อธิบาย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 43 / 173

… อารมณ์ได้ทุกอย่าง) ด้วยอำนาจกามาวจร มหัคคตะ โลกุตตระทั้งหมด และบัญญัติ ชื่อว่าแม้โดยประการทั้งปวงฯ อธิบายว่า แต่หามีอารมณ์ ทั้งปวงโดยเฉพาะส่วน เหมือนอกุศลจิตเป็นต้นไม่ จริงอยู่ อารมณ์ อะไร ๆ ที่ชื่อว่าไม่เ…

เนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี ที่อธิบายถึงการดำเนินจิตที่สัมปยุตด้วยอภิญญา โดยการพิจารณาอารมณ์ ณ กาลต่าง ๆ เช่น การฟังธรรม และการบริกรรม อี…

…วีสติ เป็นต้น จึงเห็นการ ประกอบความมีอวธารณะ โดยนัยมีอาทิว่า จิต ๖ ดวงมีในมหัคคตะ เท่านั้น ดังนี้ฯ [อธิบายวัตถุสังคหะ] การสงเคราะห์โดยการจำแนกวัตถุ และโดยอำนาจแห่งการ กำหนดจิต ที่มีจักษุเป็นต้นนั้นเป็นที่อา…

…า สำหรับผู้ที่ศึกษาทางพระพุทธศาสนา จำเป็นต้องเข้าใจถึงอานุภาพของจิตที่เกี่ยวข้องกับกามโลก ซึ่งตามที่อธิบายโดยอาจารย์ในบทนี้คือ วัตถุทั้ง ๓ มีจักษุเป็นต้น ซึ่งอาจไม่มีกับพวกพรหมที่มีการเจริญสติรวมทั้งการฟังธ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 138 พอใจในจักษุและโสตะ ฯ วัตถุ ๖ ทั้งหมด ไม่มีอยู่ในอรูปโลก เพราะ ความเป็นไปแห่งรูปไม่มีแก่พวกอรูปพรหม โดยประการทุกอย่าง ใน อรูปโลกนั้น

…มมัตถสังคหบาลี เนื้อหาเกี่ยวกับการพิจารณาธรรมและแนวคิดเกี่ยวกับวิญญาณและธาตุ ทั้งในรูปโลกและอรูปโลก อธิบายว่าวิญญาณและธาตุเป็นความรู้ที่มิใช่สัตว์และชีวิต โดยมีการเชื่อมโยงและความสัมพันธ์ของธาตุต่างๆ ที่มีผ…

… ต่อจากนั้นก็เป็นภวังคบาต (จิตตกภวังค์) เลย ฯ ด้วยคำเพียงเท่านี้ ขณะจิต ๑๓ ขณะ เต็มบริบูรณ์ เพราะทำ อธิบายว่า วิถีจิตตุปบาท ๑๔ ภวังคจลนะ ๒ และขณะจิต ๑ ที่ล่วง ไปก่อนแล้วนั่นแล ฯ ต่อจากนั้นจิตก็ดับไป ๆ อารมณ…

เนื้อหานี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิตตุปบาทและภวังคบาต ในการศึกษาอภิธัมมัตถ โดยนำเสนอความยาวของจิต อารมณ์ และการเกิดขึ้นข…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 148 ก็แลในวิถีสังคหะนี้ กิริยาชวนะและอัปปนาชวนะ ย่อมไม่ได้แก่ บุคคลผู้มีเหตุ ๒ และผู้ไม่มีเหตุฯ อนึ่ง วิบากที่ประกอบด้วยญาณ ย่อมได้ในสุ

ในบทนี้นำเสนอรายละเอียดเกี่ยวกับวิถีจิตในอภิธัมมัตถสังคหะ โดยอธิบายถึงกิริยาชวนะและอัปปนาชวนะที่มีต่อบุคคลในแต่ละประเภท รวมถึงการเข้าถึงวิบากและการแสดงถึงความต่างของบุ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 156 [อธิบายอารมณ์กระทบประสาทแล้วภวังคจิตไหวเป็นต้น] บทว่า อาปาถมาคจฺฉนฺติ ความว่า อารมณ์คือรูปและสียงตั้งอยู่ ใ…

