อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้า 270 : หน้า 270/442

બ က ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 270 อีกอย่างหนึ่ง ภูตรูป ชื่อว่าเป็นรูปใหญ่ เพราะมีความปรากฏ ใหญ่ และชื่อว่าเป็นภูต เพราะอรรถว่า เป็นที่มีอุปาทายรูปอาศัย เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่ามหาภูตฯ รูปที่อาศัยมหาภูตเป็นไป ชื่อว่า อุปาทายรูปฯ มีคำท้วงว่า "ถ้าเช่นนั้น มหาภูตแต่ละอย่าง ๆ ย่อม เป็นที่อาศัยของมหาภูตที่เหลือ เพราะพระบาลีมีอาทิว่า "มหาภูตทั้ง ๑ อาศัยมหาภูตอย่างหนึ่ง" ดังนี้ เพราะฉะนั้น มหาภูตที่เหลือแม้เหล่า นั้นก็จะต้องไปพ้องกับอุปาทายรูปเข้า " ฯ แก้ว่า ข้อนี้ไม่พึงเห็นอย่าง ที่ท่านกล่าวนั้น เพราะรูปที่เพียงอาศัยเป็นไปสำเร็จ ชื่อว่าอุปาทายรูป นั้น ๆ จริงอยู่ รูปที่อาศัยเพียงมหาภูต และตนเองถูกมหาภูตอื่นอาศัย นั้น ไม่ชื่อว่าอุปาทายรูป ๆ แต่รูปที่อาศัยอย่างเดียว (และตนเอง) ไม่ถูกรูปอะไร ๆ อาศัยนั้นแล ชื่อว่าอุปาทายรูป เพราะฉะนั้น ภูตรูป ทั้งหลายจึงไม่มีความพ้องกันกับชื่ออุปาทายรูปนั้น ๆ อีกอย่างหนึ่ง ลักษณะของอุปาทายรูป (มี) เพราะคำว่า รูปอาศัยมหาภูตรูป ๔ ชื่ออุปาทายรูป ดังนี้ เพราะฉะนั้น พวกภูตรูปที่อาศัยภูต ๓ เป็นไป จึงไม่ได้ชื่อว่าอุปาทายรูป ฉะนี้แล ฯ [อธิบายธาตุ ๔] (ธาตุ) ชื่อว่าปฐวี เพราะอรรถว่า เป็นที่รองรับ ฯ ท่านกล่าว อธิบายไว้ว่า ย่อมปรากฏ คือเข้าไปตั้งอยู่โดยเป็นที่อาศัยของรูปที่เกิด ร่วมกัน เหมือนปฐพีปกติเป็นไปที่อาศัยของต้นไม้และภูเขาเป็นต้นฯ ชื่อว่าปฐวีธาตุ ด้วยอรรถว่า เป็นธาตุ เพราะทรงลักษณะของตนไว้ เป็นต้น เพราะอรรถว่า ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่ชีพ และเพราะเป็นเช่นกับ