ฐานกรณ์ของอักขระในบาลีไวยกรณ์ : หน้า 9/28

ประโยคด - บาลีไวยกรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 9 ฐานกรณ์ของอักขระ [๖] ฐานกรณ์เป็นต้นของอักขระ นักปราชญ์ท่านแสดงใน คัมภีร์ศัพทศาสตร์ ย่อบ้าง พิสดารบ้าง ครั้นข้าพเจ้าจะนำมาแสดงใน ที่นี้ให้สิ้นเชิง ก็เห็นว่าจะพาให้ผู้แรกศึกษาฟันเฟือนักไป จะแสดง พอสมควร. ฐานที่ตั้งที่เกิดของอักขระมี 5 คือ กณโจ คอ, ตาล เพดาน, มุทธา ศีรษะ ก็ว่า ปุ่มเหงือก ก็ว่า, ทนฺโต ฟัน, โอโจ ริม ฝีปาก, นาฬิกา จมูก, อักขระบางเหล่าเกิดในฐานเดียว บางเหล่า เกิดใน ๒ ฐาน, อ อา, ก ข ค ฆ ง, ห, 4 ตัวนี้เกิดในคอ เรียกว่า กณฺฐชา, อิ อี, จ ฉ ช ฌ ญ, ย, ๒ ตัวนี้เกิดที่เพดาน ฌ เรียกว่า ตาลชา, ฏ ฐ ฑ ฒ ณ, ร ฬ, ๒ ตัวนี้เกิดในศีรษะก็ว่า ที่ปุ่มเหงือกก็ว่า เรียกว่า มุทธชา, ต ถ ท ธ น, ล ส. ๓ ตัวนี้เกิด ที่ฟั่น เรียกว่า ทนฺตชา, อุ อู, ป ผ พ ภ ม. ๒ ตัวนี้เกิดที่ริมฝีปาก เรียกว่า โอฏฐชา, นิคคหิตเกิดในจมูก เรียกว่า นาสิกฏฐานชา, อักขระเหล่านี้ ยกเสียแต่พยัญชนะที่สุดวรรค ๕ ตัว คือ ง ญ ณ น ม เกิดในฐานอันเดียว, เอ เกิดใน ๒ ฐาน คือ คอและเพดาน เรียกว่า กัณฐตาลโซล, โอ เกิดใน ๒ ฐาน คือ คอและริมฝีปาก เรียกว่า คุณโจฏฺฐโช, พยัญชนะที่สุดวรรค ๕ ตัว เกิดใน ๒ ฐาน ฐานของตน ๆ และจมูก เรียกว่า สกฏฐานนาฬิกฏฐานชา, ว เกิดใน ๒ ฐาน คือ ฟันและริมฝีปาก เรียกว่า ทนฺโตฏฐโช, ห พยัญชนะ ที่ประกอบด้วยพยัญชนะ 4 ตัว คือ ญ ณ น ม ย ล ว ฬ ท่าน คือ ตาม