อธิบาย : ​ค้นหาหนังสือธรรมะ หน้า 46 / 173

…นธ์ความว่า "เมื่อความเกิดขึ้นแห่งวิถี จิตในระหว่าง ๆ ไม่มี จิตนั้นนั่นแลเป็นจุติจิต แล้วก็ดับไป " ฯ อธิบาย ว่า "ปฏิสนธิจิตเป็นต้น ย่อมหมุนเวียนสืบไป จนกระทั่งมูลเหตุของ วัฏฏะขาดสิ้น "ฯ [อธิบายความในพระคาถา]…

…โยงกันระหว่างปฏิสนธิจิต ภวังคจิต และวิถีจิต เพื่อให้เข้าใจถึงการหมุนเวียนของจิตอย่างลึกซึ้ง โดยมีการอธิบายความติดต่อของจิตในภพนี้และอื่น ๆ รวมถึงการหยิบยกมุมมองจากอาจารย์ต่าง ๆ ที่เสนอแนวทางการศึกษาเกี่ยวกั…

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 261 [รูปวิภาค] ก็แล รูปทั้งหมดนี้ แม้มีอย่างเดียวเช่นนี้ (คือ) เป็นอเหตุกะ มีปัจจัย มีอาสวะ เป็นสังขตะ เป็นโลกิยะ เป็นกามาวจร ไม่มีอารม

เนื้อหานี้นำเสนอการวิเคราะห์รูปทั้ง ๑๒ อย่าง อธิบายถึงความแตกต่างระหว่างรูปภายในและรูปภายนอก พร้อมทั้งปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความเป็นสังขตะ โลกิยะ และกาม…

… ปวตฺติกกมโต ๑ ได้แก่ตามลำดับ ความเกิดขึ้นแห่งรูปทั้งหลาย โดยความต่างแห่งภพ กาล และสัตว์ฯ ธรรมทั้ง [อธิบายมหาภูตรูปเป็นต้น] ทั้งหลายมีปฐวีธาตุเป็นต้น ชื่อว่ามหาภูต เพราะอรรถว่า เกิด คือปรากฏเป็นสภาพใหญ่ในสั…

บทความนี้นำเสนอความเข้าใจเกี่ยวกับมหาภูตรูป สามารถแบ่งแยกและอธิบายคุณสมบัติของธาตุที่มีมากมาย โดยเฉพาะปฐวีธาตุ ซึ่งจะมีการเปรียบเทียบกับลักษณะต่างๆ เช่น การแสดงสิ่งที…

…่ออุปาทายรูป ดังนี้ เพราะฉะนั้น พวกภูตรูปที่อาศัยภูต ๓ เป็นไป จึงไม่ได้ชื่อว่าอุปาทายรูป ฉะนี้แล ฯ [อธิบายธาตุ ๔] (ธาตุ) ชื่อว่าปฐวี เพราะอรรถว่า เป็นที่รองรับ ฯ ท่านกล่าว อธิบายไว้ว่า ย่อมปรากฏ คือเข้าไปตั…

เนื้อหานี้กล่าวถึงภูตรูปที่มีลักษณะเป็นที่อาศัยของอุปาทายรูป และการอธิบายความหมายที่เกี่ยวกับมหาภูตที่สำคัญในบาลี รวมถึงการแยกประเภทของภูตรูปที่อาศัย และการอธิบายธาตุ ๔ โดยเ…

…มีกรรมเป็นสมุฏฐาน อันมีความ ประสงค์จะดู จะฟัง จะดม จะลิ้ม และจะสัมผัส เป็นเหตุให้ผ่องใสตาม ลำดับ ฯ [อธิบายประสาทรูป] ය บรรดาประสาททั้ง ๕ เหล่านั้น จะกล่าวจักษุประสาทก่อน ๆ จักษุประสาทนั้น ซึมซาบเยื่อตา ๓ ชั…

เนื้อหาพูดถึงธาตุสี่ที่ประกอบสร้างสรีระมนุษย์ ได้แก่ ปฐวี, อาโป, เตโช, และวาโย ซึ่งแต่ละธาตุนั้นมีลักษณะของตนเอง ทว่าเมื่อรวมกันจะก่อให้เกิดและเสริมสร้างการดำรงอยู่ของชีวิต พร้อมกับการทำงานของประสาทรู

…ือนคนถูกต้อง ภูตรูปทั้งหลาย ย่อมจับสัณฐานได้ด้วย เข้าใจว่า เราถูกต้องสัณฐาน โดยประจักษ์ ฉะนั้น ฯ ๆ [อธิบายอุปาทายรูปมีโคจรรูปเป็นต้น] รูปเป็นต้นที่ชื่อว่าโคจรรูป เพราะเป็นอารมณ์ของปัญจวิญญาณ ฯ ที่ชื่อว่าโคจ…

บทนี้ว่าด้วยการอธิบายเกี่ยวกับอาโปธาตุเป็นธาตุที่ถูกเข้าใจว่าเย็นและความเป็นของเหลวที่ชัดเจนในการรับรู้ของบุคคล โดยอ้างถึ…

…นต้น ชื่อว่า นิมิต การเล่นด้วยกระด้งเป็นต้น ชื่อว่า กุตตะ กิริยามีการเดินเป็นต้น ชื่อว่า อากัปปะ ฯ [อธิบายภาวรูปและหทัยวัตถุ] รูปทั้ง ๒ ชื่อว่าภาวรูป เพราะทำวิเคราะห์ว่า เป็นเหตุให้เรียก ว่าหญิงและให้รู้ว่า…

เนื้อหาในหน้า 274 ของอภิธัมมัตถสังคหบาลี อธิบายลักษณะของความเป็นหญิงและชาย โดยรายละเอียดของลักษณะทางกายภาพที่เกี่ยวข้องกับเพศชายและหญิง เช่น อาการ …

