จตุตถฌาน : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 11 / 12

…็นว่านี้คือท่าน ก็ ปล่อยลมนาสวาต (คือพ่นลมออกทางจมูกอย่างแรง สามารถพัดเอา ข้าศึกไปได้ ?) พระเถระเข้าจตุตถฌาน (ทันที) ลม (นั้น) ไม่อาจ ทำแม้แต่เส้นขน“ของท่านให้ไหว นัยว่า ภิกษุนอกนั้นพึงอาจทำปาฏิหาริย์ทุกอย่าง…

ในเรื่องนี้แสดงให้เห็นถึงการต่อสู้ระหว่างพระเถระกับนาคราช โดยนาคราชพยายามที่จะทำร้ายพระเถระ แต่กลับพบว่าพระเถระมีฤทธิ์มากมายที่สามารถป้องกันตัวเองได้อย่างง่ายดาย นอกจากนี้ยังมีการเปลี่ยนร่างเป็นครุฑเพ

…ป แล้วโดยประการทั้งปวงแล นัยเดียวกันนั้น ความเกิดขึ้นแห่งโสมนัสสินทรีย์ ซึ่งแม้ละไป แล้วในอุปจารแห่งจตุตถฌาน ก็พึงมีได้ เพราะโสมนัสสินทรีย์นั้นยัง อยู่ใกล้ประการหนึ่ง เพราะยังไม่ล่วงไปดี เหตุว่าอุเบกขาที่ไม่ถ…

ในบทนี้มีการอธิบายถึงความสำคัญของสินทรีย์ ณ ฌานแต่ละระดับ รวมถึงอุปจารและอัปปนา เพื่อแสดงถึงความเกิดและดับของความรู้สึกต่างๆ เช่น โทมนัส ปีติ และโสมนัส และการมีอยู่ของจิตใจในขณะที่มีกายหยั่งลงสู่ความส

…ั้นเวทนาเหล่านี้ แม้นว่าละไปแล้วใน อุปจารแห่งฌานนั้น ๆ ไฉนพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงประมวลมา (ตรัส) ในจตุตถฌานนี้ (อีกเล่า ?)" ตอบว่า "เพื่อ (ให้กำหนด) จับได้โดยง่าย เพราะอทุกขมสุขเวทนานี้ใด ที่ตรัสไว้ในปาฐะว่า…

ในเนื้อหานี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอธิบายเกี่ยวกับอทุกขมสุขเวทนาในจตุตถฌาน โดยการทำอปริเสสศัพท์เป็นการรวมรวมเวทนาต่างๆ เพื่อให้ผู้ปฏิบัติสามารถกำหนดและจับได้ง่ายขึ้น โดยการเป…

…" ๑ มหาฎีกาให้อุปมาไว้ว่า เหมือนทางที่เนื้อเดินไปบนลานหิน ก็ได้แต่อนุมานเอา ๒. มหาฎีกาว่า อุปจารแห่งจตุตถฌาน ชื่อว่า สุขนิโรธ

ข้อความนี้เกี่ยวกับการวิเคราะห์อทุกขมสุข ในฌานซึ่งหมายถึงความไม่มีทุกข์และสุข พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอนเกี่ยวกับความเวทนาที่ ๓ อันเป็นกลางระหว่างทุกข์และสุข หรือที่เรียกว่าอุเบกขาเวทนา ที่มีความบริสุทธ

…มฉะนั้น เพราะเหตุนั้น ในฌานเบื้องต่ำทั้ง ๓ นั้น จึงไม่ตรัสว่า อุเปกขาสติปาริสุทธิ์ แม้ฌานเดียว แต่ในจตุตถฌานนี้ จันทรเลขาคือศัตรมัชฌัตตุเบกขานี้ บริสุทธิ์ยิ่งนัก เพราะไม่มีเดช แห่งปัจจนึกธรรมมีวิตกเป็นต้นข่ม …

บทความนี้พิจารณาความบริสุทธิ์ของอุเบกขาในฌาน ตั้งแต่ฌานเบื้องต่ำไปจนถึงจตุตถฌาน โดยใช้ล比จันทรเลขาเป็นสัญลักษณ์ในการเปรียบเทียบว่าทั้งสติและสัมปยุตธรรมสามารถเป็นบริสุทธิ์ได้ในสภาพท…

