ อสุภกรรมฐานที่เป็นประโยชน์ต่อคนที่มีราคะมาก และอานาปานะซึ่งช่วยคนที่มีโมหะ นอกจากนี้ยังกล่าวถึงอนุสสติ 5 และกรรมฐานอื่นๆ ที่เหมาะแก่จริตของ

(สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ២៧ เหตุปัจจัยที่ศาสนาของพระวิปัสสี ของพระสิขี และของพระเวสสภู สัมมาสัมพุทธเจ้า ๓ พระองค์ ไม่ตั้งอยู่ยืนนาน …

บทความนี้อธิบายเหตุปัจจัยที่ทำให้ศาสนาของพระวิปัสสี, พระสิขี และพระเวสสภู ไม่อยู่ยืนนาน ส่วนพระกกุสันธะ, พระโกนาคมนา แล…

…อบรู้อรรถธรรม นำตนให้ตั้งอยู่ในสัมมาปฏิบัติ เป็นสัตบุรุษคนดีคนชอบ และ ประกอบผู้อื่นไว้ในสารประโยชน์ เหตุดังนั้นสมเด็จพระบรมศาสดาจึงโปรดประทานพระธรรม เทศนา ทรงสรรเสริญพาหุสัจจะโดยอเนกนัย ข้อนี้พึงสาธกธรรมบ…

ในบทความนี้กล่าวถึงคุณสมบัติของผู้ที่เข้าใจและประพฤติตนตามธรรมที่เป็นที่พึ่งสำหรับผู้อื่น โดยมีการยกย่องพหุสุต ได้แก่ พระอานนท์ ว่าเป็นสุดยอดในบรรดาภิกษุที่มีความรู้เกี่ยวกับธรรม โดยพระพุทธเจ้าทรงโปรด

… คือความเป็นผู้ฉลาดในอุบายสำหรับประกอบกิจนั้น ๆ มีวิภาคเป็น ๒ ประการ คือ อายโกศล ความเป็นฉลาดรอบรู้ เหตุเป็นเครื่องเจริญ ๑ อบายโกศล ความเป็นผู้ลาด รอบรู้เหตุเป็นเครื่องเสื่อม ๑ คุณข้อนี้มีในท่านผู้ใดแล้ว …

เนื้อหาว่าด้วยความฉลาดในการประกอบกิจการและการใช้กลยุทธ์ที่ดีกว่าในการจัดการปัญหา จากเรื่องราวในมหาปริพพานสูตร การแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการอนุรักษ์พระสารีริกธาตุโดยไม่แจกจ่ายก่อนให้ระวังภัย และกระบ

…รสํสดุค สฏฺโฐ เวรา โส น ปริมุจฺจติ บุคคลนั้นระคนอยู่ด้วยสังสัคคะคือเวร ย่อมไม่พ้นไปจากเวรได้ ดังนี้ เหตุดังนั้น สมเด็จพระบรม โลกนาถเจ้า จึงตรัสสั่งสอนคนที่เป็นหมู่เหล่าให้ประพฤติถ้อยคำที่รักษาประโยชน์ของก…

เนื้อหานี้สอนให้เห็นถึงความสำคัญของการรักษาประโยชน์ของกันและกันในหมู่ชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในหลักธรรมของพระพุทธศาสนา ซึ่งระบุว่าเมื่อผู้คนใส่ใจดูแลผลประโยชน์ของผู้อื่น ประโยชน์ของตนเองก็จะมั่นคงและยั่งย

…รส) ๔๑ พระบารมี ข้อนี้ย่อมให้สำเร็จผลคือปกครองได้โดยธรรม ไม่ต้องใช้อาชญาเคี่ยวเข็ญ ความจงรัก เป็นพลวเหตุชักนำให้พรักพร้อมเป็นสมานฉันท์ เพื่อต่อสู้ป้องกันบำรุงรักษาจะรับพระราชทาน ชักอลีนจิตตชาดกในทุกนิบาต …

บทความนี้กล่าวถึงพระบารมีและบทบาทในการปกครองของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส โดยนำเสนอเหตุการณ์ในอดีตเช่นเรื่องราวของพระเจ้าพรหมทัตต์ และอลินจิตตกุมาร ที่บรรยายถึงการต่อสู้เพื่อป้องกันแผ่นดิ…

…กเพียงไร ก็ไม่เหมือน โปรดให้พระราชโอรสทรงผนวช ในพระพุทธศาสนาข้อหลังพาให้รู้สึกสนิทในใจ ชะรอยจะอาศัย เหตุซึ่งกล่าวแล้ว พระเถรานุเถระในปางก่อน ท่านจึงถวายพระพรทูลตอบพระราชปุจฉาของพระ เจ้าอโศกมหาราชแสดงว่าพร…

บทความนี้นำเสนอพระมหากรุณาของสมเด็จพระมหาสมณเจ้าในการดูแลประชาราษฎร์และการพัฒนาพระพุทธศาสนา ตลอดจนกิจกรรมต่างๆ ที่ทรงดำเนินการเพื่อยกระดับสังคม อาทิ การเลิกทาสและการสร้างสถานที่ทางการแพทย์ นอกจากนี้ยั

…ับปราศรัย วิฑูฑภกุมารพระราชโอรส พระเจ้าปเสนทิโกศลราช ที่กุมารเข้าพระทัยไปว่าประมาทหมิ่น จนถือ เป็นสาเหตุเจ็บแค้น แต่พอได้ราชมบัติก็ยกพยุหแสนาไปปราบศากยชนบท ให้อยู่ใต้อำนาจ เป็น ดังนี้ ก็เพราะพวกศากยะไม่ฉล…

