แปล : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 92 / 194

…ควรแก่มรรคจิตนั้น เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงได้กล่าว คำมีอาทิว่า วิรติโย ปน ดังนี้ ฯ บทว่า สพฺพถาปิ แปลว่า โดยอาการแม้ทั้งหมด คือโดยอาการ

ในเนื้อหานี้ได้พูดถึงพวกจิตที่มีทิฏฐิวิปยุตและอิสสาที่สามารถเกิดขึ้นได้เฉพาะในปฏิฆจิต พร้อมอธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างเจตสิกและจิตที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะการกระทำในพวกอสังขาริกจิต และการเกิดเจตสิกในโลภ

…ต กิริยาจิต และในมหัคคตจิตฯ ก็ท่านอาจารย์จักกล่าวตาม อาการที่ท่านกล่าวแล้วข้างหน้าฯ บทว่า กทาจิ นี้ แปลว่า ในกาล เว้นจากทุจริตอย่างหนึ่ง ๆ มีมุสาวาทเป็นต้น ฯ วิรัติทั้งหลา ન วิรัติทั้งหลายแม้เกิดได้

บทความนี้นำเสนอความสำคัญของการวิรัติในมาตรฐานของอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา การพูดถึงการตัดทุจริตด้วยอำนาจของจิต โดยเฉพาะเมื่อเปรียบเทียบกับโลกุตตรจิตและโลกิยจิต การวิเคราะห์มีจุดมุ่

…ด้กล่าวคำว่า อนุตฺตเร ฌานธมฺมา เป็นอาทิฯ ฌานธรรมด้วยอำนาจ วิตก วิจาร ปีติ และสุข ในอนุตตรจิต มีความ แปลกกัน คือต่างกัน ๆ อัปปมัญญาและฌานธรรมในอมหัคคตจิตปาน กลางมีความแตกต่างกัน วิรัติ ญาณ และปีติกับอัปปม…

…บการทำความเข้าใจในด้านจิตวิทยา และอภิธัมมาที่ต้องการให้ผู้ศึกษาและปฏิบัติธรรมสามารถเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงและความแตกต่างที่เกิดขึ้นในกระบวนการทางจิต.

* ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 109 อธิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๓ ชื่อปกิณณกสังคหะ [สังคหาคาถา] ธรรมคือจิตและเจตสิก ๕๓ อย่าง ประกอบกัน สมควรแก่การประกอบ …

บทนี้นำเสนอการวิเคราะห์อภิธัมมัตถสังคหะซึ่งเน้นการศึกษาธรรมที่ประกอบด้วยจิตและเจตสิก 53 อย่าง โดยการจัดแยกธรรมเหล่านั้นตามเวทนา เหตุ กิจ และอารมณ์ รับรู้ถึงเวทนาทั้ง 5 ได้แก่ สุข ทุกข์ โสมนัส โทมนัส แ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 118 อภิธัมมัตถสังคหฎีกาแปล พรรณนาความปริเฉทที่ ๓ [ข้อความเบื้องต้น] บัดนี้ ท่านอาจารย์เพื่อแสดงการสงเคราะห์จิตและสิกตามที่ กล่…

…่มาจากจิตตุปบาท ดังนั้นจึงขอเสนอการศึกษาและการเรียนรู้เพื่อให้เกิดความเข้าใจในธรรมเหล่านี้ ภายใต้การแปลและอธิบายจากพระราชวรญาณมุนี และพระเทพวราภรณ์.

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 141 อภิธัมมัตถสังคบาลีแปล ปริเฉทที่ ๔ ชื่อวิถีสังคหวิภาค [สังคหคาถา] ข้าพเจ้ากระทำการสงเคราะห์ (ประมวล) จิตตุปบาท อันยอดยิ่ง …

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาวิถีสังคหวิภาคในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นการประมวลจิตตุปบาทและการกำหนดสิ่งต่างๆ ในการวิเคราะห์ซึ่งแบ่งออกเป็นนักกะ 5 หมวด ได้แก่ วัตถุ ทวาร อารมณ์ วิญญาณ วิถี และวิสัยปวัติ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 150 อภิธัมมัตถสังหคหฎีกาแปล พรรณนาความปริเฉทที่ ๔ [ข้อความเบื้องต้น] ประกอบความว่า ข้าพเจ้าครั้นได้กระทำการสงเคราะห์ประเภท แห่ง…

…วถึงการสงเคราะห์จิตตุปบาทผ่านการตีความอภิธัมมัตถสังคหะ โดยแบ่งแยกเป็นภูมิและบุคคลเพื่อแสดงการเปลี่ยนแปลงและความสัมพันธ์ระหว่างจิต โดยอ้างอิงจากการแสดงปวัติสังคหะ และครอบคลุมการศึกษาที่รู้จักในพุทธศาสตร์ …