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 189 เพราะเหตุนั้น บัณฑิตพึงทราบเถิดว่า จตุตถฌานนี้เท่านั้น พระผู้มี พระภาคเจ้าตรัสว่า อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธิ บทว่า จตุตถ์ คือฌานนี้เป็นที่ ๔ เพราะมี…

บทความนี้กล่าวถึงจตุตถฌานที่เป็นฌานที่ 4 ตามคำสอนของพระผู้มีพระภาคเจ้า โดยมีการอธิบายถึงองค์ประกอบต่างๆ ของจตุตถฌาน และความสั…

…ียงเป็นข้าศึก แต่ในที่มิใช่แดนบ้านคือในป่า (ละก็) เป็นการง่ายที่พระโยคาวจรจะถือกรรมฐานนี้ ยังอานาปานจตุตถฌาน ให้เกิดแล้วทำฌานนั้นแหละให้เป็นบาท พิจารณากองสังขารจนบรรลุ พระอรหัตอันเป็นผลสุดยอดได้ เพราะเหตุนั้น…

บทความนี้กล่าวถึงเสนาสนะที่เหมาะแก่การทำสมาธิและการภาวนาอย่างลึกซึ้ง โดยอธิบายถึงอานาปานสติกรรมฐานซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญต่อการบรรลุธรรมและความสงบภายใน โยคาวจรจะพิจารณาเสนาสนะอย่างไรเพื่อให้การบำเพ็ญเจริญ

…ับว่ายังหยาบ ในชั้นตัวตติยฌาน จึงละเอียด ในชั้นตติยฌานและอุปจารแห่งจุตตถฌาน ก็นับว่ายัง หยาบ ต่อชั้นจตุตถฌานจึงละเอียดยิ่ง (จน) ถึงซึ่งความไม่เป็นไป

…่างกายสังขารหยาบและละเอียดในบริบทของพระกรรมฐาน และชั้นต่าง ๆ ของฌาน ตั้งแต่ชั้นอุปจารปฐมฌานไปยังชั้นจตุตถฌาน ซึ่งแสดงถึงความละเอียดที่เพิ่มขึ้นเมื่อจิตสงบและระงับจากการกระสับกระส่าย การศึกษาภายใต้หลักการเหล่า…

…คือมีคนจำนวนร้อยเป็นอารมณ์ หรือ มีคนเป็นจำนวนพันเป็นอารมณ์ อธิษฐานจิตนั้น เป็นจิตสัมปยุตด้วย รูปาวจรจตุตถฌาน เกิดขึ้นดวงเดียวเท่านั้นต่อกับโคตรภูจิต เช่นดัง อัปปนาจิตที่กล่าวมาแต่ก่อน แม้ในคำที่กล่าวในปฏิสัมภ…

…มนี้กล่าวถึงกระบวนการอธิษฐานจิตโดยการนึกถึงจำนวนคนที่มากซึ่งในพระโยคีกำหนดให้มีจิตสัมปยุตด้วยรูปาวจรจตุตถฌานแบบเฉพาะ อธิบายถึงการเกิดขึ้นของจิตในสมาบัติและการอธิษฐานด้วยญาณในอภิญญา โดยแสดงความสำคัญของคำว่า 'อ…

…ดา (๑) ไม่มีแก่พวก คนที่ดำลงในน้ำ (๑) อย่างเดียวกัน คือไม่มีแก่พวกคนที่สลบ (๑) คนตายแล้ว (๑) ผู้เข้าจตุตถฌาน (๑) ผู้ประกอบด้วยรูปภพและ อรูปภพ (๑) ผู้เข้านิโรธ (๑)" ฉะนี้แล้วจึงตักเตือนตนด้วยตนเอง ดังนี้ว่า "น…

ในบทนี้มีการกล่าวถึงกรรมฐานและความสำคัญของการนำลมคืน โดยวิถีการปฏิบัติกรรมฐานนั้นจะต้องรักษาอิริยาบถให้อยู่ในสภาพที่สงบ และระลึกถึงลมอัสสาสะปัสสาสะ เพื่อทำความเข้าใจถึงสภาวะที่แท้จริงของการอยู่ในโลกนี

…ทำให้มากขึ้นไปซึ่งนิมิต นั่นแหละ ก็จะบรรลุทุตยฌานและตติยฌานในจตุกนัย และ (หรือ) ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน ในปัญจกนัยตามลำดับ แท้ จริง พระโยคาวจรนั้นจะชื่อว่ามีใจสหรคตกับเมตตาแผ่ไปตลอดทิศ หนึ่งอยู่ ทิศที่ ๒…

