เอกัคคตาในตติยฌานและจตุตถฌาน : หน้า 8/324

เอกัคคตาในตติยฌาน ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒ - หน้าที่ 7 และจตุตถฌานในจตุกนัยและปัญจกนัยนั้นแล จัดเป็นสุขสหคตสมาธิ (สมาธิประกอบพร้อมกับสุข ) เอกัคคตาในฌาน สุดท้าย (ทั้ง ๒ นัย) จัดเป็นอุเปกขาสหคตสมาธิ (สมาธิประกอบพร้อม กับอุเบกขา) แต่อุปจารสมาธิ ย่อมสหรคตด้วยปีติสุขบ้าง สหรคต ด้วยอุเบกขาบ้าง อย่างนี้แล สมาธิเป็น ๓ โดยจัดตามธรรมที่สหรคต มีปีติสหคตสมาธิเป็นต้น (ติกะที่ ๔] เอกัคคตาในภูมิอุปจาร จัดเป็นปริตตสมาธิ (สมาธิมีคุณา นุภาพน้อย) เอกัคคตาใน (ภูมิ) รูปาวจรและอรูปาวจรที่เป็นกุศล จัดเป็นมหัคคตสมาธิ (สมาธิมีคุณนุภาพใหญ่) เอกัคคตาที่สัมปยุต ด้วยอริยมรรค จัดเป็นอัปปมาณสมาธิ (สมาธิมีคุณานุภาพหาประมาณ มิได้) อย่างนี้แล สมาธิเป็น ๓ โดยจัด (ตามคุณานุภาพ) เป็น ปริตตะ มหัคคตะ และอัปปมาณะ (จตุกกะ ( สมาธิหมวด ๔) ที่ ๑ พึงทราบว่า สมาธิที่มีปฏิปทาลำบาก ทั้งมีอภิญญาช้าก็มี สมาธิมีปฏิปทาลำบาก แต่มีอภิญญาเร็วก็มี สมาธิมีปฏิปทาสะดวก แต่มีอภิญญาช้าก็มี สมาธิมีปฏิปทาสะดวกทั้งมีอภิญญาเร็วก็มี ในคำว่าปฏิปทาและอภิญญานั้น สมาธิภาวนา (การบำเพ็ญสมาธิ ) อันเป็นไปเริ่มแต่ปฐมสมันนาหาร (การประมวลจิตตั้งลงในกรรมฐาน ทีแรก) ไปจนถึงอุปจารแห่งฌานนั้นๆ เกิดขึ้น ท่านเรียกว่า ปฏิปทา