นัย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 5 / 328

…อินทรีย์เทศนา โดย ๕ อย่าง คือ สุขินทรีย์ ทุกขินทรีย์ โสมนัสสินทรีย์ โทมนัสสินทรีย์ อุเบกขินทรีย์ ๑. นัย. สฬา. ๑๘/๒๖๘, ๒. สํ. สฬา. ๑๘/๒๕๕.

บทความนี้วิเคราะห์การสงเคราะห์เวทนาภายใต้แนวคิดของอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยการจำแนกเวทนาออกเป็น 3 ประเภทคือ สุข ทุกข์ และอุเบกขา นำเสนอคำสอนของพระผู้มีพระภาคเกี่ยวกับธรรมชาติของเวทนา และการเข้าถึงความเข

…อมวัชชนกิจ બૈં เป็นต้น บัณฑิตพึงประกอบตามกระแสอรรถแห่งคำที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้ว ในหนหลัง ตามสมควร ฯ ๑. นัย. องฺ. เอก. ๒๐/๑๕.

บทความนี้นำเสนอการสำรวจแนวคิดทางอภิธรรมเกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างกุศลและอกุศลธรรม โดยเน้นการศึกษาผลกระทบของโยนิโสมนสิการและอโยนิโสมนสิการต่อความเกิดขึ้นและเจริญของกุศลธรรม นอกจากนี้ยังมีการอธิบายประเ

…่านี้ บัดนี้ ข้าพเจ้าจะกล่าวถึงรูป (ที่ถึงเข้า ตามลำดับ) ในรูปนั้น มีสังคหะ (การ รวบรวม) โดยอาการ ๕ นัย คือ โดย สมุทเทส (แสดงโดยย่อ) ๑ โดยวิภาค (การจำแนก) ๑ โดยสมุฏฐาน (เหตุเกิด) 0 โดยกลาป (หมวดหมู่) ๑ โ…

ในประโยคนี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี พร้อมกับการจำแนกธรรมต่าง ๆ โดยมีการรวบรวมและอธิบายตามลำดับของคำ ข้าพเจ้าได้จำแนกธรรมฝ่ายจิตและเจตสิก โดยอิงตามประเภทและปวัติ เพื่อเสนอความคิดเห็นเกี่ยวกับรูปสมุท

… ด้วยความไม่เลินเล่อ ด้วยความระวัง และด้วย ความปราบปราม. พระพุทธภาษิตนี้ ให้ได้ความสันนิษฐานลงโดย ๒ นัย คือ โดยพยัญชนะและโดยอรรถ โดยพยัญชนะนัยนั้นว่า เกาะหรือดินแดน ที่ตั้งเป็นประเทศบ้างเมืองอันเป็นถิ่นฐ…

บทความนี้เล่าถึงเรื่องราวของทีฆาวุกุมาร พระราชโอรสที่ได้โอกาสแสดงความภักดีและสามารถจนได้รับความไว้วางใจจากพระเจ้าพรหมทัตต์ แม้ว่าจะมีหนทางในการแก้แค้นแต่กลับเลือกที่จะทำการอย่างมีสติ ภายหลังเขาได้รวมส

…ด้วยควาไม่เลินเล่อ ๑ ๑ ด้วยความระวัง แล ด้วยความปราบปราม พระพุทธภาษิตนี้ ให้ได้ความสันนิษฐานลงโดย ๒ นัย คือโดย พยัญชนะแลโดยอรรถ โดยพยัญชนะนัยนั้นว่า เกาะหรือดินแดน ที่ตั้งเป็นประเทศบ้านเมืองอัน เป็นถิ่นฐ…

บทความนี้พูดถึงความสำคัญของบุคคลผู้มีปัญญาและการใช้ความเพียรเพื่อสร้างฐานะในชีวิต ขอยกตัวอย่างเรื่องของทีฆาวุกุมารที่มีความสามารถในการสร้างโอกาส จากการทำงานและแสดงออกถึงความภักดี จนได้รับการไว้วางใจจา