บทความนี้กล่าวถึงการบรรลุฌานต่างๆ ในพระโยคาวจรซึ่งสามารถเข้าถึงปฐมฌานและพัฒนาสู่ทุตยฌานและตติยฌาน โดยการมีใจสหรคตกับเมตตาในการแผ่ไปทั่วทุกทิศ โดยมุ่งเน้นที่ความไม่มีประมาณและความเมตตาที่เป็นเอกภาพในสั

…กชฌาเนน กล่าวทั้งตึกฌาน และจตุก ฌาน แล้วบทหลังจะมีกล่าวแต่ตติยฌานอย่างไรได้ ที่ถูกควรจะเป็น ปคุณตติยจตุตถฌานา ในที่นี้แปลเพิ่มตามที่ เพิ่มตามที่เห็นว่าถูก ส่วนมหาฎีกาแก้..... ตติยฌานา เป็นตติยพรหมวิหารชุฌานโต…

ในบทความนี้กล่าวถึงการเจริญมุทิตาและอุเบกขาพรหมวิหาร โดยมีรายละเอียดในการเริ่มทำอุเบกขาภาวนาออกจากฌานที่ ๓ หรือ ๔ ผ่านการสังเกตเห็นโทษและอานิสงส์ของการปฏิบัติภาวนาต่าง ๆ ผู้ที่มีความสนใจและต้องการเจริ

… ก็ไม่อาจ วางจั่วและกลอนในอากาศได้ฉันใด เว้นตติยฌานในพรหมวิหาร ๓ က ข้างต้นเสีย ก็ไม่อาจทำ (อุเบกขา) จตุตถฌานให้เกิดได้ฉันนั้นแล [เพาะเหตุไรจึงเรียกพรหมวิหาร เพราะอะไรจึงมา ๔ ฯลฯ] ในที่นี้ปัญหาจึงมีว่า ก็เพราะ…

บทความนี้พูดถึงพรหมวิหารและการเจริญอารมณ์ในภาวนาต่างๆ อธิบายความสำคัญของเมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา โดยเน้นที่ผลที่ได้จากการปฏิบัติในด้านสมาธิและวิปัสนา โดยสรุปว่าพรหมวิหารมีลักษณะพิเศษและความสำคัญใ

…พยาบาทเป็นต้น ซึ่งเกิดจากโทมนัส ส่วนภาวนาข้อสุดท้ายเป็นอวเสสเอกฌานิกา (เป็นไปในฌานเดียวที่ เหลือ คือจตุตถฌาน ในจตุกนัย หรือปัญจมฌาน ในปัญจกนัย) เพราะเหตุอะไร เพราะประกอบด้วยอุเบกขาเวทนา แท้จริง อุเบกขาพรหมวิห…

ในข้อความนี้กล่าวถึงการภาวนาและผลลัพธ์ที่เกิดจากความคิดเกื้อกูล โดยเฉพาะการเข้าถึงฌาน ๓ และ ฌาน ๔ ซึ่งมีลักษณะเป็นอันเดียวกันโดยมีอารมณ์ที่หาประมาณไม่ได้ กล่าวถึงความสำคัญของอุเบกขาและการเข้าใจในพฤติก

…งต้นในปัญจกนัย) เท่านั้น ส่วนอุเบกขา ก็พึงทราบว่า เป็นอวเสสเอกฌานิกา (เป็นไปในฌาน เดียวที่เหลือ คือ จตุตถฌานในจตุกนัย หรือปัญจมฌานในปัญจก- นัย) เท่านั้น และในอภิธรรม ท่านก็จำแนกไว้อย่างนั้นเหมือนกันและ [อัปปม…

บทความนี้กล่าวถึงการพัฒนาสมาธิและการพิจารณากายในกายตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าซึ่งมีความสำคัญในการดำเนินชีวิตอย่างมีสติและเป็นสุข จากการที่ภิกษุได้เจริญสมาธิและมีความเข้าใจในอัปปมัญญา รวมถึงการจำแนกประ

…ห่งรูปทั้งหลายโดยแท้" ดังนี้ก็ดี ทางความเจ็บป่วยตั้ง ๑,๐๐๐ อย่าง มีโรคตาโรคหูเป็นต้นก็ดี แล้ว จึงยังจตุตถฌานให้เกิดขึ้นในกสิณ ๕ มีปฐวีกสิณเป็นต้น อย่าง ในอย่างหนึ่ง เว้นปริจฉินนากาสกสิณ เพื่อก้าวล่วงเสียซึ่งก…

