วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ : หน้า 225/266

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 224 กายานุปัสนาเป็นต้นเป็นตัวนำ จึงตรัส (ต่อไป) อีกว่า "ดูกรภิกษุ เมื่อใดแล สมาธินี้เป็นธรรมอันเธอเจริญทำให้มากอย่างนี้แล้ว เมื่อนั้น เธอพึงสำเหนียกอย่างนี้ว่า "เราจักเป็นผู้พิจารณาดูกายในกายอยู่” ดังนี้ เป็นต้นแล้ว จึงทรงยังภิกษุนั้นให้ถือเอา (พระธรรม) เทศนาด้วย ยอดคือพระอรหัตว่า "ดูกรภิกษุ เมื่อใดแล สมาธินี้เป็นอันเธอเจริญ ทำให้เป็นดีแล้วอย่างนี้ เมื่อนั้น เธอจักเดินไปทางใด ๆ ก็ดี เธอ ก็จักเดินเป็นผาสุกแท้ เธอจักยืนอยู่ ณ ที่ใด ๆ ก็ดี เธอก็จักยืนเป็น ผาสุกเทียว เธอจักนั่ง ที่ใด ณ เธอจักสำเร็จการนอน ณ ที่ใด ๆ ผาสุกแล" ดังนี้ ๆ ก็ดี เธอก็จักนั่งเป็นผาสุกทีเดียว ก็ดี เธอก็จักสำเร็จการนอนเป็น เพราะเหตุนั้น” อัปปมัญญา ๓ มีเมตตาเป็นต้น บัณฑิตพึงทราบ ว่า เป็นกฌานิกาหรือจตุกฌานิกา (คือเป็นไปในฌาน ๓ ข้างต้น ในจตุกนัย หรือเป็นไปในฌาน ๔ ข้างต้นในปัญจกนัย) เท่านั้น ส่วนอุเบกขา ก็พึงทราบว่า เป็นอวเสสเอกฌานิกา (เป็นไปในฌาน เดียวที่เหลือ คือ จตุตถฌานในจตุกนัย หรือปัญจมฌานในปัญจก- นัย) เท่านั้น และในอภิธรรม ท่านก็จำแนกไว้อย่างนั้นเหมือนกันและ [อัปปมัญญามีอานุภาพแปลกกัน] บัณฑิตพึงทราบว่า อัปปมัญญา ๔ นั่น แม้ตั้งไว้เป็น ๒ ส่วน ๑. คือ เพราะเหตุที่พระพุทธโอวาทให้บำเพ็ญสมาธิที่กล่าวตอนต้นนั้น ตรัสหมายเอาสมาธิ ในอารมณ์อื่น มิใช่อารมณ์แห่งอัปปมัญญา ๒. มหาฎีกาว่า เช่นในอัปปมัญญาวิภังค์ ในจิตตุบาทกัณฑ์เป็นต้น