เนื้อหาได้อธิบายถึงอารมณ์กระทบประสาทและภวังคจิต โดยการกล่าวถึงการเกิดขึ้นของอารมณ์ตั้งแต่รูปและเสียง จนถึงกลิ่น รส แ…

…นี้ ท่าน พระอนุรุทธาจารย์กล่าวจิตทั้ง ๒ ดวงไว้โดยไม่แปลกกันว่า เมื่อภวังค์จิต ไหว ๒ ครั้ง ดังนี้ ฯ [อธิบายอุปมาภวังคจิตไหว] มีคำถามสอดเข้ามาว่า ก็เมื่อรูปเป็นต้นกระทบที่ประสาทแล้ว วิญญาณที่อาศัยในประสาทนั้น…

…ะหว่างรูปที่กระทบประสาทและภวังคที่อาศัยหทัยวัตถุ การเปรียบเทียบด้วยแมลงวันที่จับอยู่กับก้อนกรวดเพื่ออธิบายการเคลื่อนไหวของจิตซึ่งเกิดจากการสัมผัสกับรูปารมณ์ สนใจอ่านเพิ่มเติมที่ dmc.tv

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 158 [อธิบายการเห็นรูปของจักษุ] " บทว่า ภวงฺคโสต์ แปลว่า ห้วงแห่งภวังค์ฯ บทว่า อาวชฺเชนต์ คือทำการนึก ดุจกล่าวว่…

ในบทวิเคราะห์การเห็นรูปของจักษุในอภิธัมมัตถสังคหบาลี พบว่าการเห็นเกิดจากการทำงานร่วมกันของจักขุนทรีย์และวิญญาณ ซึ่งการเห็นรูปต้องการปัจจัยเช่นแสงสว่าง หากขาดปัจจัยนี้การเห็นจะไม่เกิดขึ้น แม้ว่ารูปอื่น

ન્ ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 159 [อธิบายวิถีจิต] บทว่า สมฺปฏิจฉนฺติ ได้แก่ เป็นเหมือนรับรูปนั้นนั่นแลไว้ บทว่า สนฺตีรยมาน คือ เป็นเหมือนกำหน…

บทความนี้อธิบายเกี่ยวกับวิถีจิต รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างอารมณ์กับวิบากที่เกิดขึ้นในสภาวะต่างๆ เช่น ในช่วงเวลาสลบหร…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 160 [อธิบายอุปมาวิถีวิติ] 0 ได้ยินว่า บุรุษคนหนึ่ง นอนคลุมตัวตลอดศีรษะอยู่ที่โคนต้น มะม่วงที่มีผล ตื่นขึ้นด้วยเ…

บทความนี้นำเสนอการตีความเกี่ยวกับอุปมาในการดำเนินชีวิต ซึ่งเปรียบเทียบเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตด้วยการอุปมาเกี่ยวกับมะม่วง เช่น การนอนหลับ การตื่น การรับรู้ การเก็บ และการเสวยรสของอารมณ์ โดยเฉพาะหลักการท

…ในลำดับ แห่งอาวัชชนะฯ สัมพันธ์ความว่า ด้วยอำนาจแห่งจิตตุปบาทเพียงเท่านี้ ๑๓ ขณะจิตก็เต็มบริบรูณ์ ฯ [อธิบายตทาลัมพนะไม่เกิด บทว่า อปฺปโหนฺตาตีตก คือ ล่วงไปไม่เพียงพอ ฯ คำว่า นตฺถิ ตทาลมุพนุปฺปาโท ความว่า ตทา…