…ัดเป็น มงคลวิเศษที่ต้น. ไมตรีนั้น แปลว่า ความเป็นมิตร โดยเนื้อความ ได้แก่ความผูกมิตร กล่าวโดยสาธารณ นัย ชนผู้รักใคร่กันสนิท ชื่อว่ามิตร ได้ในคำว่า มาตา มิตต์ สเก ฆเร อริยมิตตกุกโร สิยา คนสมควรทำพระอารยบุ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาคดีอาชญากรรมและการรับสารภาพ ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของอาชีวะสำหรับทั้งฝ่ายบรรพชิตและคฤหัสถ์ นอกจากนี้ยังอธิบายเกี่ยวกับลักษณะของมิตรและอมิตรในทางพระพุทธศาสนา โดยแบ่งออกเป็นสอง

…ระเห็นฟันของหญิงนั้นแล้ว หวนระลึกถึง เพราะ * สุมณฑิตปสาธิตา มหาฎีกาแยกเป็น ๒ ศัพท์ และให้อรรถเป็น ๒ นัย นัยหนึ่งประดับ กายด้วยเครื่องประดับต่าง ๆ อันเป็นอาหริมะ คือเป็นของนอกกาย นำเอาเข้ามาประดับ (เช่นตุ…

ในเนื้อหานี้กล่าวถึงการไม่ถือเอาอาการทางกายต่างๆ ที่เกี่ยวกับการแสดงออก เช่น มือ เท้า และการพูด ซึ่งเรียกว่าอนุพยัญชนะ ซึ่งทำให้เห็นถึงกิเลสที่มี เมื่อพระมหาติสสเถระเห็นหญิงมีอาการอวดดี ก็เกิดการทำอสุ

เอกัคคตาในตติยฌาน ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 7 และจตุตถฌานในจตุกนัยและปัญจกนัยนั้นแล จัดเป็นสุขสหคตสมาธิ (สมาธิประกอบพร้อมกับสุข ) เอกัคคตาในฌาน สุดท้าย (ทั้ง ๒ นัย) จ…

เอกัคคตาในตติยฌานและจตุตถฌาน แสดงถึงสมาธิที่ประกอบด้วยสุขและอุเบกขา แบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ ตามคุณภาพ รวมทั้งการบำเพ็ญสมาธิจากปฐมสมันนาหารจนถึงอุปจารแห่งฌาน โดยมีสมาธิแบบต่างๆ เช่น ปริตตสมาธิ, มหัคคตสม

…เขาพยุงขึ้นยืน (ตั้งไข่) ก็ล้มร่ำไป ฉะนั้น ส่วนในอัปปนา องค์ ๑. ติลกขณภาพต มหาฎีกาไม่แน่ใจ แก้ไว้ ๒ นัย คือหมายถึงสังเขตลักษณะ ๓ หรือสามัญลักษณะ ๓ ก็ได้

ในเนื้อหานี้ได้กล่าวถึงสมาธิ ๒ อย่างคือ อุปจารสมาธิและอัปปนาสมาธิ โดยอธิบายถึงธรรมชาติของนิมิตและการตั้งมั่นของจิตเมื่อประสบกับภาวนา การเข้าใจในความแตกต่างระหว่างสองระดับของสมาธิ และพัฒนาการของจิตในขณ

…เป็นสุข เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจะแสดงความข้อนั้น ( คือการเสวยสุขด้วยนามกาย และรูปกายทั้ง ๒ นัย) จึงตรัสว่า สุขญจ กาเยน ปฏิสเวเทติ (เสวยสุขด้วยกายด้วย ) ดังนี้ (แก้ ยนฺติ อริยา ฯเปฯ สุขวิหารี ) พ…

เนื้อหาเกี่ยวข้องกับการเข้าใจในความสุขที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติในตติยฌานที่ลึกซึ้ง และการที่พระโยคาวจรสามารถเข้าถึงความสุขดังกล่าวได้ โดยอ้างอิงถึงคำสอนจากพระพุทธองค์ แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของสติสัมปช

…ค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 199 (มณฑล ) แล้วยังมนสิการว่า โลหิตก์ โลหิตก์ ให้เป็นไปโดยนัย ที่กล่าวแล้วในนีลกสิณนั้นเถิด คำที่เหลือก็เช่นเดียวกันนั้นแล โลหิตกสิณ จบ [โอทาตกสิณ] แม้ในโอทาตกสิ…

