วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - การวิเคราะห์เวทนาและอทุกขมสุข : หน้า 187/324

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 185 ก็เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงทำอปริเสสศัพท์ (ประกอบไว้) ในบาลี (ฌานนิโรธ) นั้น ๆ (ทุกข้อ) เป็นต้นว่า "เอตถุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริย์ อปริเสส์ นิรุชฺฌติ ทุกขินทรีย์ที่เกิด ขึ้นแล้วย่อมดับไปไม่เหลือในที่นี้" ด้วยประการฉะนี้แล ในอธิการนี้ นักปราชญ์กล่าว (อธิบายเป็นปุจฉาวิสัชนา) ไว้ ว่า "ถามว่า เมื่อเป็นเช่นนั้นเวทนาเหล่านี้ แม้นว่าละไปแล้วใน อุปจารแห่งฌานนั้น ๆ ไฉนพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงประมวลมา (ตรัส) ในจตุตถฌานนี้ (อีกเล่า ?)" ตอบว่า "เพื่อ (ให้กำหนด) จับได้โดยง่าย เพราะอทุกขมสุขเวทนานี้ใด ที่ตรัสไว้ในปาฐะว่า อทุกขมสุข์ นั้น อทุกขสุขเวทนานั้นเป็นธรรมชาติสุขุม รู้ได้ยาก ไม่อาจ ( กำหนด ) จับเอาโดยง่าย เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า จึงทรงประมวลเวทนาทั้งหมดนั้นมา (ตรัสไว้ในจตุตถฌาน )เพื่อ ( ให้ กําหนด ) จับ ( อทุกขมสุขเวทนา ) ได้โดยง่าย เปรียบประดุจนาย โคบาลต้อนโคทั้งหมดเข้าไว้ในคอกเดียวเพื่อจะจับโค (ตัวหนึ่งซึ่ง เป็นโค ) พยส ใครๆ ไม่อาจเข้าจับ (มัน ) ท่าไรได้ ให้ได้โดยง่าย ครั้นแล้วปล่อยออกทีละตัวก็จะชี้ให้คนจับมันนั่นแหละซึ่ง (ออก) มาตามลำดับได้ว่า นี่โคตัวนั้น พวกท่านจงจับมันเถิด ดังนี้ฉะนั้น ด้วยว่าครั้นทรงแสดงเวทนาเหล่านั้น อันประมวลไว้อย่างนั้นแล้ว ก็ ทรงอาจยังพระโยคาวจร ให้ (กำหนด) จับอทุกขมสุขเวทนานั้นได้ว่า "อันใดไม่ใช่สุข ไม่ใช่ทุกข์ ไม่ใช่โสมนัส ไม่ใช่โทมนัส นี่คือ อทุกขมสุขเวทนา "