เนื้อหานี้อภิปรายเกี่ยวกับการเกิดขึ้นของตทาลัมพนะในปริบทของจิตและอารมณ์ โดยชี้ให้เห็นถึงการไม่มีการเกิดตทาลัมพนะซ้ำใน ๒ หน่วยอารมณ์ เนื่องจากไม่เพียงพอแก่การเกิดในช่วงระยะเวลา ๑๔ ขณะจิต ซึ่งสร้างความเ

…มัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 163 ปกรณ์นั้น ๆ มีปกรณ์ชื่อว่าอภิธัมมาวตารเป็นต้น อธิบายอย่างนี้แล้ว จึงสังวรรณนาความอย่างนี้ว่า ๒ ครั้งบ้าง ๓ ครั้งบ้าง ดังนี้ ฯ สอง 2 ฯ บทว่า โวฏฺฐพฺพนเมว…

บทนี้อธิบายถึงความเป็นไปของจิตในปริตตารมณ์ ซึ่งอานันทาจารย์ชี้ให้เห็นถึงการมีอาวัชชนะเป็นอนันตรปัจจัยที่ส่งผลต่…

…ปริตตารมณ์แม้มีอายุชั่ว ๒ ขณะจิต โดยที่สุดอย่างสูงก็ไม่ เพียงพอเพื่อให้โวฏฐัพพนะเกิด ๒ ครั้งได้ ฯ มีอธิบายว่า จิตเป็นเหมือน ตกภวังค์ฯ เพื่อแสดงผลแห่งอาธารณะ ในบทว่า ภวงคจลนเมว ท่านอาจารย์จึงกล่าวว่า ไม่มีวิ…

เนื้อหานี้สื่อถึงหลักการทางอภิธัมมะ เกี่ยวกับวิบากและการเกิดของวิถีจิต ซึ่งได้รับการอธิบายโดยนักปราชญ์ที่อ้างอิงจากอรรถกถาต่างๆ โดยเฉพาะในเรื่อง 'โวฏฐัพพนะ' และบทวิเคราะห์ของอาจารย์อนุรุทธาเ…

…ร จิตทั้งหมดทีเดียว เกิดในปัญจทวารนั้น ตามเหมาะสมแก่การเกิด ฯ บทว่า เอตฺถ คือ ในวิสัยปวัติสังคหะ ฯ [อธิบายวิภูตารมณ์และอวิภูตารมณ์ จิตที่เป็นไปในมโนทวาร มีอารมณ์เป็นทั้งอดีตและอนาคต เพราะ ฉะนั้น นักปราชญ์จึ…

…ถสังคหะในด้านวิถีจิตและอารมณ์ที่เกิดขึ้นในปัญจทวาร โดยเฉพาะการพิจารณาโมฆวารและอติปริตตารมณ์ โดยมีการอธิบายถึงความเหมาะสมของการเกิดขึ้นของจิตและอารมณ์ในสภาวะแตกต่างๆ พร้อมทั้งให้ความสำคัญกับคำว่า 'เอตฺถ' ซึ่…

…วิญญาณและมโนธาตุทั้ง ๓ ไม่เป็นไปในมโนทวารนั้น ๆ ปริตตชวนนัย (นัยที่ท่านกล่าวไว้ในปริตตชวนะ) จบ 1 9 [อธิบายอัปปนาชวนะ] ความต่างแห่งวิภูตารมณ์ไม่มี เพราะอัปปนาเกิดในเวลาอารมณ์ แจ่มแจ้ง (ปรากฏชัด) เท่านั้น ฯ ส…

…นื้อหานี้เกี่ยวกับการวิเคราะห์จิตในมโนทวาร โดยเฉพาะการแยกประเภทจิตที่เกี่ยวข้องกับชวนะในสภาวะอัปปนา อธิบายถึงจิตทั้ง 4 ดวงในกระบวนการอัปปนา รวมถึงบริกรรมและความสัมพันธ์ของชวนะในบรรดาจิตต่างๆ นอกจากนี้ ยังมี…

