อธิบาย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 45 / 173

…อมให้ผลก่อน เพราะอยู่ใกล้มรณกาล เพราะฉะนั้น ใน ปกรณ์นี้ ท่านอาจารย์จึงกล่าวอาสันนกรรมนั้นไว้ก่อน ๆ [อธิบายกรรม ๔ อย่าง ให้ผลตามคราว กรรมที่ชื่อว่าทิฏฐธัมมเวทนียะ (คือกรรมให้ผลในภพนี้) เพราะ อรรถว่า สัตว์จะพ…

เนื้อหาว่าด้วยอธิบายกรรม ๔ ประเภทในอภิธรรม เช่น ทิฏฐธัมมเวทนียะ ซึ่งจัดอยู่ในกรรมที่ให้ผลในภพปัจจุบัน รวมถึงกรรมที่ออกผล…

…โดยความก้าวล่วงกาลเท่านั้น ย่อมมีแก่อโหสิกรรมฯ บทว่า ปากฏฐานวเสน คือ ด้วยอำนาจแห่งภูมิที่เผล็ดผล ฯ [อธิบายกายกรรม] บัดนี้ ท่านอาจารย์ได้เริ่มคำว่า "ตตฺถากุศล" เป็นต้นไว้ ก็เพื่อ จะแสดงความเป็นไปแห่งอกุศลกรร…

ในเนื้อหาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลีมีการพูดถึงความหมายของกรรมและอโหสิกรรมซึ่งเป็นแนวคิดสำคัญในพระพุทธศาสนา กรรมสามารถแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ เช่นกายกรรม วจีกรรม เป็นต้น โดยยกตัวอย่างการกระทำที่ส่งผลต

…อว่าบ้านพราหมณ์เป็นต้นฉะนั้น เพราะฉะนั้น ในการที่จะกำหนด กรรมและทวาร จึงไม่มีข้อห้ามอะไร นี้เป็นความอธิบายในคำว่า "เพราะความเป็นไปโดยมากนั้น" [อธิบายวจีกรรม] เรื่องที่ไม่เป็นจริง ชื่อว่ามุสา ฯ สภาพที่ชื่อว่…

เนื้อหาในบทความนี้กล่าวถึงการกำหนดกรรมและทวาร โดยอธิบายถึงความหมายและความสัมพันธ์ระหว่างกายกรรมและวจีกรรม กายกรรมมีส่วนเกี่ยวข้องกับการกระทำทางกาย ในขณะที่…

…ห่ง ความเป็นไปแห่งกรรมทั้งหลาย ฯ คำว่า "เพราะความเป็นไปโดยมาก" นี้ มีนัยดังกล่าวแล้วนั่นแล้ว ฯ મૈં [อธิบายมโนกรรม] નૂ ธรรมชาติที่ชื่อว่าอภิชฌา เพราะอรรถว่า เพ่งเล็งมุ่งหน้าเฉพาะ สมบัติของคนอื่น คือคิดด้วยอำ…

เนื้อหาบทนี้นำเสนอกระบวนการใช้งานอรรถประโยคในอภิธัมมะ โดยเฉพาะการสร้างวจีและกรรมที่เกี่ยวข้องกับสภาพทางจิต เช่น ความโลภ อารมณ์พยาบาท และการเห็นผิด ฯลฯ อภิชฌาเป็นการมุ่งมาดต่อสิ่งของของผู้อื่น ที่อาจทำ

…์ปรมัตถ โชติกาเป็นต้นนั้นๆฯ สองบทว่า อญฺญตฺราปิ วิญญัตติยา ความว่า แม้เว้นกายวิญญัติ และวจีวิญญัติฯ อธิบายว่า "แม้ไม่ให้วิญญัติทั้ง ๒ นั้นตั้งขึ้น" ก็บรรดาอกุศลกรรมบถเหล่านี้ อกุศลกรรมบถมีอภิชฌาเป็นต้น ที่ …

