ศัพท์ : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 13 / 47

…าะไม่ถือเอาอารมณ์อะไร ๆ เหมือนพวก อรูปธรรม ฯ ที่ชื่อว่าอัปปหาตัพพะ เพราะไม่เป็นของจำต้องละด้วย อิติ ศัพท์ ซึ่งมีปการเป็นอรรถนั้น ท่านอนุรุทธาจารย์สงเคราะห์ เอกวิธนัยทั้งหมดมีนัยว่า อพฺยากต์ เป็นต้น ๆ ที่ชื…

เนื้อหานี้กล่าวถึงรูปธรรมจำแนกตามลักษณะต่าง ๆ เช่น อเหตุกะ, สปัจจยะ, สาสวะ และอัชฌัตติกรูป พร้อมการอธิบายเกี่ยวกับการเข้าใจในธรรมชาติของรูปตามหลักอภิธัมมะ โดยเน้นบทบาทของอารมณ์และการอิงอาศัยของจิตในกา

…ี่ ชอบพูดว่า ไม่มีกลิ่นเป็นต้นในรูปโลก ก็ถูกท่านอาจารย์ทั้งหลาย คัดค้านเสียแล้ว ในปกรณ์นั้น ๆๆ อิติ ศัพท์ แม้ในคำว่า อิจฺเจว๋ นี้มีปการเป็นอรรถ ฯ ด้วย อิติ ศัพท์ที่ปการเป็นอรรถนั้น พระ อนุรุทธาจารย์ประมวลค…

…ที่ 289 พูดถึงรูปแบบและข้อคิดในอภิธัมมัตถสังคหะ ซึ่งอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจิตกับรูปเข้าไว้ โดยใช้ศัพท์และแนวคิดที่อธิบายคุณธรรมที่สำคัญ เช่น โคจรคาฬิกรูป และอวินิพโภครูป เพื่อให้เข้าใจการเกิดขึ้นของจิตแ…

…ตทธา เพราะ เหตุที่นับเนื่องในภพเป็นอดีตนั่นแล ท่านประสงค์เอาในอัทธาปรจฉัน นาธิการนี้ ฯ ก็ด้วย อัทธา ศัพท์ หมายเอาพวกธรรมมีอวิชชาเป็นต้น นั่นเอง เพราะกาละอะไร ๆ ที่พ้น ที่พ้นไปจากธรรมนั้นหาไม่ได้ฯ จริงอยู่ …

บทความนี้วิเคราะห์แนวคิดที่สำคัญในอภิธัมมัตถสังคหบาลีเกี่ยวกับปัจจัยและเวลาในธรรม โดยชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่างอดีต ปัจจุบัน และอนาคตในแง่มุมต่างๆ จากอวิชชาและสังขารถึงการเกิดผลในชีวิต ฯลฯ นำเส

…จจุบันธรรมย่อม ตั้งอยู่ คือประดิษฐานอยู่ ด้วยปัจจัยนั้น เพราะเหตุนั้น ปัจจัยนั้นจึงชื่อ ว่าเหตุฯ หิ ศัพท์ บัณฑิตพึงทราบว่า มีอรรถว่า ตั้งอยู่ ในที่นี้ เพราะศัพท์คือธาตุมีอรรถมากมาย ฯ อีกอย่างหนึ่ง ผลที่มีค…

ในหน้าที่ 368 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี, พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงถึงปฏิจจสมุปบาทที่เกี่ยวข้องกับธรรมชาติและกิเลส ซึ่งแสดงถึงการเชื่อมโยงของเหตุและผลทางจิตใจ โดยการอธิบายถึงการดำรงอยู่ของธรรมที่มีปัจจัย

…ผู้อาศัย) พึ่งพิงฯ ปัจจัยซึ่งเป็นที่อาศัย โดย ความเป็นปัจจัยที่มีกำลัง ชื่ออุปนิสสยปัจจัย เพราะ อุป ศัพท์ ส่องถึง ความดียิ่ง ๆ แต่ท่านอาจารย์จักกล่าวถึงความต่างแห่งอุปนิสสยปัจจัยนั้น (ต่อไปข้างหน้า)ฯ [อธิบ…

