ดังนี้ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 33 / 308

…ภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 162 หรือ ๒ ครั้ง อาวัชชนะเป็นต้นมีครั้งเดียว ดังนี้ จึงเห็นว่า ท่าน กล่าวไปตามแนวมติของท่านมัชฌิมภาณกาจารย์ฯ ก็เพราะวาทะของ ท่านมัชฌิมภาณกาจารย์ ถูกคัด…

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์คำสอนในอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเฉพาะการตัดสินใจและการตีความของท่านมัชฌิมภาณกาจารย์ เพื่อให้เห็นถึงแนวทางคำสอนและการประยุกต์ใช้หลักธรรม เหตุผลที่ท่านอาจ

…หบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 165 วาร ๔ เหล่านี้ คำว่า วิสัยปวัติเป็นอารมณ์แม้ของโมฆวาร ดังนี้ สำเร็จแล้ว ฯ จริงอยู่ อติปริตตารมณ์ ย่อมเป็นปัจจัยของการบัญญัติว่า โมฆวารได้ ฯ ก็เมื่อถือเอาความอย่…

เนื้อหานี้กล่าวถึงการศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ

…ขึ้น โดยความเป็นตทารมณ์ เมื่อกุศลากุศลดับไปแล้วอเหตุกวิบากจิตตุป บาทย่อมเกิดขึ้น โดยความเป็นตทารมณ์ ดังนี้ ฯ ๆ บทว่า ตสฺมา สัมพันธ์ความว่า เพราะเหตุที่ตทารมณ์และภวังค์ สหรคตด้วยอุเบกขาเท่านั้นมีในที่สุดแห่ง…

เนื้อหานี้กล่าวถึงบทบาทของอนัตตาเมื่อกุศลากุศลดับไป และผลของการเกิดขึ้นของจิตตุปบาทตามความเป็นตทารมณ์ อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างตทารมณ์ โทมนัส และความไม่มีแห่งการตกภวังค์ โดยอาจารย์แสดงหลักการเหล่าน

… ๔ ดวง ย่อมเป็นไปแก่พระผู้มีพระภาคเจ้า สำหรับสาวกอื่น มีพระสารีบุตรเป็นต้น มีปัจจเวกขณจิตทั้ง ๕ ดวง ดังนี้ ดูเหมือนจะถูกต้อง (ดูเหมือนจะใช้ได้) ฯ บทว่า อาทิกมุมิกสฺส คือผู้กระทำกรรมคือความเพียงตั้งแต่ต้น ๆ …

เนื้อหาในหน้า 179 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงการเจริญสติและการเข้าใจการทำงานของปัจจเวกขณจิตทั้ง ๔ และ ๕ ดวงที่เกี่ยวข้องกับพระสาวก ปรัชญาของจิตในบทนี้ยังสำรวจถึงอุปนิสัยและค

…ิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 181 ได้กล่าวคำมีอาทิว่า ทวิเหตุกานมเหตุกานญฺจ ดังนี้ ๆ ที่ชื่อว่าทวิ เหตุกะ เพราะอรรถว่า ชนเหล่านี้มีเหตุ ๒ คือ อโลภะ และ อโทสะ ที่สหรคตด้วยปฏิสนธิวิญญา…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงคำว่า 'ทวิเหตุกะ' ที่แสดงถึงเหตุสองประการ คือ อโลภะและอโทสะ ในขณะที่ 'อเหตุกะ' หมายถึงการไม่มีปัจจัยเช่นนั้น การวิเคราะห์ของท่านอาจารย์โชติปาลเถระเกี่ยวกับตทาลัมพนะที่อาจเกิดขึ้นได

