กิริยา : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 22 / 46

…นจิตที่เหลือ เว้นจิต ๔๓ ด้วยอำนาจกามาวจรวิบากจิต ๒๓ ปฐมมรรคจิต รูปาวจรจิต ๑๕ ปฏิฆจิต ๒ อรูปวิบากจิต กิริยามโนธาตุ และหสนจิต ฯ ส่วนอาจารย์ บางพวกกล่าวว่า เพราะในรูปภพไม่มีอนิฏฐารมณ์ กุศลวิบากจึง ไม่เกิดแก่พร…

เนื้อหานี้กล่าวถึงจิตในภพต่าง ๆ ที่มีการพิจารณาและวิเคราะห์ตามอภิธัมมิติ โดยเฉพาะในกามภพและรูปภพ รวมถึงความแตกต่างของวิถีจิตในแต่ละภพ และการมีอยู่ของอนิฏฐารมณ์ในโลกแห่งวิบากจิต ซึ่งเป็นการแสดงถึงลักษณ

…รรมเป็นต้น] ถ้ามีคำท้วงว่า "เมื่อเป็นเช่นนั้น จิตตุปบาทที่เป็นญาณวิปยุต (ปราศจากญาณ) ก็ไม่ได้เป็นบุญกิริยาวัตถุ คือทิฏฐชุกรรมละสิ ?" แก้ว่า "จะไม่ได้เป็นหามิได้ เพราะแม้เจตนาดวงก่อนและดวงหลัง ก็สงเคราะห์เข้…

บทความนี้วิเคราะห์ความสำคัญของจิตและบุญกิริยาวัตถุในอภิธัมมะ โดยเฉพาะการทำความเห็นให้ตรง และความเชื่อมโยงระหว่างการให้และการส่งเสริมบุญ การศึกษาเ…

…ค เจ้าตรัสไว้ว่า "การให้ธรรม ย่อมชนะการให้ทั้งปวง " ฯ อนึ่ง ทิฏฐชุกรรม ย่อมถึงความสงเคราะห์เข้าในบุญกิริยาวัตถุแม้ทั้งหมด 8 อย่าง เพราะทิฏฐชุกรรมมีความหมายไปถึงบุญกิริยาวัตถุทั้งหมด 8 อย่างเป็นลักษณะ ฯ จริง…

…อภิธรรมว่าเป็นการส่งเสริมการปฏิบัติธรรม โดยการแสดงและการฟังสามารถนำไปสู่การพัฒนาในภาวนาและการสะสมบุญกิริยาวัตถุได้ เช่น การให้ธรรมทานที่มีอานิสงส์มาก ตามที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า 'การให้ธรรมย่อมชนะการ…

…จิตตุปบาทที่สหรคตด้วยโทมนัสเป็นทิฏฐิวิปยุต ชื่อว่าธรรม บางทีอันทัสสนะพึงละ บางทีอันภาวนาจึงละ เพราะ กิริยาเครื่องกำหนดที่ให้สัตว์เกิดในอบายแห่งจิตตุปบาทเหล่านั้น อัน ન્ ปฐมมรรคละอยู่ (และ) เพราะกิริยาเครื่อ…

…วยมรรคเบื้องบน ๓ อย่าง ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถึง 'ภาวนา' ซึ่งเกี่ยวพันกับการเห็นพระนิพพานและการละกิริยาที่ส่งผลให้สัตว์เกิดในอบาย ด้วยการผนวกคำสอนเกี่ยวกับการละอาการที่เกี่ยวกับโทมนัสและทิฏฐิวิปยุต ที่มี…

…ฯ เสียงและความประสงค์ ชื่อว่าอิตถีนิมิต (เครื่องหมายแห่งหญิง) เพราะเป็นปัจจัยให้รู้ว่า "เป็นหญิง" ฯ กิริยามีการยืนการเดินและการนั่ง เป็นต้นไม่องอาจ ชื่อว่าการเยื้องกรายของหญิง ฯ สัณฐาน (ทรวดทรง) ของหญิง ชื่…

เนื้อหาในหน้า 274 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายลักษณะของความเป็นหญิงและชาย โดยรายละเอียดของลักษณะทางกายภาพที่เกี่ยวข้องกับเพศชายและหญิง เช่น อาการ การเคลื่อนไหว และอวัยวะเฉพาะ เป็นต้น โดยระบุถึงเหตุที