…ะการอะไรบ้าง คือ ความเกิด က ปรากฏ ๑ ความเสื่อมปรากฏ ๑ ความเป็นอย่างอื่นแห่งธรรมที่ตั้งอยู่ ๑. อวตวา แปลว่า กำหนด แต่หมายเอาสภาพก็ได้ อาการก็ได้ ฐานะก็ได้

ในบทนี้กล่าวถึงหลักการที่เกี่ยวข้องกับความปรากฏของธรรมในพระอภิธรรม ซึ่งย้ำว่าธรรมไม่สามารถตั้งอยู่ในช่วงเวลาชั่วขณะได้ พร้อมกับการอธิบายที่ชัดเจนเกี่ยวกับการกำหนดความเกิดและดับของธรรม ที่เชื่อมโยงกับแ

…ในพระสูตรนั้น ๆ แต่เพราะอุปสัคเป็นไปในอรรถ แห่งธาตุนั่นเอง บทว่า ปญฺญายติ นี้ จึงมีอรรถว่า วิญญายติ แปลว่า รู้แจ้งฯ เพราะฉะนั้น ขณะที่ตั้งอยู่แห่งจิต ท่านอาจารย์ไม่ควรคัดค้าน ด้วยคำของอาจารย์บางพวกเพียงเ…

ในบทนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์ของจิตและคุณสมบัติของธรรมที่เกี่ยวข้องกันตามอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการสำรวจอำนาจของอุปปาทขณะ ฐิติขณะ และภังคขณะ การทำความเข้าใจในอารมณ์และความสามารถในการรู้แจ้งของจิตตลอดจนล

…อาความอย่างอื่น ปุพพกาลกิริยาจะเป็นศัพท์ มีกัตตาเสมอด้วยอปรกาลกิริยาไม่ได้เลย ฯ บทว่า ทวิตฺติกฺขตต์ แปล ว่า ๒ ครั้ง หรือ ๓ ครั้ง ฯ แต่บางอาจารย์กล่าวว่า บทว่า ติกฺขต 2 นี้ มีประโยชน์เพียงเพื่อทำถ้อยคำให้…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์คำสอนในอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเฉพาะการตัดสินใจและการตีความของท่านมัชฌิมภาณกาจารย์ เพื่อให้เห็นถึงแนวทางคำสอนและการประยุกต์ใช้หลักธรรม เหตุผลที่ท่านอาจ

…ิปฏิสารว่า ปณีตธรรมของเรา หายเสียแล้ว ตทาลัมพนะก็ไม่มีในอารมณ์ที่ไม่ใช่กามาวจร ฯ บทว่า ปริจิตปุพฺพ์ แปลว่า ที่ตนสั่งสมมาก่อน คือที่ตนเคยยึดถือแล้วโดย มาก ในภพนั้น ๆ อธิบายว่า สันตีรณะที่สหรคตด้วยอุเบกขา …

เนื้อหานี้กล่าวถึงบทบาทของอนัตตาเมื่อกุศลากุศลดับไป และผลของการเกิดขึ้นของจิตตุปบาทตามความเป็นตทารมณ์ อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างตทารมณ์ โทมนัส และความไม่มีแห่งการตกภวังค์ โดยอาจารย์แสดงหลักการเหล่าน

…ิปาลเถระกล่าว (ว่า) ตทาลัพนะมีเหตุ ๓ (มี) แม้แก่พวกอเหตุกสัตว์ เพราะพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้โดยไม่ แปลกกันว่า ภวังค์มีเหตุ ดังนี้เป็นต้น แล้วกล่าวไว้ในอธิการแสดงจิตที่ ควรเว้นแก่คนทั้งหลายนี้อย่างน่าหัว…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงคำว่า 'ทวิเหตุกะ' ที่แสดงถึงเหตุสองประการ คือ อโลภะและอโทสะ ในขณะที่ 'อเหตุกะ' หมายถึงการไม่มีปัจจัยเช่นนั้น การวิเคราะห์ของท่านอาจารย์โชติปาลเถระเกี่ยวกับตทาลัมพนะที่อาจเกิดขึ้นได

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 187 อภิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๕ [ชื่อวิถีมุตตสังคหวิภาค] [สังคหคาถา] สังคหะที่ชื่อว่าปวัติสังคหะ ซึ่งข้าพเจ้า ได้กล่าวไ…

ในบทที่ 5 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี นี้เฉลยแนวคิดเรื่องวิถีมุตตสังคหะ และจตุกกะ ๔ หมวดต่าง ๆ ที่สำคัญอย่างยิ่งสำหรับผู้ศึกษาพุทธศาสนา เพื่อให้เข้าใจเกี่ยวกับภูมิ ๔ ที่ทำให้เกิดการเวียนว่ายตายเกิดได้อย่าง