…วคือความผุดขึ้นแห่ง แสงสว่างทั่วไป (รัศมีที่สว่างทั่วไป) ฯ ก็พระอาจารย์เมื่อจะกล่าว ว่า "สุภากิณณา" ดังนี้ แต่เพราะรัสสะ ภา ศัพท์ให้สั้นเข้า และแปลง ณ อักษรอันมีในที่สุดให้เป็น ห อักษร จึงกล่าวได้ว่า "สุภกิ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงรัศมีแห่งสรีระในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการอธิบายถึงพรหมที่มีคุณลักษณะต่างๆ เช่น ปริตตสุภา, อัปปมาณสุภา, และสุภากิณณา เป็นต้น นอกจากนี้ยังพูดถึงการสถิตของพรหมที่มีรัศมีงดงามและความสำค

…และโลกุตตระ หรือว่าเราเป็นผู้สดับมากแล้ว จักอนุเคราะห์แก่ชนเหล่าอื่น ด้วยกิจมี การแสดงธรรมเป็นต้น " ดังนี้ ชื่อว่าธัมมัสสวนะ (การฟังธรรม) ฯ ถึงแม้เจตนาที่รับฟังวิชาที่หาโทษมิได้เป็นต้น ท่านก็สงเคราะห์เข้าใน…

การทำบุญและการฟังธรรมในพระพุทธศาสนานั้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการมีเจตนาที่ดีในการช่วยเหลือผู้อื่น เช่น การประพฤติอ่อนน้อม (อปจายนะ) การช่วยขวนขวาย (เวยยาวัจฉะ) และการให้ส่วนบุญ (ปัตติท

… ว่า "ก็การแสดง การฟัง และความเห็นตรง ย่อมถึงความสงเคราะห์เข้าในภาวนานัย เพราะเป็น การเสพกุศลธรรม " ดังนี้ ฯ ส่วนอาจารย์พวกอื่นกล่าวไว้ว่า "ผู้แสดง และผู้ฟัง ส่งญาณไปตามกระแสเทศนาแล้ว แทงทะลุปรุโปร่งลักษณะ …

ในบทความนี้กล่าวถึงบทบาทของการแสดงและการฟังในอภิธรรมว่าเป็นการส่งเสริมการปฏิบัติธรรม โดยการแสดงและการฟังสามารถนำไปสู่การพัฒนาในภาวนาและการสะสมบุญกิริยาวัตถุได้ เช่น การให้ธรรมทานที่มีอานิสงส์มาก ตามที

…ักปฏิสนธิมาให้ เพราะพระ บาลีว่า "เพราะความเป็นกรรมอันสัตว์ทำแล้ว เพราะความเป็นกรรม อันสัตว์ก่อแล้ว" ดังนี้ ฯ ก็แล กรรมแม้อันสัตว์ทำแล้วก่อแล้ว อัน ตัณหาให้ยินดีแล้วด้วย จึงจะยังวิบากให้สำเร็จได้ เพราะในปฏิส…

เนื้อหาในบทนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์กรรมที่สัตว์ได้ทำแล้วและความเชื่อมโยงกับการปฏิสนธิ โดยเสนอมุมมองของพระสารีบุตรเถระเกี่ยวกับตัณหาและกรรมนิมิต ที่เป็นปัจจุบันและอารมณ์แห่งชวนะที่ทำให้เกิดขึ้น สิ่งสำคั

…่าง ๆ ย่อม เป็นที่อาศัยของมหาภูตที่เหลือ เพราะพระบาลีมีอาทิว่า "มหาภูตทั้ง ๑ อาศัยมหาภูตอย่างหนึ่ง" ดังนี้ เพราะฉะนั้น มหาภูตที่เหลือแม้เหล่า นั้นก็จะต้องไปพ้องกับอุปาทายรูปเข้า " ฯ แก้ว่า ข้อนี้ไม่พึงเห็นอ…

เนื้อหานี้กล่าวถึงภูตรูปที่มีลักษณะเป็นที่อาศัยของอุปาทายรูป และการอธิบายความหมายที่เกี่ยวกับมหาภูตที่สำคัญในบาลี รวมถึงการแยกประเภทของภูตรูปที่อาศัย และการอธิบายธาตุ ๔ โดยเฉพาะปฐวีธาตุ ที่ปรากฏว่ามีอ

