อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 18 : หน้า 18/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 18 ในคณะทั้งหลาย คือในหมู่แห่งเทวดาและมนุษย์เป็นต้น ด้วยสามารถ แห่งคุณตามที่กล่าวแล้วนั่นแล เพราะเหตุนั้น จึงชื่อว่าหมู่แห่งพระ อริยสงฆ์อันสูงสุด ฯ พระผู้มีพระภาคชื่อว่าสสัทธัมมคณุตตมะ เพราะ อรรถว่า เป็นไปพร้อมด้วยพระสัทธรรมและคณะสงฆ์อันสูงสุด (ขอ ถวายอภิวาท) พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น พร้อมทั้งพระสัทธรรม และหมู่แห่งพระอริยสงฆ์อันสูงสุด ฯ บทว่า อภิวาทิย คือถวายบังคมแล้วโดยพิเศษ ฯ ความว่า ถวาย บังคมด้วยกายทวาร วจีทวาร และมโนทวาร โดยเคารพ คือโดยเอื้อ เฟื้อ โดยปราศจากความกลัว, ลาภ, ตระกูล, และอาจาระเป็นต้นฯ [อธิบายอภิธรรมและอรรถในอภิธรรม] บทว่า ภาสิสฺสํ แปลว่า จักกล่าวฯ ปกรณ์ทั้ง ๓ มีธัมมสังคณีเป็นต้น คือพระอภิธรรมปิฎก ชื่อว่า อภิธรรม โดยวิเคราะห์เป็นต้นว่า เป็นที่มีธรรมอันวิเศษยิ่งโดยความ เป็นปรมัตถ์ที่แท้จริง อรรถที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้วในพระอภิ ธรรมนั้น ชื่อว่าอภิธัมมัตถะ ปกรณ์ที่ชื่อว่าอภิธัมมัตถสังคหะ เพราะ อรรถว่า เป็นที่รวบรวมอรรถ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสในพระอภิธรรม นั้นไว้ หรือเป็นเครื่องรวบรวมอรรถที่ตรัสไว้ในพระอภิธรรมนั้น ๆ ๆ ท่านอาจารย์ครั้นกระทำวิธี มีการประณามพระรัตนตรัยเป็นต้น ซึ่งเป็นเครื่องหมาย (เหตุ) แห่งประโยชน์ตามที่ต้องการอย่างนี้ก่อน บัดนี้ เมื่อจะยกอรรถที่ตรัสไว้ในพระอภิธรรม ซึ่งปกรณ์ที่ตั้งขึ้นนี้