…ามสุคตินั้นนั่นแล ชื่อว่าภูมิ เพราะเหตุนั้น พระปริยัติเวที (ผุย คตญาโณ ป.ธ. ๙) วัดปทุมวนาราม พระนคร แปล

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหะและวิถีของการสงเคราะห์จิตที่พระอาจารย์ได้กล่าวถึง โดยเริ่มจากการแสดงวิถีจิตฺตวเสเนว และปวัติสังคหะในสองกาล ได้แก่ กาลแห่งปฏิสนธิและจุติจิต รวมถึงการอธิบายคำว่าอบายและสุ

…ทั้ง หมด ๑๒ อย่าง ให้อกุศลวิบากทั้ง ๒ ได้) ในกามโลกแม้ทั้งหมด "ด้วยอำนาจสุคติและทุคติ ฯ บทว่า ยถาห์ แปลว่า ตามสมควรแก่ ทวารและอาลัมพนะ ฯ วิบากวิญญาณอันใด มีมหาสมบัติเป็น อารมณ์เกิดแก่พวกนาคแบะครุฑเป็นต้น…

เนื้อหาในบทนี้สำรวจการทำงานของอกุศลกรรมและผลที่เกิดขึ้นในชีวิต โดยใช้กรณีศึกษาต่าง ๆ เช่น การพบเจอพระมหาโมคคัลลานเถระ รวมถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับการผลกรรมที่เกิดจากอกุศลกรรมและการอธิบายอำนาจของ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 259 อภิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๖ [ชื่อรูปสังคหวิภาค] [สังคหคาถา] เพราะว่า ธรรมทั้งหลายฝ่ายจิตและเจตสิก พร้อมทั้งประเภทแล…

ในประโยคนี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี พร้อมกับการจำแนกธรรมต่าง ๆ โดยมีการรวบรวมและอธิบายตามลำดับของคำ ข้าพเจ้าได้จำแนกธรรมฝ่ายจิตและเจตสิก โดยอิงตามประเภทและปวัติ เพื่อเสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับรูปสมุท

…จัยที่ให้รูปเกิดมีกรรมเป็นต้นฯ หมวด ๑๐ มีจักขุ * พระมหาแพร กมฺมสาโร ป. ธ. ๕ วัดเขมาภิรตาราม นนทบุรี แปล

บทความนี้กล่าวถึงการอธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยพระอนุรุทธาจารย์ ที่ได้แสดงคำสอนเกี่ยวกับจิตและเจตสิก ในลำดับของรูปและนิพพาน และการจัดประเภทของรูปตามคำอธิบาย แบ่งออกเป็น 5 ปริเฉทที่สำคัญ โดย

…รากฏในบาลี แม้ความไม่มี ในพระอภิธรรม ก็เป็นอันห้ามไว้โดย ประการทั้งปวง ความบังเกิดแห่งรูป ไม่มี ซึ่งแปลว่า หามิได้ ในปัญหา" ในอภิธรรม นั้นว่า สมุทัยสัจ ของบุคคลใดดับใน ขณะใด ทุกขสัจย่อมบังเกิดแก่บุคคลนั้…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์ทางอภิธรรมในบาลี ซึ่งเจาะลึกไปถึงวิธีการทำความเข้าใจเกี่ยวกับ ฐิติขณะแห่งจิตและการเกิด-ดับของทุกขสัจ-สมุทัยสัจ การอภิปรายข้อขัดแย้งจากอาจารย์ท่านหนึ่งเป็นเรื่องที่สำคัญในอภ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 308 อภิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๗ [ชื่อสมุจจัยสังคหภาค] [วัตถุธรรม ๗๒] [สังคหคาถา] บัดนี้ ข้าพเจ้าจักกล่าวสมุจจัย (การรวม…

…ะการที่ประกอบไปด้วย กามาสวะ, ภวาสวะ, ทิฏฐาสวะ, และอวิชชาสวะ โดยอ้างอิงถึงบทบาทของพระอริยาเมธีที่เป็นแปลผู้ทรงคุณวุฒิ.

…ว่าสัพพสังคหะ ฯ * พระอริยเมธี ปัจจุบันเป็น พระธรรมบัณฑิต (มานิต ถาวโร ป.ธ. ๙) วัดสัมพันธวงศ์ พระนคร แปล.

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหะชี้ให้เห็นถึงการจัดกลุ่มวัตถุธรรมที่มีลักษณะต่างๆ โดยแบ่งแยกตามอำนาจและคุณภาพของธรรม มีการสงเคราะห์ธรรมที่เป็นอกุศล, กุศล, และโพธิปักขิยธรรม โดยใช้คลังความหมายที่อธิบาย