อภิธัมมัตถสังคหบาลี: สังขารและนามรูป : หน้า 359/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้ 1 - หน้าที่ 359 และฐานะ ๔ มีที่สุดส่วนเบื้องต้นเป็นอาทิ ฯ ปัจจัยคืออวิชชา เพราะ เหตุนั้น จึงชื่อว่าอวิชชาปัจจัย ฯ เพราะอวิชชาปัจจัยนั้น (จึงมี สังขาร)ฯ [อธิบายสังขารเป็นต้น] ન્ สภาพที่ชื่อว่าสังขาร เพราะอรรถว่า ปรุงแต่สังขตธรรม ได้แก่ กุศลกรรมและอกุศลกรรม นสังขารนั้นมี ๓ อย่าง คือ ปุญญาภิ สังขาร ๑ ๆ อปุญญาภิสังขาร ๑ อเนญชาภิสังขาร ๑ ฯ บรรดาสังขาร ๓, นั้น กุศลเจตนาที่เป็นกามาวจรและรูปาวจร ๑๓ ชื่อว่าปัญญาภิสังขาร อกุศลเจตนา ๑๒ ชื่อว่าอปุญญาภิสังขาร, อรูปเจตนา ๔ ชื่อว่าอเนญ ชาภิสังขาร รวมเจตนา ๒๕ อย่างนี้นั่นแล ชื่อว่าสังขาร ฯ วิบากจิต ๑๕ ด้วยอำนาจแห่งปฏิสนธิกาล, ๓ ด้วยอำนาจแห่งปวัติกาล ชื่อว่า วิญญาณ ฯ นามและรูป ชื่อว่านารูปฯ บรรดานามและรูปนั้น นาม ในที่นี้ได้แก่ขันธ์ ๓ มีเวทนาขันธ์เป็นต้นฯ ส่วนรูป ได้แก่รูปมีกรรม เป็นสมุฏฐาน มี ๒ อย่าง โดยแยกเป็นภูตรูปและอุปาทายรูปฯ แม้รูป ทั้ง ๒ นั้น ในที่นี้บัณฑิตพึงทราบว่า สหรคตด้วยปฏิสนธิวิญญาณ ฯ ในคำว่า นามรูปปจฺจยา นี้ บัณฑิตพึงทราบสเปกเสสนัย (คือวิธีที่ เหลือศัพท์มีรูปเหมือนกันไว้ศัพท์เดียว) ว่านามด้วย รูปด้วย นามรูป ด้วย ชื่อว่านามรูปฯ อายตนะภายใน 6 มีจักษุเป็นต้น ชื่อว่าอายตนะ, อีกอย่างหนึ่ง ตามมติของอาจารย์บางพวก แม้อายตนะภายนอก ๖ มีรูปเป็นต้น ก็ชื่อว่า