อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 282 : หน้า 282/442

အ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 282 แห่งรูป ดุจคนไม่มีโรค ความไม่แข็ง ดุจหนังที่เขาฟอกดีแล้ว ความ อนุกูลแก่สรีระกิริยา ดุจทองที่เขาหลอมดีแล้ว มีตามลำดับ ฯ บัณฑิต กล่าวรูปปวัติทั้ง ๓ มีลหุตาเป็นต้น แม้ไม่พรากจากกันและกัน ก็ ต่างกันด้วยรูปอันยิ่งด้วยวิการนั้น ๆ ๆ ก็รูปวิการมีปัจจัยที่เป็นข้าศึก แก่ความกำเริบแห่งธาตุ อันทำความชักช้าเป็นสมุฏฐาน ชื่อลหุตา ฯ รูปวิการมีปัจจัยที่เป็นข้าศึกแก่ความกำเริบแห่งธาตุอันกระทำความเป็นของ กระด้างเป็นสมุฏฐาน ชื่อมุทุตา ฯ รูปวิการมีปัจจัยที่เป็นข้าศึกแก่ความ กำเริบแห่งธาตุอันกระทำความไม่อนุกูลแก่สรีระกิริยาทั้งหลายเป็นสมุฏฐาน ชื่อกัมมัญญตา ดังนี้แล ฯ ન ความแรกก่อ ชื่ออุปจยะ ฯ อธิบายว่า ความก่อครั้งแรก เพราะ อุป ศัพท์ ส่องเนื้อความว่า ครั้งแรก ดุจในประโยคว่า อุปญาติ (แรกรู้) เป็นอาทิฯ ความสืบต่อ ชื่อว่าสันตติ ฯ อธิบายว่า ความ สืบเนื่องกัน ฯ ในอุปจยะและสันตติเหล่านั้น ตั้งแต่ปฏิสนธิจนถึงทสกะ มีจักขุทสกะเป็นต้นเกิด ความบังเกิดแห่งรูปในระหว่างนี้ ชื่อว่า อุปจยะ ฯ หลังจากเกิดจักขุทสกะเป็นต้นนั้นไป ชื่อว่าสันตติฯ ความแก่แห่งรูปทั้งหลายที่มีปกติตั้งอยู่ชั่วขณะของตน ๆ ด้วยอำนาจความ บ่ายหน้าไปหาความดับ ชื่อว่าชรา ฯ ชรานั่นแล ชื่อว่าชรตาฯ รูปที่ชื่อว่าอนิจจัง เพราะอรรถว่า อันบุคคลไม่พึงถึง คือไม่พึงเข้าถึง โดยสภาพที่เที่ยงและยั่งยืน ฯ ภาวะแห่งรูปที่ไม่เที่ยงนั้น ชื่อว่าอนิจจตา ન ได้แก่การแตกทำลายไปแห่งรูป 1 ชื่อว่าลักขณรูป เพราะเป็นเหตุให้ กำหนดธรรมทั้งหลาย ด้วยอำนาจแห่งการกำหนดนั้น ๆๆ