อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา: การวิเคราะห์ชวนะ : หน้า 168/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 168 วิถีสมาบัติ ไม่มีบ่อยครั้ง เพราะฉะนั้น ท่านจึงกล่าวคำว่า อปุปนาวสาเน ดังนี้ไว้อีก ฯ ได้ยินว่า พวกนิกายันตริกะ (พวกภิกษุนิกายอื่นจากพวก มหาวิหาร) พรรณนาความเป็นไปแม้แห่งกามาวจรชวนะ ๒-๓ ครั้ง เพื่อความเต็มแห่งชวนะที่ ๒ ต่อจากอัปปนาที่เกิดคราวแรก ในบรรดา โลกิยอัปปนา เพราะฉะนั้น เพื่อคัดค้านมติของพวกนิกายันตริกะนั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวบทมีอวธารณะว่า ภวงคปาโตว ดังนี้ ฯ บทว่า ตตฺถ คือ ในกามาวจรชวนะที่ประกอบด้วยญาณทั้ง 4 เหล่านั้น และ ในชวนะที่เป็นมหัคคตะและโลกุตตระ ๒๖ เหล่านั้น ๆ อีกนัยหนึ่ง บท ว่า ตตฺถ คือ ในอัปปนาชวนวาระนั้นๆ [อธิบายชวนจิต] บทว่า โสมนสฺสสหคตชวนานนุตร์ คือ ในลำดับแห่งกุศล- ชวนะและกิรินาชวนะทั้ง ๔ ที่สหรคตด้วยโสมนัสฯ บทว่า โสม- นสฺสสหคตาว ความว่า อัปปนาเฉพาะที่สหรคตด้วยโสมนัส ด้วย อำนาจฌานหมวด ๔ และมรรคผลของพระอริยบุคคลผู้สุกขวิปัสสก เป็นต้น (พึงหวังได้), แต่อัปปนาแม้สหรคตด้วยอุเบกขาไม่พึงหวัง ได้ในลำดับแห่งชวนะที่สหรคตด้วยโสมนัส เพราะภาวะแห่งเวทนา ที่แตกต่างกันเป็นอาเสวนปัจจัยแก่กันและกัน พระผู้มีพระภาคมิได้ ยกขึ้นไว้ในคัมภีร์ปัฏฐานฯ บทว่า ปาฏิกงฺขิตพฺพา คือ พึงยกย่อง มีคำ อธิบายว่า พึงปรารถนา ฯ บทว่า ตตฺถาปิ ความว่า แม้ในชวนวาระ ที่มีเวทนาอันเดียวนั้น ฯ บทว่า กุสลชวนานนุตร์ ความว่า กุศล- ชวนะย่อมตั้งมั่นในลำดับแห่งกุศลชวนะ ประกอบด้วยญาณทั้ง ๔ อย่าง