…ี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 167 อนุโลม ๒ หรือ ๓ ดวงข้างต้น แม้โดยไม่แปลกกัน ๆ จริงอยู่ มี อธิบายว่า ๔ ครั้ง หรือเพียง ๓ ครั้ง โดยควรแก่อัปปนาที่จะพึง เกิดเป็นดวงที่ ๕ หรือที่ ๔ ฯ เพื่อแสดงวาระที่ไ…

บทที่ 167 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา นำเสนอการวิเคราะห์อัปปนาวิถีและการทำงานของจิตในบริบทต่างๆ ซึ่งรวมถึงการเกิดและลำดับของจิตที่สัมพันธ์กับการฝึกสมาธิ โดยกล่าวถึงการเกิดของอัปปนา

…ละ ในชวนะที่เป็นมหัคคตะและโลกุตตระ ๒๖ เหล่านั้น ๆ อีกนัยหนึ่ง บท ว่า ตตฺถ คือ ในอัปปนาชวนวาระนั้นๆ [อธิบายชวนจิต] บทว่า โสมนสฺสสหคตชวนานนุตร์ คือ ในลำดับแห่งกุศล- ชวนะและกิรินาชวนะทั้ง ๔ ที่สหรคตด้วยโสมนัสฯ…

…ทั้ง 4 ซึ่งเกี่ยวข้องกับมายาและความจริงทางศาสนา นอกจากนี้ยังมีการเปรียบเทียบระหว่างนิกายต่างๆ และการอธิบายความสำคัญของกุศลชวนะในความเป็นจริง อีกด้วย. รายละเอียดเกี่ยวกับการสอนที่นำเสนอในอภิธัมมัตถนั้นมีความ…

…บาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 169 ไม่ใช่กิริยาชวนะตั้งมั่น เพราะเกิดด้วยสันดานที่ต่างกัน อธิบายว่า และ ผลทั้ง ๓ เบื้องต่ำ ย่อมสำเร็จได้ในวิถีสมาบัติ ฯ บทว่า สุขปุญญมหา ความว่า อัปปนา ๒๓ ด้วยอำนาจ…

ข้อความนี้อธิบายเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีและอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นไปที่การเกิดของกิริยาชวนะในรูปแบบต่าง ๆ…

…ือเพราะ เหตุที่ไม่ตรัสไว้นั้น) โสมนัสและโทมนัสเหล่านั้น จึงไม่เกิดขึ้นในลำดับ แห่งโทมนัสและโสมนัสฯ [อธิบายการกำหนดตทาลัมพนะ] ก็แล แม้การกำหนดนี้ ท่านอาจารย์ได้อนุญาตไว้ในอธิการแห่ง การกำหนดตทาลัมพนะนี้ โดยค…

…ในแต่ละประเภทมีความซับซ้อนในจำนวนวาระที่เรียกว่า 'เวทนา ๒ วาระ' และ 'เวทนา ๓ วาระ' นอกจากนี้ยังมีการอธิบายว่าถ้าโสมนัสเกิดขึ้นในลำดับของโทมนัส ก็ต้องเพิ่มขึ้นสองวาระด้วยอำนาจของธรรมที่เกี่ยวข้องกัน จึงทำให้…

…่งการตกภวังค์นั้น กำหนดความไม่มีตทาลัมพนะอย่างเดียว จึงกล่าวว่า ถ้าตทาลัมพนะ ไม่มีเกิดขึ้น ดังนี้ ฯ อธิบายว่า ถ้าตทาลัมพนะเกิด คืออุบัติไม่ได้ เพราะเมื่อโทมนัสชวนะของสัตว์ผู้มีปฏิสนธิประกอบด้วยโสมนัสมีเดียร…

…ื้อหานี้กล่าวถึงบทบาทของอนัตตาเมื่อกุศลากุศลดับไป และผลของการเกิดขึ้นของจิตตุปบาทตามความเป็นตทารมณ์ อธิบายถึงความสัมพันธ์ระหว่างตทารมณ์ โทมนัส และความไม่มีแห่งการตกภวังค์ โดยอาจารย์แสดงหลักการเหล่านี้อย่างล…