ข้อความนี้ได้กล่าวถึงปัจจัยต่างๆ ในหลักอภิธัมในภาษาไทย โดยระบุถึงความแตกต่างระหว่างสหชาตปัจจัยและอัญญมัญญปัจจัย รวมถึงการอธิบายเกี่ยวกับนิสสยปัจจัยและอุปนิสสยปัจจัย รวมถึงการทำความเข้าใจในธรรมและวิญญา

…ี่มี ชื่อเสียงโด่งดัง เพื่อมงคลคือความเกิดบุญสมบัติ จนสิ้นสุดยุค (พระศาสนา) เถิด ฯ ๑. ในโยชนาว่า ตุ ศัพท์ เป็นบทบูรณ์ ปาฐะฉบับพม่าเป็น ตุ มูลโสม ก็มี เป็น ตุมูลโสม ก็มี ฉนับสีหลเป็นต้น ตุมูลโสม ในคำนำปาฐะฉ…

บทความนี้นำเสนอความสำคัญของอภิธัมมัตถสังคหะและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา อธิบายความแตกต่างระหว่างสมาบัติและวิปัสสนา และนำเสนอวิธีการภาวนา ๒ อย่างที่ยอดเยี่ยมเพื่อความเข้าใจในธรรมะ บุคคลที่ศึกษาจะพบกับการก

…"แต่พระโสดาบันสัตตักขัตตุปรมะ ยังไปสู่สุคติภพเป็นรูปาวจร และอรูปาวจร ยิ่งกว่า ๓ วาระได้บ้าง " ฯ โมห ศัพท์ ในบทว่า "ราคโทสโมหานิ" พึงเห็นว่า "หมายเอาโมหะที่ตั้งอยู่ในฐานเดียว กันกับราคะและโทสะ" ฯ พระอริยบุค…

ในเนื้อหานี้พูดถึงพระอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยอธิบายเกี่ยวกับบุคคลที่เข้าถึงสุคติภพและพระอริยบุคคล เช่น พระโสดาบันและพระขีณาสพ และการเข้าถึงนิโรธสมาบัติ และความแตกต่างระหว่างกาม

…ระโยค - บาลีไวยกรณ์ วจีวิภาค สมาสและตัทธิต - หน้าที่ 110 อวธารณบุพพบท มีบทหน้าอันท่านประกอบด้วย เอว ศัพท์ [ เพื่อจะห้ามเนื้อความอันอื่นเสีย] บทหลังเป็นประธาน ดังนี้ " ปญฺญา เอว ปโชโต = ปญฺญาปโชโต [ประทีป] …

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์และการฝึกฝนในศาสตร์บาลี โดยเฉพาะการวางโครงสร้าง อวธารณบุพพบท และการสร้างสมาส พร้อมทั้งอภิปรายถึงลักษณะของประธานในประโยคต่างๆ เพื่อป้องกันการผิดพลาดในการสร้างเนื้อความ ร่วมกั

…สิ่งนี้ได้สิ่งโน้น หรือในที่นี้ว่าอย่างนี้ ในที่นั้นว่าอย่างนั้น เป็นอยู่อย่างนี้โดยมาก เหมือนหนึ่ง ศัพท์ คือ สงฺขปณฺฑร์ [ซีร น้ำนม ] ขาวเพียงดังสั่ง ที่ข้าพเจ้าจัดเป็นอุปมาบุพพบท กัมมธารยะ นั้น ตามมติของอ…

ในหน้านี้พูดถึงการศึกษาของบาลีไวยกรณ์ โดยแสดงถึงการแบ่งสมาสที่เกี่ยวกับวจีวิภาคและตัทธิต ตัวอย่างการใช้งานของสมาสและการอธิบายว่ามีวัตถุอะไรในมือของมนุษย์ ความเห็นที่แตกต่างกันเกี่ยวกับการแบ่งสมาสในคัม

๒ ประโยค - บาลีไวยกรณ์ วจีวิภาค สมาสและตัทธิต - หน้าที่ 127 ศัพท์ คือ กากสูโร คนกล้าเพียงดังกา แม้ถึงท่านจะไม่ได้ยกขึ้น แสดงในคัมภีร์ทั้ง ๒ นั้นว่า เป็นอุปมาบุพพบท ก…