… อุปปาทขณะแห่งจิตเท่านั้น จะพึงมี อาจารย์บางท่านท้วงว่าดังนี้ ฯ จะเฉลยใน คำของอาจารย์บางท่านนั้นว่า กิริยาเครื่อง กำหนดภังคขณะ พระผู้มีพระภาคตรัส แล้วในธรรมอันหนึ่งเท่านั้นฉันใด ส่วน กิริยาเครื่องกำหนดที่บ่…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์ทางอภิธรรมในบาลี ซึ่งเจาะลึกไปถึงวิธีการทำความเข้าใจเกี่ยวกับ ฐิติขณะแห่งจิตและการเกิด-ดับของทุกขสัจ-สมุทัยสัจ การอภิปรายข้อขัดแย้งจากอาจารย์ท่านหนึ่งเป็นเรื่องที่สำคัญในอภ

…ได้ เพราะประกอบด้วยความสามารถในอันให้เกิดในอุปปาท ขณะเท่านั้น โดยการได้ปัจจัยมีอนันตรปัจจัยเป็นต้นฯ กิริยาเดินเป็นต้น ชื่อว่าอิริยาบถ เพราะเป็นทางแห่งความ เป็นไปของการเคลื่อนไหว คือกิริยาทางร่างกาย ฯ โดยเนื…

…กายและจิตที่เกี่ยวข้อง อิริยาบถเป็นทางแห่งความเคลื่อนไหว ซึ่งไม่ได้มีแค่การเดินเท่านั้น แต่อาจรวมถึงกิริยาทางร่างกายต่างๆ ด้วย ในขณะเดียวกัน วิญญัติก็เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยเติมเต็มการทำงานของอิริยาบถ เพื่อให้…

…บถและวิญญัติต่างหากจากรูป ฯ งหลายทรง คำว่า เตรส ความว่า โสมนัสชวนจิต ๑๓ คือ จากกุศล ๔ จากอกุศล ๔ จากกิริยา ๕ ฯ ปุถุชนย่อมหัวเราะด้วยกุศลจิตและ อกุศลจิต ๔ ฯ พระเสขะย่อมหัวเราะด้วยจิต ๖ เว้นจิตที่สหรคต ด้วยทิ…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์คำว่า 'จิตที่ช่วยค้ำจุนอิริยาบถ' ในบริบทของอภิธัมมัตถ และอธิบายถึงความสำคัญของจิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตในพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะในเรื่องการหัวเราะและความสุขของบุคคลในระดับต

…มเมตตานั้น ได้แก่ เจตนาหวังความดีความงามให้แก่กัน หรือกล่าวสั้น ๆ ก็ความปรารถนาจะ ให้ได้สุขนั้นเอง. กิริยาที่ดำริปรารภถึงใคร ๆ ก็ให้เว้นจากอาฆาตวิเหสาพยาบาทปรารถนาความ เจริญแก่เขาเป็นที่ตั้งอยู่โดยปกติมีเมต…

บทความนี้สะท้อนถึงความเป็นผู้มีเมตตาของสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส โดยเน้นถึงความดีที่พระองค์ทรงประพฤติและบำเพ็ญคุณงามความดีต่อสรรพสัตว์ การกระทำที่มีเจตนาดีและพระราชอัธยาศัยที่เผื่อแผ่คุณ

…ธรรม ข้อ ๔ คือ ขันติ ความอดทน และข้อ ๑๐ คืออวิโรธนะ ความไม่ผิด โดยปรหิตปฏิบัติปริยาย ขันติ ความอดทน กิริยาที่อดทนต่อโลภะ ความอยากได้บ้าง ต่อโทสะ ความโกรธ เคืองจนถึงพยาบาทมุ่งร้ายบ้าง ต่อโมหะ ความหลงงมงายบ้า…

บทความนี้เน้นถึงความสำคัญของอุเบกขาในพระพุทธศาสนา โดยชี้ให้เห็นประโยชน์ของอุเบกขาในการดำเนินชีวิต รวมถึงการมีใจกลางในความยุติธรรมและการแบ่งอุเบกขาบารมีออกเป็นสามระดับ ทั้งยังได้กล่าวถึงพระราชกรณียกิจซ