…สำหรับ จมูก สิ้น กาย กลิ่น ลิน รส ฯ การไม่ประจวบถึง แม้ ด้วยอาการทั้ง ๒ สำหรับ จักขุ โสตะ รูป เสียง ดังนี้ ฯ แม้รูป ๑๖ อย่างนอกนี้ มีชื่อว่าสุขุมรูปเป็นต้น เพราะไม่มีสภาพมีความเป็น ของหยาบเป็นต้น ฯ รูป ๑๘ อ…

เนื้อหานี้พูดถึงการกระทบกระทั่งระหว่างคนและวัตถุ โดยเชื่อมโยงเข้ากับภวังคจิตที่ไม่มีกำลังและการประจวบกันด้วยอารมณ์ นอกจากนี้ยังมีการแยกแยะระหว่างรูปที่มีความหยาบและละเอียด รวมถึงการอธิบายถึงนิทัสสนะแล

…ย์นึกตั้งปัญหาว่า "ก็เหตุมีกรรมเป็นต้นเหล่านั้น อะไร เป็นสมุฏฐานแห่งรูปได้อย่างไร ที่ไหน และเมื่อไร ดังนี้ จึงได้กล่าว คำมีอาทิว่า ตตฺถ ดังนี้ ฯ บทว่า ปฏิสนธิมุปาทาย นั้น ความว่า เข้าถือเอา (คือเริ่มแต่) อุ…

เนื้อหาในหน้าที่ 289 พูดถึงรูปแบบและข้อคิดในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับรูปเข้าไว้ โดยใช้ศัพท์และแนวคิดที่อธิบายคุณธรรมที่สำคัญ เช่น โคจรคาฬิกรูป และอวินิพโภครูป เพื่อให้เข้าใจ

…ามเหมาะแก่ การงานแห่งรูป ความเจริญขึ้นแห่งรูป ความสืบต่อแห่งรูป อาหารที่ ทำเป็นคำๆ มีจิตเป็นสมุฏฐาน ดังนี้ แม้นั้น บัณฑิตพึงทราบว่า ทรง หมายเอาความที่ปัจจัยอันยังรูปให้เกิด อาศัยความเกิดแห่งรูป ไม่ลดละ ความ…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์เกี่ยวกับลักษณะของรูปและชาติในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมีการอธิบายถึงความสำคัญของปัจจัยที่ทำให้เกิดรูป ชาติ และการเกิดแก่และตายตามหลักการในพระบาลี กล่าวถึงว่าชาติอันเป็นผลมาจา

…าม ธาตุ อายตนะของสัตว์บางชนิดปรากฏมี ๑ ๑๑ บางชนิดมี ๑๐ บางชนิด อื่นอีกมี ๑๐ บางชนิดมี 8 บางชนิดมี ๒ ดังนี้ ดังนี้ ฯ ก็ถ้าอุปปาติกสัตว์ ที่ไม่มีฆานะ พึงมีไซร้ พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสอายตนะ ๑๐ ไว้ ๓ หน ด้วย…

เนื้อหาในหน้าที่ 300 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา พูดถึงอายตนะของสัตว์ในทุคติว่ามีความแตกต่างกันในเรื่ององค์ประกอบของการรับรู้ และสามารถแบ่งเป็นกลุ่มตามลักษณะทางร่างกาย เช่น สัตว์บอ

…ตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 301 จะต้องตรัสว่า อายตนะของอุปปาติกสัตว์บางชนิดมี 6 ดังนี้ 1 ส่วนสังเสทชสัตว์ ไม่มีฆานะ อันใคร ๆ ไม่อาจค้านได้ เพราะ บาลีมีอาทิว่า ในขณะที่อุบัติในกามธาตุ ดัง…

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ และรายงานข้อคิดเห็นจากอรรถกถาจารย์ที่อธิบายการจัดหมวดหมู่ของสัตว์นี้ อธิบายถ

