อภิธัมมัตถสังคหบาลี: กิจและฐานของจิต : หน้า 123/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 123 [กิจและฐานของจิต] ન ความเป็นไปแห่งจิตที่เป็นไปเร็ว ดุจเล่นไปในอารมณ์ ด้วย สามารถยังกิจนั้น ๆ ให้สำเร็จหลายครั้ง หรือครั้งเดียว ชื่อว่าชวนกิจ ฯ การกระทำอารมณ์ที่ชวนะนั้น ๆ ยึดถือแล้วให้เป็นอารมณ์ ชื่อว่าตทา ลัมพนกิจ ฯ การเคลื่อนจากภพที่บังเกิดแล้ว ชื่อว่าจุติกิจ ฯ ก็กิจ เหล่านั้น ย่อมปรากฏด้วยอำนาจแห่งฐาน เพราะเหตุนั้น บัดนี้เพื่อแสดง ฐานนั้นโดยประเภท ท่านอาจารย์ จึงกล่าวคำเป็นต้นว่า ปฏิสนธิ ฯ วินิจฉัยในคำว่า ปฏิสนธิ เป็นต้นนั้น ที่ตั้งแห่งปฏิสนธิ ชื่อว่าปฏิสนธิ ฐานฯ บัณฑิตพึงเห็นว่า ชื่อว่าฐานที่พ้นไปจากปฏิสนธิย่อมไม่มีแม้ โดยแท้ ถึงอย่างนั้น แม้เมื่อมีความไม่ต่างกัน การกำหนดความต่างกัน ไว้ก็เพื่อถือเอาโดยง่าย ดุจในประโยคเป็นต้นว่า ตัวแห่งลูกหินบดฯ นัยแม้ในฐานที่เหลือ ก็อย่างนี้ ฯ ที่ตั้งแห่งวิญญาณ ๕ มีการเห็น เป็นต้น ชื่อว่าปัญจวิญญาณฐาน ฯ สงเคราะห์สัมปฏิจฉันนะ เป็นต้น เข้าด้วย อาทิ ศัพท์ ฯ બૈં บรรดาฐาน ๑๐ เหล่านั้น ที่ระหว่าแห่งจุติและภวังค์เป็นฐาน แห่งปฏิสนธิฯ ที่ระหว่างแห่งปฏิสนธิกับอาวัชชนะ ๑ ชวนะกับอาวัช ชนะ ๑ ตทาลัมพนะกับอาวัชชนะ ๑ โวฏฐัพพนะกับอาวัชชนะ ๑ ใน บางครั้งชวนะกับจุติ ๑ ตทาลัมพนะกับจุติ ๑ เป็นฐานแห่งภวังค์ฯ ที่ ระหว่างแห่งภวังค์กับปัญจวิญญาณ ๑ ภวังค์กับชวนะ ๑ เป็นฐานแห่ง อาวัชชนจิต ฯ ที่ระหว่างแห่งปัญจทวาราวัชชนะกับสัมปฏิจฉันนะ เป็น ฐานแห่งปัญจวิญญาณ ฯ ที่ระหว่างแห่งปัญจวิญญาณกับสันตีรณะ เป็น