ความเป็นผู้มีเมตตาของสมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส : หน้า 47/390

(สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส) ใน ศก ๑๒๔ ความเป็นผู้มีเมตตาเป็นเบื้องหน้า ๑ ๔๗ G) จะถวายวิสัชนาด้วยพระคุณพิเศษส่วนปรหิตปฏิบัติ ๓ ประการ คือ เมตตาปุเรจาริกตา ปฏิสันถารกุศลตา ความเป็นผู้ฉลาดในปฏิสันถาร รัฏฐาภิบาลโนบาย วิธีประกอบการบำรุงรักษาพระราชอาณาจักร ๑ พอเป็นนิทัสสนนัย เมตตาปุเรจารึกตานั้น มีพรรณนาว่า เจตนาคิดสนิทสนม ชื่อว่า เมตตา, เมื่อกล่าวโดย ความเมตตานั้น ได้แก่ เจตนาหวังความดีความงามให้แก่กัน หรือกล่าวสั้น ๆ ก็ความปรารถนาจะ ให้ได้สุขนั้นเอง. กิริยาที่ดำริปรารภถึงใคร ๆ ก็ให้เว้นจากอาฆาตวิเหสาพยาบาทปรารถนาความ เจริญแก่เขาเป็นที่ตั้งอยู่โดยปกติมีเมตตาท่องเที่ยวอยู่ในกิจเป็นนิตยกาล ชื่อว่า เมตตาปุเรจาริกตา ความเป็นผู้มีเมตตาเป็นเบื้องหน้า ๆ คุณข้อนี้ พึงสาธกด้วยวารจิตของพระเจ้าติโลกวิชัยบรมจักรพรรดิราชในอดีตกาล, พระองค์ ทรงพระคำนึงถึงหมู่สัตว์ ด้วยพระราชอัธยาศัยเผื่อแผ่ประโยชน์ ดังแสดงในพุทธาปทาน (๑) ว่า ยงกิญจิ กุสลํ กมฺม กาเยน วาจามนสา กฤตพุฒิ กิริย์ มม ติทเส สุคติ กต. กิริยาคือกุศลกรรมอันใดอันหนึ่ง ซึ่งเป็นกิจอันเราควรทำด้วยกาย วาจา ใจ กรุณยะนั้น เราได้ บำเพ็ญให้เป็นส่วนสุคติอันจะพาให้ไปเกิดในดาวดึงสพิภพแล้วทุกประการ เย สตฺตา สญฺญโน อตฺถิ เย จ สตฺตา อสญฺญโน กต์ ปุญญผล มยุห์ สพฺเพ ภาคี ภวนฺตุ เต. สัตว์เหล่าใดมีอยู่ เป็นผู้มีสัญญา รู้จักกำหนดหมาย รู้สึกสุขทุกข์ก็ดี หาสัญญามิได้ก็ดี ขอสัตว์ทุก หมู่เหล่านั้น มีส่วนได้เสวยผลบุญที่เราได้บำเพ็ญแล้วนั้นเถิด (๑) ขุ. อป. ๓๒/๖.