… ความไม่โกรธ และข้อที่ ๔ คือ อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน โดยปรหิต ปฏิบัติปริยาย. อักโกธะ ความไม่โกรธ กิริยาที่ไม่แสดงความโกรธให้ปรากฏ ตลอดถึงไม่พยาบาทมุ่ง ร้ายผู้อื่นแม้จักต้องลงโทษผู้ทำผิดก็ทำตามเหตุผล ไม่ท…

เนื้อหาเกี่ยวกับความตั้งใจและการแสวงหาผู้รู้เพื่อเข้าใจในหลักธรรมเป็นสิ่งสำคัญในพระพุทธศาสนา พระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมีเพื่อรักษาความตั้งใจในการดำรงค์พระพุทธศาสนา อธิษฐานบารมีมีหลายระดับตั้งแต่

…้าปกครองก็ตาม เป็น ผู้อยู่ในปกครองก็ตามเมื่อแสดงความโกรธออกมาให้ปรากฏ ก็แสดงว่าตนเองลุอำนาจความโกรธ กิริยาที่แสดงความโกรธออกมานั้นไม่งาม ข้อที่พระมหากษัตริยาธิราชทรงมีพระราชอัธยาศัยประกอบด้วยพระเมตตาไม่ทรงป…

เนื้อหากล่าวถึงความสำคัญของการรักษาใจให้สงบไม่ให้เกิดความโกรธ และการปฏิบัติตนเพื่อให้มีเมตตาจริงในจิตใจ โดยเฉพาะการพิจารณาหาต้นเหตุของอารมณ์เป็นสิ่งสำคัญ เมตตาจริงจะต้องมีความจริงใจหรือสัจจะซึ่งช่วยทำ

…วามหมายที่อาศัยซึ่งกันและกันเป็นไป ทศพิธราชธรรมข้อที่ ๗ ๒๑๖ อักโกธะ เป็น อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน กิริยาที่ไม่เบียดเบียนให้ลำบาก คือความไม่ก่อทุกข์ยาก แก่ผู้อื่นตลอดถึงสัตว์ ด้วยเห็นเป็นสนุกของตนเพราะอำนา…

อักโกธะในที่นี้หมายถึงความไม่โกรธที่เกี่ยวข้องกับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา ซึ่งบัญญัติให้ผู้ปกครองและผู้มีอำนาจต้องมีความไม่เบียดเบียนกัน เพื่อสร้างความสงบสุข รวมถึงการเก็บภาษีและเกณฑ์แรงงาน ต้องไม่ทำให

…ข้าขอบขันธสีมาเป็นอันได้ทรงทำพระราชกรณียะส่วน รัฏฐาภิบาลโนบายอีกประการหนึ่ง ทรงถือเอาเมืองอัน อนึ่ง กิริยาที่จัดการปกครองให้เป็นระเบียบไม่ลักลั่น เป็นกิจสำคัญอันจะพึงหวังในทาง รัฏฐาภิบาลโนบายประการหนึ่ง สมเ…

เนื้อหาเกี่ยวกับรัฏฐาภิบาลโนบายของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ อธิบายถึงบทบาทและการปฏิบัติตัวของพระราชาในการสอดส่องทุกข์สุขของประชาชน และการจัดการปกครองเพื่อความเป็นระเบียบ การรักษาศีลธรรม และความมั่นคงของพ

…รล่วง ล้นกว่าจำเป็นไปก็ดีนอกเหนือความเหมาะความควรก็ดี นี้เรียกว่าการณวสิโก ผู้อยู่ในอำนาจแห่ง เหตุ, กิริยาที่เป็นเช่นนั้น ชื่อว่า การณวสิกตา ยาก คุณข้อนี้ บัณฑิตในพระพุทธศาสนานิยมยกย่องว่าเป็นคุณสมบัติสำคัญ…

ในปีพ.ศ. ๒๔๗๕ มีการเน้นการเลือกธรรมมารับพระราทาน เกี่ยวกับการณวสิกตา ซึ่งหมายถึงความจำเป็นในการกระทำสิ่งต่างๆ โดยไม่ฝ่าฝืนความเหมาะสม และเป็นคุณสมบัติที่สำคัญในการพัฒนาบุคลิกภาพและจิตใจให้แข็งแกร่งขึ้