เนื้อหาในบทนี้พูดถึงกรรมบถและการเกิดขึ้นของอากาศธรรม โดยเฉพาะอธิบายความสำคัญของอกุศลกรรมบถ ๑๐ รวมถึงการเกี่ยวพันกับจิตที่มีทิฏฐิและอารมณ์ต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อการกระทำต่าง…

…ที่ 226 และในทวารแห่งกรรม ๓ อย่าง บัณฑิตควรถือเอาโดยนัยอันมาแล้ว ในปกรณ์ทั้งหลายมีอรรถกถาเป็นต้น ન [อธิบายความหมายของศัพท์ว่า ทาน เป็นต้น] ธรรมชาติที่ชื่อว่าทาน เพราะอรรถว่า เป็นเหตุอันเขาให้แห่ง วัตถุมีข้า…

บทความนี้อธิบายความหมายของศัพท์ต่างๆ เช่น ทาน, ศีล ซึ่งมีความสำคัญในทางธรรม โดยยกตัวอย่างเกี่ยวกับการทำบุญและการรัก…

…า - หน้าที่ 227 ธัมมเทสนา เพราะอรรถว่า เป็นเหตุแสดงธรรมฯ การทำความเห็น ให้ตรง ชื่อว่าทิฏฐิชุกรรม ฯ (อธิบายความหมายของเจตนาที่ชื่อว่าทานเป็นต้น] บรรดาบุญกิริยาวัตถุมีทานเป็นต้นนั้น เจตนาที่เป็นไปด้วยอำนาจ กา…

เนื้อหาเกี่ยวกับการทำบุญในพระพุทธศาสนา เน้นถึงความสำคัญของเจตนาในการทำทานและการรักษาศีล โดยพูดถึงความเชื่อมโยงระหว่างเจตนากับการบำเพ็ญศีลและการสละวัตถุที่มีไว้ เพื่อช่วยเหลือผู้อื่น ไม่ว่าจะเป็นทาน ศี

… အာ อย่างนี้ " ฯ และท่านอาจารย์ก็ได้แสดงบุญกิริยาวัตถุไว้ ๓ ประการ เหมือนอย่างนั้นนั่นแล ในหนหลังๆ [อธิบายรูปาวจรกุศลที่เป็นฝ่านมโนกรรม] รูปาวจรกุศล ชื่อว่าเป็นมโนกรรมอย่างเดียว เพราะไม่เป็นไป ในทวารทั้งหลา…

…ิทาน โดยอำนาจของทาน ศีล และภาวนา. ที่กล่าวถึงรูปาวจรกุศลว่ามีลักษณะเป็นมโนกรรมอย่างเดียว และได้มีการอธิบายถึงองค์ฌานที่เกิดจากการปฏิบัติด้วยอำนาจการก้าวล่วงองค์. นอกจากนี้ยังระบุอารมณ์ ๔ ประการในบริบทของกรร…

…ือ ธรรมอันทัสสนะพึงละอย่าง ๑ อันภาวนา พึงละอย่าง ๑ บางทีอันทัสสนะพึงละ บางทีอันภาวนาจึงละอย่าง ๑ ฯ [อธิบายอริยมรรคละอกุศลธรรม] บรรดาอกุศลธรรม ๓ อย่างนั้น จิตตุปบาทที่สหรคตด้วยทิฏฐิ และสหรคตด้วยวิจิกิจฉา ชื่…

ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี พบว่าพูดถึงอกุศลธรรมที่สหรคตและกรรม มีการเจาะลึกถึงความหมายอันซับซ้อนของกรรมแต่ละประเภท โดยเฉพาะการเว้นจากเจตนาที่ไม่ส่งผลให้เกิดปฏิสนธิ เช่น อกุศลกรรมที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉาและอุท

…วไว้แล้ว ในปกรณ์ชื่อปรมัตถมัญ ชุสาเป็นต้น และโดยพิเศษ ในฎีกาแห่งอภิธัมมาวตาร ชื่ออภิมัตถ ปกาสินี ฯ [อธิบายอกุศลกรรมจะอำนวยผลที่น่าใคร่ไม่ได้เป็นต้น] สองบทว่า สพฺพตฺถาปิ กามโลเก ความว่า (อกุศลกรรมทั้ง หมด ๑๒…

