อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 232/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 232 ที่เว้นจากเจตนาอันสหรคตด้วยอุทธัจจะ ๆ มีคำถามว่า "อันเหตุอะไร ในคำนี้ว่า "อกุศลธรรมที่สหรคต ด้วยวิจิกิจฉา แม้ทุรพลกว่าอกุศลกรรมทั้งหมด เพราะเว้นจากอธิโมกข์ ย่อมชักปฏิสนธิมา อกุศลกรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ แม้มีกำลังกว่า อกุศลกรรมที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉานั้น เพราะสัมประโยคด้วยอธิโมกข์ ย่อมไม่ชักปฏิสนธินั้นมา ?" แก้ว่า "เพราะไม่มีการให้ปฏิสนธิเป็น สภาพ" ฯ ก็เฉพาะในกรรมมีการให้ปฏิสนธิเป็นสภาพ มีถ้อยคำที่ควร พิจารณานี้ว่า "กรรมมีกำลัง ย่อมชักปฏิสนธิมา ที่ทุรพลไม่ชักปฏิสนธิ มา" ฯ แต่กรรมใดไม่มีการให้ปฏิสนธิเป็นสภาพเลย ภาวะที่กรรมนั้นถึง มีกำลัง ก็ไม่เป็นเหตุในการชักปฏิสนธิมาให้ ฯ มีคำถามสอดเข้ามาว่า "ก็คำนี้ว่า "กรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ ไม่มีการให้ปฏิสนธิเป็นสภาพ" ดังนี้ พวกเราจะพึงรู้ได้อย่างไร ?" แก้ว่า "รู้ได้ เพราะกรรม ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ ไม่มีในหมวดธรรมที่ทัสสนะจะพึงละ" က แท้จริง อกุศลธรรมมี ๓ คือ ธรรมอันทัสสนะพึงละอย่าง ๑ อันภาวนา พึงละอย่าง ๑ บางทีอันทัสสนะพึงละ บางทีอันภาวนาจึงละอย่าง ๑ ฯ [อธิบายอริยมรรคละอกุศลธรรม] บรรดาอกุศลธรรม ๓ อย่างนั้น จิตตุปบาทที่สหรคตด้วยทิฏฐิ และสหรคตด้วยวิจิกิจฉา ชื่อว่าธรรมอันทัสสนะพึงละ เพราะความ เป็นธรรมอันโสดาปัตติมรรค ซึ่งได้นามว่า "ทัสสนะ" ด้วยอำนาจ เห็นพระนิพพานก่อน พึงละ ฯ จิตตุปบาทที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ ชื่อว่าธรรมอันภาวนาพึงละ เพราะเป็นธรรมที่มรรคชั้นยอดพึงละ 1