การอธิบายพระอริยเจ้าและอาการของสัตว์ : หน้า 208/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 208 พระอนาคามีและพระอรหันต์ในชั้นสุทธาวาสนั้น เป็นอันท่านอาจารย์ กล่าวไว้แล้ว ฯ บทว่า เสสฏฐานสุ ความว่า พระอริยาเจ้าทั้งหลาย และแม้ผู้ที่ มิใช่พระอริยเจ้า ย่อมได้ในสถานที่เหลือทั้งหลาย เว้นชั้นสุทธาวาส อบายภูมิ และอสัญญีสัตว์เสีย ฯ [อธิบายคำว่า อันธะ คนบอด เป็นต้น] ๆ บทว่า โอกุกนติกฺขเณ ได้แก่ ในขณะปฏิสนธิ ฯ ชื่อว่า คนบอดแต่กำเนิด เพราะอรรถว่า บอดมาแต่เกิด ฯ ในขณะที่เกิด พวกสัตว์ที่เป็นอัณฑชะ (เกิดในไข่) และชลาพุชะ (เกิดในครรภ์) ทั้งหมด เป็นผู้หาจักษุมิได้เลย แม้ก็จริง ถึงอย่างนั้น แม้ในกาล ที่ควรเกิดอวัยวะมีจักษุเป็นต้น สัตว์ผู้มีจักษุ อันกรรมที่ให้ปฏิสนธิ ซึ่งมีความสามารถถูกกรรมที่ขัดขวางการเกิดจักษุกางกั้นเสียแล้ว หรือ กรรมแม้นอกนี้ไม่ให้บังเกิดข้น ชื่อว่าผู้บอดแต่กำเนิด ๆ ส่วน พระอาจารย์พวกอื่นกล่าวไว้ว่า "บทว่า ชจุจนฺโธ ได้แก่ บอด ในเมื่อคลอดนั่นเอง อธิบายว่า คือเป็นผู้บอดอยู่ในครรภ์ของมารดา แล้วจึงคลอดออกมา ฯ ด้วยการถือเอาใจความนั้น ความไม่วิบัติแห่ง จักษุของอวิเหตุกสัตว์ และติเหตุกสัตว์ ในครรภ์ของมารดาจึงสำเร็จ แล้ว" ฯ ด้วย อาทิ ศัพท์ ในบทว่า ชาจนุธาทิ เป็นอันสงเคราะห์ เอาคนหนวกแต่กำเนิด คนใบ้แต่กำเนิด คนเซอะแต่กำเนิด และคน บ้า บัณเฑาะก์ อุภโตพยัญชนก (คนมี ๒ เพศ) กะเทย และคน พูดติดอ่างมาแต่กำเนิดเป็นต้นเข้าด้วย ฯ ส่วนพระอาจารย์พวกอื่นกล่าว