บาลีไวยกรณ์และการทำสนธิ : หน้า 25/28

ประโยค - บาลีไวยกรณ์ สมัญญาภิธานและสนธิ - หน้าที่ 25 เป็น ปุลลิงค์, ส-ลักขณา เป็น สลุลกฺขณา เป็นต้น, ถ้าสระอยู่ เบื้องปลาย แปลงนิคคหิตเป็น ม และ ท ดังนี้ ตอห์ เป็น ตมห พรูมิ พฺราหฺมณ์, เอต-อโวจ เป็น เอตทโวจ. [๒๓] นิคคหิตอาคมนั้นดังนี้ เมื่อสระก็ดี พยัญชนะก็ดี อยู่ เบื้องหลัง ลงนิคคหิตได้บ้าง Q. ว่า จกฺขุ-อุทปาทิ เป็น จกฺขุ อุทปาทิ, อว-สิโร เป็น อวํสิโร เป็นต้น. [๓๔] ปกตินิคคหิตนั้น ก็ไม่วิเศษอันใด ควรจะลบหรือแปลง หรือลงนิคคหิตอาคมได้ ไม่ทำอย่างนั้น ปกติไว้ตามรูปเดิม เหมือน คำว่า ธมฺม จเร ก็คงไว้ตามเดิม ไม่อาเทสนิคคหิตเป็น ณ ให้เป็น ธมฺมณุจเร เป็นต้น เท่านั้น วิธีทำสนธิในบาลีภาษานั้น ท่านไม่นิยมให้เป็นแบบเดียว ซึ่ง จะยักเยื้องเป็นอย่างอื่นไม่ได้ เหมือนวิธีสนธิในสันสกฤตภาษา ผ่อน ให้ตามอัธยาศัยของผู้ทำ จะน้อมไปให้ต้องตามสนธิกิริโยปกรณ์ อย่างหนึ่งอย่างใดที่ตนชอบใจ ถ้าไม่ผิดแล้ว ก็เป็นอันใช้ได้ ส่วน ในสันสกฤตนั้น มีวิธีข้อบังคับเป็นแบบเดียว ยักเยื้องเป็นอย่างอื่น ไปไม่ได้ จะเลือกเอาวิธีนั้น ซึ่งจะใช้ได้ในบาลีภาษามาเขียนไว้ที่นี้ เพื่อจะได้เป็นเครื่องประดับปัญญาของผู้ศึกษา แต่พอสมควร