เนื้อหาเกี่ยวกับการสร้างนิมิตสำหรับการทำสมาธิในโลหิตกสิณและโอทาตกสิณ โดยเฉพาะสำหรับพระโยคาวจร โดยมีการอ้างอิงถึงนิมิตที่เกิดจากสีขาวของดอกไม้และผ้าขาว ซึ่งเหมาะกับผู้มีบุญ นอกจากนี้ยังพูดถึงการใช้ธาตุ

…ั้นแล พระองค์จึงตรัส ( แก่เสลพราหมณ์เป็นคาถา ) ว่า ๑. มหาฎีกาจารย์ท่านคิดและค้นอรรถแห่งอรห์ได้อีก 5 นัย ขอสังเขปความมาบันทึกไว้ ในที่นี้ เพื่อเชิดชูความอุตสาหะช่างคิดช่างเล่นของท่าน คือแปลว่า (๑) ผู้ไกล …

เนื้อหาเกี่ยวกับการทำลายซี่กำแห่งสังสารจักร และการที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้รับพระนามว่า อรห์ เนื่องจากไม่ทำบาปในที่ลับ พร้อมอธิบายความหมายและลักษณะของการรู้ธรรมทั้งหลายของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า รวมถึงอภิญ

…ชชาและจรณะ ที่เป็นบุคคลจำพวกทำตนให้ร้อน ( ทรมานตัวเองให้ ลำบาก ) เป็นอาทิ ฉะนั้น [แก้อรรถบท สุคโต ๔ นัย พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพระนามว่า สุคโต เพราะเป็นผู้มีทาง เสด็จไปอันงาม ๑ เพราะเสด็จไปแล้วเป็นอันดี ๑เ…

ในบทนี้กล่าวถึงการปฏิบัติดีของบุคคลที่ไม่ทำชั่ว รวมถึงการอธิบายความหมายของชื่อ สุคโต ที่แสดงถึงทางที่ดีและสะอาด ซึ่งพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จไปและตรัสสอนอย่างถูกต้อง นอกจากนี้ยังกล่าวถึงคุณสมบัติที่ทำให

…าโร วณฺณา” คือ หายใจออกสั้น - ยาว หายใจเข้าสั้น - 1 น - ยาว เป็นอาการ ๔ อย่าง วิภาวย์ ท่านแก้เป็น ๒ นัย ๆ แรก แปลว่า 'ทำให้หายไป' คือให้อันตรธานไป หมายความ ว่า ตั้งแต่ปฏิภาคนิมิตเกิดแล้ว พระโยคาวจรมิได้ใ…

บทความนี้พูดถึงการตั้งจิตไว้ในปฏิภาคนิมิตและการศึกษาองค์ความรู้ในวิสุทธิมรรค โดยพระโยคาวจรที่มีปัญญาจะต้องตั้งจิตไว้ในปฏิภาคนิมิต และสามารถจัดการนิวรณ์และกิเลสให้หมดไป รวมถึงการมีสติกับลมอัสสาสะและปัส

… Q. สำหรับลางคน ธรรมทั้ง นี้เรียบร้อย က (หมด) พระโยคาวจร อฏฐกตวา (เป็นอฏฐิ...ก็มี) มหาฎีกาแก้เป็น ๒ นัย คือนัยหนึ่งว่า อตฺถ์ กตฺวา (ทำให้เป็น ประโยชน์) อีกนัยหนึ่งว่า อตฺถิโก หุตวา (เป็นผู้ใครประโยชน์ ?)…

ในบทนี้กล่าวถึงความสำคัญของการทำความเลื่อมใสแห่งจิตให้ชัดเจนผ่านทางกายและวาจา ขณะที่เฉพาะบุคคลบางคนอาจรับฟังธรรมแล้วไม่ได้แสดงออกทางกายหรือวาจาเท่าไร บทความยังพูดถึงความใจบุญที่มีต่อผู้ที่อาจไม่ได้เข้

…ปมัญญา ๓ มีเมตตาเป็นต้น บัณฑิตพึงทราบ ว่า เป็นกฌานิกาหรือจตุกฌานิกา (คือเป็นไปในฌาน ๓ ข้างต้น ในจตุกนัย หรือเป็นไปในฌาน ๔ ข้างต้นในปัญจกนัย) เท่านั้น ส่วนอุเบกขา ก็พึงทราบว่า เป็นอวเสสเอกฌานิกา (เป็นไปใน…