เนื้อหาพูดถึงการวิเคราะห์ศัพท์ในบาลี โดยเฉพาะการเปรียบเทียบกากสูโร และสีหสูโร พร้อมอธิบายความเป็นปฐมพหุพพิหิ รวมถึงความแตกต่างของศ…

[ ประโยค๑ - บาลีไวยกรณ์ วจีวิภาค สมาสและตัทธิต - หน้าที่ 148 ศัพท์ที่ลง มนฺตุ ปัจจัย อย่างนี้ อายุ อสฺส อตฺถีติ อายสฺมา อายุ ของชนนั้น มีอยู่ เหตุนั้น [ ชนนั้น] ชื่อว…

บทเรียนนี้อธิบายเกี่ยวกับศัพท์ในภาษาบาลีที่ประกอบด้วยปัจจัยต่างๆ เช่น มนฺตุ และ ณ รวมถึงการวิเคราะห์ความหมายของคำและประโยคในบริบทต…

…ความข้อนี้ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า วากฺยารมภโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า วากยรมโภ, ในอรรถนี้ใช้ นิบาต ๓ ศัพท์ คือ หิ, จ, ปน, ตรงความไทยว่า ก็, แล, ก็แล, มีอุทาหรณ์ดังนี้: จตุมุมคฺคผลนิพพานวเสน นววิโธ, ปริยตฺติ…

เนื้อหาในส่วนนี้อธิบายถึงวากยารัมภนิบาต ซึ่งเป็นการอธิบายความในท่อนต้นที่มักจะนำไปสู่การถาม เพื่อการวิสัชนาต่อเนื่องในท่อนหลัง โดยมีการใช้คำว่านิบาต เช่น หิ, จ, ปน เพื่อเชื่อมโยงความเข้าใจในบทความที่ก

…เครื่องหมายความข้อนี้ในท่อนหลัง เรียกชื่อว่า การณโชตโก หรือเรียกให้สั้นว่า เหตุ ในอรรถนี้ใช้นิบาต ๓ ศัพท์ เหมือนวากยารัมภ์, ตรงความไทยว่า เหตุว่า เพราะว่า มีอุทาหรณ์ ดังนี้: สพฺพวจนาน อตฺโถ อกฺขเรเหว สัญญา…

เนื้อหานี้พูดถึงการวิเคราะห์ประโยคในบาลี โดยเฉพาะการใช้ นิบาต ในการชี้แจงเหตุผลในข้อความที่มีความซับซ้อน ประกอบด้วยการอ้างอิงถึงหลักคำสอนในพระไตรปิฎกเพื่อยกตัวอย่างการอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างเหตุและผ

…็น ๒ อย่าง ตามประเภทแห่งทัฬหิยะฉะนั้น, นิบาตในท่อนหลัง เรียก ทัฬหิกรณ โชตโก, ในอรรถนี้ใช้นิบาตแต่ ๒ ศัพท์ คือ หิ กับ จ, ตรงความ ไทยว่า จริงอยู่, แท้จริง; อุทาหรณ์ในอาคมทัฬหกรณะพึงรู้ในคำว่า วุตตกเหต ภควตา;…

เนื้อหาเกี่ยวกับโครงสร้างและการใช้ภาษาบาลีในวากยสัมพันธ์ โดยการอ้างคำเพื่อเป็นเครื่องสาธกหรือการรองรับในอรรถต่างๆ พร้อมตัวอย่างคำเพื่อความชัดเจนในการศึกษา และการนำเสนอในบริบทต่างๆ เช่น พุทธภาษิตและอุท

…าง ๆ กัน นิบาต ในความท่อนหลังที่กล่าวถึงฝ่ายหนึ่ง ๆ เรียกชื่อว่า ปกฺขนฺตร โชตโก ในอรรถนี้ใช้นิบาต ๒ ศัพท์ คือ จ กับ ปน, ตรงความไทยว่า ฝ่ายว่า ส่วนว่า ; มีอุทาหรณ์ดังนี้: ทุกโข พาเลหิ สวาโส, อมิตเตเนว สพฺพท…

…การใช้คำในแต่ละบริบท นอกจากนี้ยังมีการอธิบายวิธีการใช้คำเฉพาะในภาษาบาลี รวมทั้งข้อคิดเกี่ยวกับการใช้ศัพท์ในบทพูดและธรรมเทศนา เพื่อให้ผู้อ่านได้เห็นความสำคัญและความงามของภาษาในทางวากยสัมพันธ์