…มดับแห่งวิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ และเวทนา พระ ผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ความเกิด ความแก่ และความตาย ดังนี้ จึงกล่าวคำเป็นต้นว่า ชาติชรามรณคฺคหเณน ดังนี้ ฯ เหตุ ๕ อย่างที่ เกิดแล้วในภพอดีตเป็นปัจจัยแก่ผลอันเ…

บทความนี้เป็นการวิเคราะห์หลักธรรมเกี่ยวกับอวิชชา ตัณหา และอุปาทานในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยเน้นถึงการเกิด ความแก่ และความดับของวิญญาณ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตตามอำนาจของเหตุทั้งส

…กกล่าวว่า ชื่อว่าอนันตรปัจจัย เพราะไม่มีระหว่าง โดยอรรถ ชื่อว่าสมนันตรปัจจัย เพราะไม่มีระหว่างโดยกาลดังนี้นั้น ย่อม ผิดจากพระบาลีมีอาทิว่า เนวสัญญานาสัญญายตนะแห่งพระอริยเจ้าผู้ออก จากนิโรธ เป็นปัจจัยโดยสมนั…

ในบทนี้ได้กล่าวถึงความต่างกันระหว่างปัจจัยสองประเภทคืออนันตรปัจจัยและสมนันตรปัจจัย โดยชี้ให้เห็นว่าไม่ควรเชื่อถือความแตกต่างนี้โดยเฉพาะเมื่อพิจารณาจากพยัญชนะเท่านั้น แต่ควรเข้าใจในอรรถของธรรมที่มีการด

…าเสวนะ โดยพระบาลีว่า ในอาเสวนะ เพราะภาวะแห่งธรรมที่ไม่ใช่มรรคเป็นปัจจัย จึงได้ปัญหาพยากรณ์ไว้ ข้อ ๑ ดังนี้ เพราะฉะนั้น ชวนะทั้งหลายจึงถึงความเป็นอาเสวน ปัจจัย พระอนุรุทธาจารย์ลงสันนิษฐาน ดังนี้ จึงกล่าวคำมี…

เนื้อหานี้ศึกษาเกี่ยวกับปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับนามและรูป โดยพิจารณาข้อสรุปที่กล่าวถึงอาการ ๒ อย่าง รวมถึงการสอบถามถึงความเป็นอาเสวนะหรือปัจจัยในการเกิดขึ้นของจิต และผลกระทบของกรรมที่มีต่อสภาพของจิตในเร

…ากอื่นให้ถือเอาอาเสวนะ ฯ แม้คำที่ท่าน อาจารย์ธรรมปาลเถระกล่าวไว้ว่า "ชวนะที่จะพ้นไปจากอาเสวนะไม่มี" ดังนี้ ต้องเข้าใจว่า ท่านกล่าวไว้ด้วยอำนาจโวหารที่เป็นส่วนมาก ๆ โดยประการอื่น พึงประสงค์ความที่ท่านอาจารย์…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเฉพาะการศึกษาเกี่ยวกับอาเสวนะและมรรค โดยอาจารย์ธรรมปาลเถระได้กล่าวถึงปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลต่อการเกิดขึ้นของรูปธรรมและจิต โดยอธิบายถึงควา

…รณาโดยนัยเป็นต้นว่า บุคคลให้ทานสมาทานศีล กระทำอุโบสถกรรม แล้วกระทำทานเป็นต้นนั้นให้หนัก ย่อมพิจารณา ดังนี้ ฯ ท่านอาจารย์กล่าวคำเป็นต้นว่า อนนุตรนิรุทธา ดังนี้ไว้ ก็ เพราะอนันตรูปนิสัย ไม่แตกต่างกับอนันตรปัจ…

บทความนี้สำรวจความสัมพันธ์ระหว่างกุศลธรรมและอกุศลธรรมในบริบทของอภิธรรม โดยให้ความสำคัญกับธรรมชาติของปัจจัยที่ส่งผลต่อจิตใจและการกระทำ กุศลและอกุศลธรรมมีบทบาทสำคัญในลักษณะการพัฒนาที่เป็นไปตามสันดานของบ