บทวิเคราะห์นิคคหิตสนธิในบาลีไวยกรณ์ : หน้า 24/28

9 ประโยค - บาลีไวยกรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 24 นิคคหิตสนธิ [๒๑] ในนิคคหิตสนธิ ได้สนธิกิริโยปกรณ์ ๔ คือ โลโป ๑ อาเทโส ๑ อาคโม ๑ ปกติ ๑. ในโลปะที่ต้นนั้น ดังนี้ เมื่อมีสระ หรือพยัญชนะอยู่เบื้องหลัง ลบนิคคหิตซึ่งอยู่หน้าบ้างก็ได้ มี อุ. ว่า ตาส์-อห์ เป็น ตาสาห์ ได้ในคำว่า ตาสาห์ สนฺติเก พฺรหฺมจริย จริสสามิ, วิทูน-อคฺค์ เป็น วิทูนคุก, อริยสจฺจาน-ทสฺสน์ เป็น อริยสจฺจานทสฺสน์, พุทฺธานํ-สาสน์ เป็น พุทฺธานสาสน์ [๒๓] อาเทสนิคคหิตนั้น ดังนี้ เมื่อมีพยัญชนะอยู่หลัง นิคคหิต อยู่หน้า แปลงนิคคหิตเป็นพยัญชนะสุดวรรคได้ทั้ง ๕ ตามสมควร แก่พยัญชนะวรรคที่อยู่เบื้องหลังดังนี้ เป็น ง 0. ว่า เอว-โข เป็น เอวงโขง. เป็น ณ Q. ว่า ธมฺมิ-จเร เป็น ธมฺม จเร เป็น ณ Q. ว่า ส-ฐิติ เป็น สฏฺฐิต เป็น น อุ ว่า ต-นิพฺพุต เป็น ตนนิพฺพต์. เป็น ม อุ ว่า จิริ-ปวาส เป็น จิรมุปวาสึ. ถ้า เอ และ ห อยู่เบื้องหลัง แปลงนิคคหิตเป็น ญ ดังนี้ ปจจตุต เอว เป็น ปจฺจตฺตญฺเญว, ต-เอว เป็น ตญฺเญว, เอว-หิ เป็น เอวหิ, ต-หิ เป็น ตญฺหิ ถ้า ย อยู่เบื้องหลัง แปลงนิคคหิต กับ ย เป็น ญญ ดังนี้ สิโยโค เป็น สญฺโญโค ในสัททนีติว่า ถ้า ล อยู่เบื้องปลาย แปลง นิคคทิตเป็น ล อุทาหรณ์ ปุ-ลิงค์