อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 372/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 372 ซึ่งมีปกติเป็นสหชาตปัจจัยอย่างเดียวไม่จัดว่าเป็นอัญญมัญญปัจจัย เพราะ นามซึ่งมีปกติเป็นสหชาตปัจจัยแก่จิตตชรูป และมหาภูตรูปซึ่งมีปกติเป็น สหชาตปัจจัยแก่อุปาทายรูปเป็นอัญญมัญญปัจจัย ท่านมิได้ยกขึ้นไว้ จริงอยู่ ถ้าหากว่าความเป็นธรรมค้ำจุนแก่ธรรมซึ่งอุดหนุนตน โดย ความเป็นธรรมเกิดขึ้นร่วมกันอย่างเดียว จะพึงเป็นอัญญมัญญปัจจัยไซร้ ฯ ในเวลานั้นสหาชาตปัจจัยและอัญญมัญญปัจจัยก็จะพึงกลายเป็นปัจจัยเสมอกัน (เป็นปัจจัยที่เหมือนกัน) ฉะนี้และ ฯ [อธิบายนิสสยปัจจัยและอุปนิสสยปัจจัย] බ ธรรมเหล่านี้ คือ ขันธ์ ๕ อันเป็นที่อาศัยแก่นามและรูปซึ่งเกิด ร่วมกัน ดุจแผ่นผ้าเป็นที่รองรับจิตรกรรม ภูตรูป (มหาภูตรูป) และ วัตถุ เป็นที่อาศัยของรูปที่เกิดร่วมกัน และวิญญาณธาตุทั้ง ๒ ตาม ลำดับ โดยอาการคือการรองรับไว้นั่นเอง ดุจแผ่นดินเป็นที่รองรับต้นไม้ และภูเขาเป็นต้นฉะนั้น จึงชื่อว่านิสสยปัจจัย เพราะทำอธิบายว่า ถูก พวกนิสิตก์ (ธรรมผู้อาศัย) พึ่งพิงฯ ปัจจัยซึ่งเป็นที่อาศัย โดย ความเป็นปัจจัยที่มีกำลัง ชื่ออุปนิสสยปัจจัย เพราะ อุป ศัพท์ ส่องถึง ความดียิ่ง ๆ แต่ท่านอาจารย์จักกล่าวถึงความต่างแห่งอุปนิสสยปัจจัยนั้น (ต่อไปข้างหน้า)ฯ [อธิบายปุเรชาตปัจจัยและปัจฉาชาตปัจจัย] ธรรมเหล่านี้ คือ วัตถุ ๖ และอารมณ์ ๖ เป็นอุปการะโดยความ เป็นธรรมเกิดขึ้นแล้วเป็นไปก่อนกว่าปัจจุบันธรรม ชื่อปุเรชาตปัจจัย ฯ