…ช่น การพบเจอพระมหาโมคคัลลานเถระ รวมถึงคำสอนของพระพุทธเจ้าเกี่ยวกับการผลกรรมที่เกิดจากอกุศลกรรมและการอธิบายอำนาจของกุศลกรรมในชีวิต มีการยกตัวอย่างความเกี่ยวข้องระหว่างวิบากและสภาพแวดล้อมที่ส่งผลต่อการเกิดของ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 239 [อธิบายตเหตุกทุเหตุกกรรมชักปฏิสนธิมาได้และไม่ได้ ก็เพราะญาณเป็นปฏิปักษ์ต่อโมหะ หรือต่ออกุศลธรรมทั้งปวง อันเ…

เนื้อหาในหน้านี้เกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างติเหตุกรรมและทุเหตุกรรม บทบาทของญาณที่เป็นปฏิปักษ์ต่อโมหะ และอิทธิพลของกรรมในชีวิตมนุษย์ โดยพูดถึงการสร้างสรรค์หรือทำลายอันเกิดจากกรรมที่สัมปยุตด้วยญาณ และกา

…หมือน อย่างนั้น แต่ท่านไม่ได้ยกขึ้นไว้ เพราะไม่ได้ (ความเกิดแห่งทุเหตุก ปฏิสนธิ) ด้วยติเหตุกรรม" ฯ [อธิบายมติของอาจารย์บางรูปเรื่องวิบาก ด้วยประการดังที่กล่าวมานั้น ท่านอาจารย์ครั้นแสดงความเป็น ไปแห่งวิบาก …

เนื้อหานี้กล่าวถึงการแสดงผลของกรรมในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยมุ่งเน้นที่ความเกิดแห่งทุเหตุกปฏิสนธิและความเป็นไปแห่งวิบาก ซึ่งวิบากจะเกิดจากเจตนาดวงเดียวที่มีมากถึง ๑๖ อย่าง ทั้งในกรรมที่เป็นกุศลและอเหตุ

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 242 ในคาถานี้ อธิบายดังนี้ว่า "ความต่างแห่งวิบากที่เป็นสสังขาร (คือวิบากที่มีความปรุงแต่ง) ตามที่มาอย่างนี้ คือ อสังขารก…

ในบทนี้มีการอธิบายความต่างของวิบากที่เป็นสสังขารและอสังขาร โดยพระอนุรุทธาจารย์ได้พูดถึงการจัดประเภทวิบากต่าง ๆ โดยใช้อ…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 243 [อธิบายปฐมฌานมีอารมณ์เล็กน้อยเป็นต้น] ฌานที่ชื่อว่าปริตตะ เพราะอรรถว่า มีอานุภาพน้อย ดุจถูกตัด ถูกปั่นทอนรอ…

บทความนี้กล่าวถึงการอธิบายอารมณ์ที่เป็นปริตตฌานและประเภทของฌานต่างๆ โดยอ้างอิงถึงอาภิธัมมัตถสังคหบาลี ศึกษาเกี่ยวกับปริตตฌาน, …

…นอื่นๆ ไม่ พระอริยเจ้าผู้ไปสู่พรหมโลก เกิดในพรหมโลกชั้นสูง ๆ ขึ้นไป ไม่เกิด ในพรหมโลกชั้นต่ำลงมา ' [อธิบายความสิ้นอายุของสรรพสัตว์ ๔ อย่าง วินิจฉัยในคำว่า "อายุกฺขเยน" เป็นต้น ดังต่อไปนี้ แม้เมื่อ ยังมีกรรม…

บทความนี้นำเสนอการวิเคราะห์ความสิ้นอายุของสรรพสัตว์ตามที่ได้อธิบายในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยจำแนกประเภทความตายเป็นสามแบบ คือ อายุกขยมรณะ (ตายเพราะสิ้นอายุ), กัมมักขยมร…