บทความนี้กล่าวถึงการพัฒนาสมาธิและการพิจารณากายในกายตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าซึ่งมีความสำคัญในการดำเนินชีวิตอย่างมีสติและเป็นสุข จากการที่ภิกษุได้เจริญสมาธิและมีความเข้าใจในอัปปมัญญา รวมถึงการจำแนกประ

…ค ๒ ตอน ๑ - หน้าที่ 245 [แก้อรรถปาฐะในวิญญาณัญจายตนะ ในปาฐะเหล่านั้น คำว่า "โดยประการทั้งปวง" นี้ มีนัยอันกล่าว มาแล้ว ส่วนในคำ 'ก้าวล่วงอากาสานัญจายตนะ" นั้น มีอธิบายว่า ตามนัยที่กล่าวมาก่อน แม้ฌานก็ชื่…

ในหน้าที่ 245 ของวิสุทธิมรรคแปล ได้มีการวิเคราะห์คำว่า 'อากาสานัญจายตนะ' ซึ่งมีความหมายทั้งในแง่ของอารมณ์และอดีตการก้าวล่วง การวิเคราะห์นี้ช่วยให้เข้าใจถึงความสัมพันธ์ระหว่างฌานและอารมณ์ อากาสานัญจายต

…ั่น เป็นอาณาเขตหนึ่ง ของไฟ - น้ำ - ลม ประลัยกัลป์. ๒. วา ศัพท์ ที่ กฏฐมุเขน นั้น มหาฎีกาแนะไว้ถึง ๓ นัย คือ นัยที่ ๑ ใช้ในอรรถอุปมา คือ วา เมาะเป็นยถา มุขคโต วิย กฏฐมุเขว ใบเป็น กฏฐมุข-

บทความนี้กล่าวถึงความมีวิการใหญ่ตามหลักของวิสุทธิมรรค โดยนำเสนอปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อโลกถูกทำลายด้วยธาตุต่างๆ เช่น ไฟ น้ำ และลม ที่จะส่งผลกระทบต่อร่างกายและธาตุต่างๆ นอกจากนี้ยังมีคำอธิบายเกี่ยวกั

… จิต อาหาร ฤดู เป็นสมุฏฐาน) เหมือนกัน (แต่) มิได้เป็น โดยเป็นเครื่องพะยุง มิได้เป็นโดยเป็นชนกปัจจัย นัย แม้ในมหาภูต (นอกนี้) มีปฐวีธาตุที่มี จิต อาหาร ฤดู เป็นสมุฏฐานเป็นต้น ก็ดุจนัยนี้ ก็แล ในธาตุทั้งหล…

บทความนี้สนทนาเกี่ยวกับมหาภูตที่มีกรรมเป็นสมุฏฐาน และอธิบายเกี่ยวกับธาตุทั้ง ๓ ว่ามีความสัมพันธ์กันอย่างไร โดยเฉพาะธาตุ ๒ ที่อาศัยธาตุ ๒ จะได้แก่ธาตุข้างหน้าและธาตุข้างหลัง ซึ่งในเรื่องนี้จะมีการนำเสน

…ถระลางเหล่าก็สงเคราะห์อกุศลจิต ๑๐ นนเบาด้วย ส่วนในทุกะ คือ "สโมห์ วีตโมห์" นี้ (ว่า) โดยปาฏิบุคคลิก นัย (นัยเฉพาะตน ไม่ปนเจือ คือเป็นโมหะแท้ ไม่เจือด้วยโลภะ โทสะ ก็จิตที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉาและอุทธัจจะ ๒ ด…

บทความนี้อธิบายถึงประเภทของจิตตามที่กล่าวในวิสุทธิมรรค โดยเน้นถึงจิตที่มีอาการต่าง ๆ เช่น สโมหจิต ซึ่งเป็นจิตที่มีโมหะ ออกุศลจิต ๑๒ ดวงก็ถือเป็นสโมหจิต และแบ่งประเภทจิตที่แตกต่างกัน เช่น วีตโมหจิต, สั