อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 259/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 259 อภิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๖ [ชื่อรูปสังคหวิภาค] [สังคหคาถา] เพราะว่า ธรรมทั้งหลายฝ่ายจิตและเจตสิก พร้อมทั้งประเภทและปวัติ ข้าพเจ้าได้ จำแนกไว้แล้ว ด้วยลำดับแห่งคำเพียงเท่านี้ บัดนี้ ข้าพเจ้าจะกล่าวถึงรูป (ที่ถึงเข้า ตามลำดับ) ในรูปนั้น มีสังคหะ (การ รวบรวม) โดยอาการ ๕ นัย คือ โดย สมุทเทส (แสดงโดยย่อ) ๑ โดยวิภาค (การจำแนก) ๑ โดยสมุฏฐาน (เหตุเกิด) 0 โดยกลาป (หมวดหมู่) ๑ โดยลำดับ ปวัติ (การเกิด) ๑ [รูปสมุทเทส] ด ก็รูป ๒ อย่างนี้ คือ มหาภูตรูปสี่ ๑ รูปอาศัยมหาภูตรูปสี่ ๑ ย่อมถึงการรวมเข้าได้ ๑๑ อย่าง ๆ คืออย่างไร ? ก็รูป ๑๘ อย่างนี้ คือ * พระมหาแพร กมฺมสาโร ป. ธ. ๕ วัดเขมาภิรตาราม นนทบุรี แปล