…เถิด ปริกัปปัตถนิบาต ๕. ข้อความที่ยังไม่แน่ เป็นแต่กำหนดไว้ เรียกว่า ปริกปุโป, ในอรรถนี้ ใช้นิบาต ๔ ศัพท์ คือ สเจ, เจ, ยา, อถ เรียกชื่อว่า ปริกปปตโก ตรงต่อนิบาตไทย ที่ใช้ต้นพากย์ว่า ถ้าว่า, หากว่า ผิว่า มี…

เนื้อหาตรงนี้เกี่ยวกับการศึกษาและการใช้วากยสัมพันธ์ในภาษาบาลี โดยได้อธิบายถึงการเข้าใจคำสำคัญเช่น ยทิวา, อุท, และอถวา รวมถึงการใช้ในเชิงตัวอย่างในการตัดสินใจที่ยังไม่แน่ชัดในบริบทที่แตกต่างกัน เช่น ข้

…้ในความเล่าหรือลือกันต่อ ๆ มา เรียกชื่อว่า อนุสฺสวนตฺโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า ได้ยินว่า, นิบาตพวกนี้ ๓ ศัพท์ คือ กร, ขลุ, สุท, อุ. เอก กรสุส อโหสิ สมโณ ขลุ โภ โคตโม----ราชคห์ อนุปปัตโต, ตตฺร สุท ภควา เวสาลีย์…

…มีตัวอย่างแสดงให้เห็นถึงการใช้ภาษาหรือโครงสร้างในบททางบาลีที่ใช้ในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ยังกล่าวถึงศัพท์ที่เกี่ยวข้อง ทำให้ผู้อ่านเข้าใจมากขึ้นเกี่ยวกับการใช้ของนิเบาตในบริบทต่างๆ.

…ทำ เรียกชื่อว่า อุยโยชนตฺโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า เชิญเถิด, เอาเถิด, เอาสิ ถ้าอย่างนั้น, นิบาตพวกนี้ ๔ ศัพท์ คือ อิงฆ, คุม, หนท เตนหิน (ศัพท์หลังนี้ เรียกว่า วิกฤติปฏิรูปโก เพราะมีรูปแม้นศัพท์ ที่ประกอบด้วยวิ…

บทนี้กล่าวถึงการใช้ นิบาตในภาษาบาลีว่า โดยเฉพาะ สัมปฏิจฉนัตถนิบาต ซึ่งใช้ในการตอบรับคำถาม เช่น คำว่า อาม, อามนฺตา และ อุยโยชนัตถนิบาต ที่ใช้ในการเชิญชวน รวมไปถึง อัจฉริยัตถ ที่แสดงอารมณ์หลากหลาย เช่น

…าลีไวยากรณ์ วากยสัมพันธ์ - หน้าที่ 243 ว่า เวคตโถ, ตรงต่อนิบาตไทยว่า โอ้, พุโธ, หนอ, นิบาต พวกนี้ ๒ ศัพท์ คือ อโห, กับ วต. อุ. (หลากใจ) อโห พุทฺธานํ อานุภาโว ! อัจฉริย์ วต โภ ! (เบิกบานใจ) อโห สุข ! สุสุข …

ในบทนี้มีการอภิปรายเกี่ยวกับนิบาตในบาลีไวยากรณ์ โดยเฉพาะในหมวดของอวธารณัตถนิบาตที่ใช้ในการแสดงความหมายของนาม คุณ และกิริยาอย่างชัดเจน ตัวอย่างที่ได้ให้มานั้นช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจถึงการใช้ภาษาบาลีได้อย่

ประโยค๘ - วิสุทธิมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๑ - หน้าที่ 16 ศัพท์ทั้งหลาย เห็นชอบด้วยอรรถ ๒ อย่างนี้เท่านั้น ในศีลศัพท์นี้ ส่วนอาจารย์อื่น ๆ พรรณนาอรรถในศีลศัพท์นี้ไ…

เนื้อหาอธิบายเกี่ยวกับศีลศัพท์ ซึ่งมีอรรถและลักษณะหลากหลาย อาทิ สีลนะ ความเป็นมูลราก และปัจจุปัฏฐาน ศีลมีความสำคัญเหมือนหัวของร่าง…