ในบทความนี้ กล่าวถึงการปฏิสันถารอันเป็นเครื่องมือในการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในสังคม โดยยกตัวอย่างเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ว่าด้วยพระมหาสมณเจ้าและพระเถระที่ใช้การปฏิสันถารเพื่อสร้างความสงบและส่งเสริมไมตร…

…จหรือทำให้ผิดเวลา ด่วนไปบ้าง ช้าไปบ้าง ย่อมได้ความเสื่อมเสีย มีตัวอย่างดังรับพระราชทานถวายวิสัชนามา เหตุดังนี้ สมเด็จพระบรม ศาสดาจารย์จึงประทานพระบรมพุทโธวาท (๒) เนื่องด้วยการรักษาตนไว้ว่า นคร ยถา ปจฺจนฺต…

บทความนี้กล่าวถึงความสำคัญของการทำกิจในเวลาที่เหมาะสม โดยมีการอ้างอิงพระพุทธภาษิตที่เตือนใจผู้คนในการใช้ชีวิตที่มีคุณค่า เพื่อไม่ให้พลาดโอกาสทั้งทางโลกและทางธรรม ผู้ที่ไม่รู้จักกาลอาจพลาดโอกาสและประสบ

(สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ๖๒ อันมาก ในอันใช่เหตุ และอาจถึงปราชัยก็เป็นได้ แม้ในคัมภีร์ชาดก ท่านก็ได้ยกข้อความนี้ขึ้น แสดง โดยความเป็นภาษิตของอาจารย์…

บทความนี้เสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงตามกาลในสังคม และการรู้จักประยุกต์ใช้เวลาของบุคคลที่มีความสามารถ ซึ่งพระมหาสมณเจ้าได้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการปรับตัวในสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลง และพระร

…ทั้งหลาย ถึงโทษผู้รับบวชคนหลวงเช่นนี้ อมาตย์เหล่านั้นวางบทถึงประหารชีวิต พระองค์ทรงยก ความข้อนี้เป็นเหตุ ทูลขอสมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า เพื่อทรงห้ามไม่ให้ภิกษุทั้งหลายรับบวชราช ภัฏบุรุษ สมเด็จพระบรมศาสดาจา…

เนื้อหาพูดถึงบทบาทของพระมหากษัตริย์ในการปกครองประชาชนด้วยราชธรรมและการรักษาความสงบในยุคพุทธกาล โดยยกตัวอย่างกรณีของพระเจ้าพิมพิสารที่ดำเนินการห้ามไม่ให้ผู้รับบวชหลีกเลี่ยงจากการเป็นราชภัฏ เพื่อไม่ให้ก

…อันพยุงจิตในอัน ประกอบกิจไม่ให้ท้อ ได้ชื่อในบาลีเป็นหลายประการ โดยลักษณะมีอาทิ คือ วิริย์ เพราะเป็น เหตุแกล้วกล้าของบุคคล อุฏฐาน เพราะเป็นเหตุลุกขึ้นประกอบกิจไม่นั่งนิ่ง อุสสาโห เพราะ เหตุอาจหาญและอดทน ธิ…

…ธิบายถึงคุณลักษณะและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นเมื่อมีความเพียรในทางที่ถูกต้อง ความเพียรมีหลายลักษณะและเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้บุคคลสามารถก้าวหน้าและประสบความสำเร็จในชีวิต ตัวอย่างจากการทำธุรกิจที่ความเพียรทำให้เกิ…

…ยวได้ ความเพียรเป็นองค์หนึ่ง ซึ่งยังบุคคลมีปัญญาให้ตั้งตนได้ในโภค ทรัพย์และอิสริยยศ ด้วยประการฉะนี้ เหตุดังนั้น สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า จึงประทานพระบรม พุทโธวาทไว้ว่า อุฏฺฐาเนนปุปมาเทน ทีป์ กยิราถ เมธาวี…

บทความนี้เล่าถึงเรื่องราวของทีฆาวุกุมาร พระราชโอรสที่ได้โอกาสแสดงความภักดีและสามารถจนได้รับความไว้วางใจจากพระเจ้าพรหมทัตต์ แม้ว่าจะมีหนทางในการแก้แค้นแต่กลับเลือกที่จะทำการอย่างมีสติ ภายหลังเขาได้รวมส

…ว่า กัลยาณมิตร, มิตรนั้นย่อมเป็นปัจจัยภายนอกอันแรงกล้า ที่จะพาผู้สมคบให้ถึง ความเจริญหรือเสื่อมเสีย เหตุดังนั้น สมเด็จพระโลกนาถ เจ้าจึงตรัสว่า (๑) พาหิร ภิกขเว อง คนติ กริตวา นาญญ์ เอกงค์ สมนุปสฺสามิ ย์ เ…

บทความนี้จะพรรณนาถึงพระคุณพิเศษของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส และมิตรสมบัติที่มีบทบาทสำคัญในการสร้างความเจริญหรือเสื่อมเสียให้กับชีวิต มิตรที่ดีและมิตรที่เลวมีอิทธิพลต่อผู้คนทั้งในด้านบวก

…หาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ๙๘ พระราชอนุชา จึงกลับมากราบทูลพระมหากษัตริย์ พระองค์ทรงทราบประวัตติเหตุแล้วก็ตกพระ แต่นั้นจึงทรงเสาะหาท่านผู้สามารถจะวินิจฉัยความนี้ให้ หฤทัย เกรงว่าบาปจะมีแก่พระองค์ กระจ…

บทความนี้พูดถึงความสำคัญของการเลือกบุคคลที่เหมาะสมในการเผยแผ่พระธรรม โดยยกตัวอย่างการเลือกพระภิกษุสำหรับปฐมเทศนาและการเลือกผู้ที่จะสร้างศาสนาในสังคม เพื่อให้การทำงานและการเผยแผ่มีประสิทธิภาพสูงสุด การ