…ภพไหน ๆ ย่อมถึงความเป็นโคจรแก่จิตที่มีจุติเป็นที่สุด กรรมและ กรรมนิมิตเป็นต้น หาถึงความเป็นโคจรไม่ [อธิบายกรรมนิมิตเป็นต้น] บทว่า อุปลทฺธปุพฺพ์ คือกรรมนิมิตที่ตนได้แล้วในกาลก่อน ด้วยอำนาจแห่งการได้พบเห็นพระ…

…ารยังพูดถึงความเกิดขึ้นแห่งความตายว่าเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนรู้ในธรรมและความเป็นไปในชีวิต พร้อมทั้งอธิบายกรรมนิมิตต่างๆ ที่มีผลต่อการเกิดและการตายของสัตว์ในภพต่างๆ ดั้งนั้น การเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างกรรม…

…ีในระหว่าง) 1 บทว่า ยการห์ คือด้วยอำนาจความเหมาะสมแก่กาลที่กระทำกรรม และกาลที่ ให้ผลฯ อีกอย่างหนึ่ง อธิบายว่า "โดยอนุรูปแก่ความเป็นไปเหมาะ สมแก่กรรมที่ให้ผลด้วยอำนาจอนุสัยกิเลส หรือด้วยอำนาจธรรมคือ อวิชชาแล…

บทความนี้อธิบายถึงวิถีจิตของสัตว์ที่ประสบความตาย ซึ่งมีอำนาจแห่งกรรมและอนุสัยกิเลส โดยเน้นที่จุติจิตในที่สุดของภวัง…

…ระหว่างภพหลัง ให้ติดต่อกัน ดุจเนื่องเป็นอันเดียวกันและกันฉะนั้น ๆ (ใจ) พอเกิดขึ้นเท่านั้นก็ตั้งอยู่ อธิบายว่า "ไม่ใช่ไปจากภพนี้แล้วจึงตั้งอยู่ " ๆ จริงอยู่ ธรรมอะไร ๆ ที่นับเนื่องในภพก่อน หาก้าวไปสู่ภพอื่นไ…

…รรมมีใจเป็นประธาน และการรักษาความสัมพันธ์ระหว่างภพก่อนและภพหลังอย่างเป็นเอกภาพ โดยมีการยกตัวอย่างและอธิบายเพื่อสร้างความเข้าใจที่ชัดเจนเกี่ยวกับการมีอายุกระทำโดยธรรม

…ละตราเป็นต้นฉะนั้น พอกันทีไม่ควรจะชักช้าเกินไป ฯ ชวนะ ทั้งหลายเป็นของน้อยเป็นไป ชื่อว่าเป็นไปน้อย ๆ อธิบายว่า "เมื่อ อารมณ์ที่เป็นปัจจุบัน มาสู่คลองในมโนทวาร ด้วยอำนาจคตินิมิต ใน ปัญจทวาร ด้วยอำนาจกรรมนิมิต…

เนื้อหาในบทนี้กล่าวถึงอารมณ์ของปฏิสนธิและภวังค์ โดยมุ่งเน้นที่การอธิบายการเกิดขึ้นของอารมณ์ในมโนทวารและปัญจทวาร ซึ่งสัมพันธ์กับคตินิมิตและการเกิดจุติจิต ในการศึกษาควรอ้างอ…

…้วในสันตติอันเดียวกับกรรมนิมิตนั้น แม้อันชวนะที่ใกล้ต่อจุติ ถือเอาแล้ว โดยความเป็นกรรมนิมิตฯ ก็เพราะอธิบายอย่างนี้ พระ อานันทาจารย์จึงได้กล่าวไว้ (ในฎีกาปฏิจจสมุปบาทวิภังค์) ว่า "ก็ กรรมนิมิตเป็นปัจจุบัน ที…

…นธิและจุติของสัตว์ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่างกรรมกับอารมณ์ที่เกิดขึ้นในวาระสำคัญในการเกิดใหม่ โดยมีคำอธิบายเกี่ยวกับกรรมนิมิตและจุติในแต่ละชั้นของอรูปและกามภพ การเกิดในอารมณ์ของกรรมสัมพันธ์กับการตกอยู่ในสันต…