อภิธัมมัตถสังคหะ: การวิเคราะห์ธรรมและเวทนา : หน้า 109/442

* ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 109 อธิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๓ ชื่อปกิณณกสังคหะ [สังคหาคาถา] ธรรมคือจิตและเจตสิก ๕๓ อย่าง ประกอบกัน สมควรแก่การประกอบ โดยสภาพฯ บัดนี้ ન ข้าพเจ้าจะแนะนำการสงเคราะห์ (ประมวล) ธรรมเหล่านั้นมาโดย เวทนา เหตุ กิจ ทวาร อารมณ์และวัตถุ ด้วยอำนาจจิตตุปบาทนั่นแล ตามสมควร ฯ บรรดาสังคหะ ๖ นั้น ในเวทนาสังคหะ มีเวทนา ๓ ก่อน สุข ๑ ทุกข์ ๑ อทุกขมสุข ๑ ฯ แต่โดยประเภทมี ๕ อย่าง คือ สุข ๑ ทุกข์ ๑ โสมนัส ๑ โทมนัส ๑ อุเบกขา ๑ ฯ ในเวทนาทั้ง ๕ นั้น จิตที่สหรคตด้วยสุข ได้แก่กายวิญญาณฝ่ายอกุศลวิบาก ๆ ส่วน จิตที่สหรคตด้วยโสมนัส ได้แก่กามาวจรจิต ๑๘ คืออกุศลจิตเป็นโลภมูล ๔ กามาวจร โสภณจิต ๑๒ สุขสันตีรณจิตและหสนจิต ๒ และมหัค คตจิต และโลกุตตรจิต กล่าวคือจิตที่ประกอบในปฐมฌาน ทุติยฌาน พราราชวรญาณมุนี ต่อมาเป็นพระเทพวราภรณ์ (เปลี่ยน ปุณโณ ป.ธ. ๙) วัดบุรณ ศิริมาตยาราม พระนคร แปล.