สมเด็จพระญาณสังวรและอธิษฐานบารมี : หน้า 210/390

สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ๒๑๔ ต้องการจะรู้เห็นอะไรเมื่อมีความตั้งใจมุ่งมั่นแล้ว จะรู้จะเห็นได้เพราะการแสวงหาผู้รู้ จะได้พบผู้รู้ ที่จะแสดงให้รู้ให้เห็นได้ทั้งในเรื่องของมนุษย์ ทั้งในนรกสวรรค์ ตลอดถึงนิพพาน พระโพธิสัตว์ได้ทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมีมาโดยลำดับ เป็นบารมีสามัญ คือ รักษา อธิษฐานยิ่งกว่าคนที่รักและทรัพย์สิน เรียกว่า อธิษฐานบารมี เป็นอุปบารมี คือ สูงกว่าสามัญ ได้แก่ รักษาอธิษฐานยิ่งกว่าอวัยวะร่างกาย เรียกว่า อธิษฐานอุปบารมี เป็นปรมัตถบารมี คือ อย่างยิ่งยวดขึ้นไปเป็นตามลำดับ ได้แก่ รักษาอธิษฐานยิ่งกว่าชีวิต เรียกว่า อธิษฐานปรมัตถ บารมี พระพุทธเจ้าเมื่อพระองค์ทรงผจญมารในราตรีที่ตรงตรัสรู้ ท่านแสดงว่า ได้ทรง อธิษฐานพระหฤทัยถึงพระบารมีที่ได้ทรงบำเพ็ญ มีทาน ศีล เป็นต้น ทรงอ้างพระธรณีเป็น พยาน จึงได้ทรงชนะมารเมื่อได้ตรัสรู้แล้ว ก็ได้ทรงทำสังขาราธิษฐาน คือตั้งพระหฤทัยมุ่งมั่นจะ ดำรงพระอายุสังขารอยู่ต่อไป ยังไม่เสด็จปรินิพพาน จนกว่าบริษัท ๔ จะตั้งขึ้นพรหมจรรย์คือ พระพุทธศาสนาจะตั้งลงมั่นคงในโลก ครั้งถึงเวลานั้นจึงได้ปลงอายุสังขารเสด็จปรินิพพาน จึง กล่าวได้ว่าพระพุทธศาสนา เป็นผลของพระพุทธาธิษฐานซึ่งมีอานุภาพอำนวยผลแก่ผู้ปฏิบัติอยู่ ทุกกาลสมัย. สมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภารเจ้า ตั้งอยู่ในสัจจะ และอธิษฐานะในพระราชกรณียกิจ ทั้งปวง พระสัจจะจึงยิ่งใหญ่ไพศาล ควรจัดเป็นพระสัจจบารมีได้เช่นเดียวกับวิธุรบัณฑิตในวิธุร ชาดก พระอธิษฐานะก็เช่นเดียวกัน ควรจัดเป็นอธิษฐานบารมีได้ เช่นเดียวกับพระเจ้าเนมิราช ในเนมิราชชาดก นับเป็นพระราชปฏิบัติส่วนอัตตสมบัติคือ สัจจะ จัดเป็นมงคลวิเสสที่ ๑ อธิษ ฐานะ จัดเป็นมงคลวิเสสที่ ๒. พระราชจริยารัฏฐาภิบาลโนบายนั้น คือพระราชกรณียกิจที่ทรงปฏิบัติกระทำเพื่อ ประโยชน์คุณแก่พระราชอาณาจักรและประชาชน จะขอรับพระราชทานถวายด้วยทศพิธราชธรรม ข้อ ๗ คือ อักโกธะ ความไม่โกรธ และข้อที่ ๔ คือ อวิหิงสา ความไม่เบียดเบียน โดยปรหิต ปฏิบัติปริยาย. อักโกธะ ความไม่โกรธ กิริยาที่ไม่แสดงความโกรธให้ปรากฏ ตลอดถึงไม่พยาบาทมุ่ง ร้ายผู้อื่นแม้จักต้องลงโทษผู้ทำผิดก็ทำตามเหตุผล ไม่ทำด้วยอำนาจความโกรธชื่อว่า อักโกธะ คนผู้ร่วมกันอยู่เป็นหมู่ย่อมมีการกระทบกระทั่งกันบ้าง เมื่อข่มใจไว้ไม่ได้เกิดโกรธขึ้งต่อกันและผูก เวรไว้ก็เป็นสมุฏฐานให้เกิดโทสะความประทุษร้าย กันทางใจก่อน แล้วประทุษร้ายกันทางกาย ทางวาจาสืบไป อันเรียกว่า พยาบาท ทำให้อยู่ด้วยกันไม่เป็นสุข