วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - อารุปปนิเทส : หน้า 231/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 230 อารุปปนิเทส อากาสานัญจายตนะ ก็ในอรูปกรรมฐาน ๔ ที่ท่านยกขึ้นแสดงไว้ในลำดับแห่งพรหม- วิหาร พระโยคาวจรผู้ใคร่จะเจริญอากาสานัญจายตนะ เป็นอันดับแรก (พิจารณา) เห็นโทษในกรัชรูป (คือร่างกายสด ๆ) ทางโทษ (ภาย นอก) มีการที่ต้องถือไม้พลอง (เพื่อประหารกัน) เป็นต้นนั่น ตาม บาลีว่า "ก็แล การถือไม้พลอง ถือศัสตรา และการทะเลาแก่งแย่ง ทุ่มเพียงกันทั้งหลาย ปรากฏมีอยู่ก็เพราะมีรูปเป็นเหตุ แต่ว่าโทษมีการ ถือไม้พลองเป็นต้นนั้นไม่มีโดยประการทั้งปวงในอรูปภพ เธอพิจารณา เห็นอย่างนี้แล้ว ย่อมเป็นผู้ปฏิบัติเพื่อความหน่ายรูปทั้งหลาย เพื่อ ความหายรักรูปทั้งหลาย เพื่อความดับไปแห่งรูปทั้งหลายโดยแท้" ดังนี้ก็ดี ทางความเจ็บป่วยตั้ง ๑,๐๐๐ อย่าง มีโรคตาโรคหูเป็นต้นก็ดี แล้ว จึงยังจตุตถฌานให้เกิดขึ้นในกสิณ ๕ มีปฐวีกสิณเป็นต้น อย่าง ในอย่างหนึ่ง เว้นปริจฉินนากาสกสิณ เพื่อก้าวล่วงเสียซึ่งกรัชรูปนั้น อันที่จริง กรัชรูปก็เป็นอารมณ์ที่พระโยคาวจรนั้นก้าวล่วงเสียได้แล้ว ด้วยอำนาจรูปาวจรจตุตถฌาน แต่เพราะว่าแม้กสิณรูป (คือนิมิตกสิณ) ก็มีส่วนคล้ายกรัชรูปนั้นอยู่นั่นเอง เพราะเหตุนั้น เธอจึงใคร่จะก้าว ล่วงกสิณรูปนั้นเสียอีก ถามว่า ก้าวล่วงอย่างไร ? ตอบว่า เปรียบ เหมือนบุรุษผู้กลัวงู ถูกงูในป่าไล่เอา ก็ (วิ่ง) หนีโดยเร็ว (วิ่งไป)