…บาก ในเมื่อเห็นประโยชน์อันสมควรสมเด็จพระผู้มี พระภาคเจ้าทรงเห็นอำนาจแห่งเหตุเช่นนี้ จึงทรงบำเพ็ญทุกกกิริยา ทำนองเดียวกับทรงศึกษา พิสูจน์ลัทธิของสองดาบสในหนหลัง ทรงบำเพ็ญอย่างเข้มข้นยิ่งยวดเป็นเวลานานฐาน จงท…

เนื้อหาเกี่ยวกับการตรัสรู้ของสมเด็จพระพุทธเจ้าที่ทรงบำเพ็ญเพียรตามลัทธิเดิมเพื่อพิสูจน์ความจริง ในที่สุดได้ตรัสรู้และแสดงธรรมโปรดสัตว์ โดยเน้นความสำคัญของการไม่ย่อท้อแม้ต้องเผชิญกับความลำบาก พร้อมกับก

…ข์ของประชาชนที่ อยู่ในขอบขัณฑสีมาเป็นอันได้ทรงทำพระราชกรณียะส่วนรัฏฐาภิบาลโนบายอีกประการหนึ่ง อนึ่ง กิริยาที่จัดการปกครองให้เป็นระเบียบไม่ลักลั่น เป็นกิจสำคัญอันจะพึงหวังในทาง รัฏฐาภิบาลโนบายประการหนึ่ง สมเ…

บทความนี้กล่าวถึงพระราชกรณียะของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ที่ได้ทรงบำรุงการทหารบก ทหารเรือ และอากาศ รวมถึงการตั้งกรมพลศึกษาเพื่อสอนยุทธวิธีให้กับประชาชน เพื่อให้เกิดความพร้อมในด้านระเบียบวินัย และการเป็น

…ญ์บอกสัมพันธ์ไว้ ถ้าเป็นปุ๊ลิงค์หรือ อิตถีลิงค์ เป็นคุณของบทอื่น ว่าเป็น พหุพพิหิ ถ้าเป็นนปุสกลิงค์ กิริยาวิเสสนะ ว่าเป็น อัพยยีภาวะ ข้าพเจ้าพิจารณาตามรูปความ แล้ว เห็นคล้ายอัพยยีถาวะ แปลกแต่ไม่เป็น นปุสกลิ…

เนื้อหานี้เกี่ยวกับการวิเคราะห์บาลีไวยกรณ์ โดยเฉพาะในส่วนของวจีวิภาค สมาส และตัทธิต ซึ่งนำเสนอความสัมพันธ์ของคำและการสร้างศัพท์ในภาษา โดยกล่าวถึงการใช้คำต่าง ๆ ในจุดประสงค์ที่แตกต่างกัน เช่น สหบุพพบท

ประโยค - บาลีไวยากรณ์ วจีวิภาค ภาคที่ ๒ อาขยาต และ กิตก์ - หน้าที่ 158 กิริยาที่เป็นกัตตุวาจก, อัตตโนบท เป็นเครื่องหมายให้รู้กิริยาที่เป็น กัมมวาจกและภาววาจก อันจะกล่าวข้างหน้า,…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาไวยากรณ์ภาษาบาลี โดยเน้นกิริยาที่เป็นกัตตุวาจก และอัตตโนบท ซึ่งช่วยทำให้ผู้เรียนเข้าใจความหมายและการใช้คำในบริบทต่าง ๆ เช่น ตัวอย่…

…รมอันเหลือจากนี้ ก็พึงรู้โดยนัยนี้เถิด ธาตุที่สำแดง มานี้ แต่พอเป็นตัวอย่างเล็กน้อย ธาตุ วาจก (๑๑๕) กิริยาศัพท์ที่ประกอบด้วยวิภัตติ กาล บท วจนะ บุรุษ ดังนี้ จัดเป็นวาจก คือ กล่าวบทที่เป็นประธานของกิริยา ๕ อ…

…กกำหนดให้ร้านในความเห็น และมีการเรียกหากรรมต่าง ๆ ที่ควรพิจารณา ในการศึกษาบาลีนั้น ควรให้ความสนใจกับกิริยาศัพท์ที่ประกอบด้วยวิภัตติ และการใช้งานของวาจก ซึ่งมีส่วนสำคัญในการสื่อสารเนื้อหาอย่างถูกต้องและลึกซึ…