…นี้ไม่มีในอรูปภพ โดยการปฏิบัติเพื่อความหน่ายและการก้าวล่วงไปจากรูปและอารมณ์ที่เกิดจากรูปเพื่อให้เกิดจตุตถฌานในกสิณทั้ง 5 ผ่านการปฏิบัติอย่างมุ่งมั่น ข้อความนี้สื่อถึงการหลีกหนีจากความเจ็บป่วยและการกลัวต่าง ๆ.

…้ เป็นคำวินิจฉัยในวิธีนั้น ตามแนวนัยพระบาลีนั่นแล ในบทพระบาลีเหล่านั้น บทว่า "โส" คือพระโยคีผู้บรรลุจตุตถฌาน แล้วนั้น คำว่า "เอวํ" นั่นเป็นคำแสดงขั้นจตุตถฌาน ด้วยคำนี้ เป็นอันอธิบายว่า ได้จตุตถฌานโดยลำดับการบ…

เนื้อหาในบทนี้มีการวิเคราะห์วิธีการทำโยคะเพื่อบรรลุจตุตถฌาน โดยเริ่มจากการตั้งมั่นของจิตในขั้นตอนต่างๆ โดยอ้างถึงบทพระบาลี เช่น "โส เอว์ สมาหิเต จิตฺเต" และวิน…

…ตถ ฌานนั้นอย่างนี้แล้ว เป็นผู้ใคร่จะหลีกหนีไป จึงบำเพ็ญความเป็นวสี ด้วยอาการ ๕ ได้แล้ว ออกจากรูปาวจรจตุตถฌานอันคล่องแคล่วแล้ว เห็นโทษในฌานนั้นว่า "ฌานนี้ทำ (กสิณ) รูปที่เราหน่ายแล้วให้ เป็นอารมณ์" บ้าง ว่า "ฌ…

…นี้ได้กล่าวถึงการพิจารณาเกี่ยวกับความกลัวและการหลีกหนีในบริบทของฌาน โดยพระโยคาวจรได้เห็นโทษในรูปาวจรจตุตถฌานว่าเป็นอารมณ์ที่มีลักษณะหยาบและมีการประมวลด้วยอุปมาของสุนัขที่ถูกสุกรขวิดและคนที่กลัวผี ซึ่งแสดงให้เ…

…้ เพื่อยังอุตสาหะให้เกิด (แก่ผู้ ปฏิบัติ) ในฌานนี้ ดุจการกล่าวถึงสุขและทุกข์อันละได้แล้วในฌานอื่น ในจตุตถฌาน (อีก) และดุจการกล่าวถึงสังโยชน์เบื้องต่ำ ๓ มีสักกาย ทิฏฐิเป็นต้น อันละได้ในมรรคอื่นแล้ว ในตติยมรรค …

ในหน้าที่ 239 ของวิสุทธิมรรค ภาค ๒ ตอน ๑ มีการพูดถึงความหมายของสัญญาและทำให้เข้าใจว่าบุคคลผู้บรรลุฌานจะไม่มีสัญญาเหล่านั้น ซึ่งบางครั้งสามารถกล่าวถึงเพื่อสรรเสริญให้ผู้ปฏิบัติได้เข้าใจถึงคุณค่าในฌานนั

…ธินี้ ข้าพเจ้าได้กล่าวไว้ว่า มีอภิญญา เป็นอานิสงส์ ด้วยอำนาจแห่งโลกิยอภิญญาทั้งหลายใด พระโยคีผู้ได้ จตุตถฌานในกสิณทั้งหลายมีปฐวีกสิณเป็นต้นแล้ว ควรทำโยคะ (ต่อไป) เพื่อยังอภิญญาทั้งหลายนั้นให้ถึงพร้อม ด้วยว่า …

…ทนี้กล่าวถึงการเจริญสมาธิซึ่งเสริมสร้างอภิญญาและอานิสงส์จากการทำโยคะ เพื่อให้ผู้ปฏิบัติสามารถเข้าถึงจตุตถฌานและอบรมปัญญาได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยการทำสมาธิที่มีอานิสงส์จะช่วยให้การพัฒนาปัญญาเกิดขึ้นได้ง่ายขึ้…