…ุณ อันยิ่งใหญ่ มิได้ตรัสไว้ในพระบาลีพระ ธัมมสังคณี โดยความต่างแห่งการแสดง วัตถุทุกะ และอารัมมณฑุกะ [อธิบายชีวิตรูปเป็นต้น] ที่ชื่อว่าชีวิตรูป เพราะอรรถว่า เป็นเครื่องเป็นอยู่แห่งสหชาต ธรรมฯ ชีวิตนั้นนั่นแล …

เอกสารนี้อธิบายเกี่ยวกับชีวิตรูปและความสำคัญของสหชาตธรรม ซึ่งประกอบด้วยการใช้ชีวิตในรูปแบบต่าง ๆ พร้อมกับอธิบายถึงก…

…ะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัสไว้ว่า รูป ที่มหาภูตรูปทั้ง ๔ ไม่ถูกร้อง (ชื่อว่าปริเฉทรูป)ฯ [อธิบายวิญญัติรูป ๒ ] ન ธรรมชาติที่ชื่อว่ากายวิญญัติ เพราะอรรถว่า ยังคนอื่นให้รู้ความ ประสงค์ด้วยกายที่เคลื…

…ะ 'อากาสธาตุ' รวมถึงการกำหนดรูปที่เกิดขึ้นในกระบวนการของกลาปต่าง ๆ ตามหลักอภิธัมมศึกษา นอกจากนี้ ยังอธิบายถึงธรรมชาติของกายและวาจาในการแสดงออกถึงความประสงค์ ซึ่งสอดคล้องกับแนวทางการเข้าใจในธรรมะตามหลักการขอ…

…กายที่ไหว เสียที่เปล่าออก มีอุปนิสัยเนื่องด้วยความสำเร็จใน ก่อน รู้วิการที่มีความประสงค์ ฉันนั้น ๆ [อธิบายลหุตารูปเป็นต้น] ความแคล่วคล่อง ชื่อว่าลหุตา ฯ ความอ่อนละมุน ชื่อว่า มุทุตา ฯ ภาวะควรแก่การงาน ชื่อว…

บทความนี้กล่าวถึงอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา โดยเน้นเรื่องการฟังเสียงและการจับกายที่เคลื่อนไหว เป็นการศึกษาในแง่มุมของวิญญัติที่เกี่ยวข้อง การประมวลความเห็นเกี่ยวกับโลกและวิญญัติทั้ง

…ิ ด้วยอำนาจแห่งเวไนยสัตว์ โดยความแตกต่างแห่งอาการเป็นไป กล่าว คือ ความเริ่มเกิดขึ้นครั้งแรกๆ ก็เพราะอธิบายอย่างนี้ เพื่อแสดง ความไม่แตกต่างกันโดยอรรถ ในนิเทศแห่งรูปปวัติทั้ง ๒ นั้น ท่าน อาจารย์จึงกล่าวว่า ค…

บทความนี้กล่าวถึงการวิเคราะห์บทความในอภิธัมมัตถสังคหบาลี ที่อธิบายถึงชาติรูปและการเริ่มก่อแห่งรูปที่มีความสำคัญในพุทธศาสนา ท่านอาจารย์ได้แบ่งแยกความเริ่มก่อและความสืบ…

…การ นอกนี้ก็ไม่ใช่วัตถุรูปฯ รูปแม้ทั้ง 4 อย่าง ในปกิณณกรูปมีลิงค เป็นต้น และในการบำรุงเลี้ยงสหชรูปฯ อธิบายว่า ปสาทรูปทั้ง ๕ ชื่อว่าเป็นใหญ่ยิ่งในจักขุวิญญาณเป็นต้น เพราะเมื่อตนเป็นธรรมชาติ เข้มแข็งและอ่อนแอ…

เนื้อหานี้ดำเนินการศึกษาเกี่ยวกับอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยละเอียดเกี่ยวกับรูปและวิญญาณ ซึ่งรวมถึงการอธิบายถึงพาหิรรูปและการมีส่วนร่วมของปัจจัยต่าง ๆ ที่มีผลต่อจักขุวิญญาณและชีวิตรูปในบริบทของอภิธรรมซึ่งมีคว…

…ม่ถึงซึ่งรูปและสียงนั้น ด้วยตนเอง ย่อม รับเอาอารมณ์ได้ ฯ ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงประพันธ์คาถานี้ไว้ว่า [อธิบายประสาทรูปรับอารมณ์] ก็ในวัตถุเหล่านี้ จักขุและโสตะ ย่อมรับ อารมณ์ที่ยังไม่ถึงได้ เพราะความเป็นเหตุ เ…

…และเข้าใจสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่นอกเหนือจากตัวตน รวมถึงความเชื่อมโยงระหว่างอารมณ์และประสาทสัมผัส โดยมีการอธิบายถึงกระบวนการรับรู้และการสัมผัสกับสถานที่ที่ไกลออกไป เช่น รูปและเสียงที่ส่งผ่านการโคจร.

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 288 และโสตะนั้น ไปถึงประเทศแห่งอารมณ์ แล้ว ซ่านไปรับอารมณ์นั้นได้ไซร้ รูป และเสียงนั้นจึงเป็นโคจรแห่งจักขุโสตะ นั้น แม้ในเพราะอันแล่นไป

เนื้อหาเกี่ยวกับการทำความเข้าใจเกี่ยวกับการรับรู้ของจักขุและโสตะ อธิบายถึงความสำคัญของอารมณ์ที่แต่อาการรับรู้ รวมถึงการเชื่อมโยงกับรูปและเสียงที่เกิดจากกรรม จิต และโอชะ อภ…

…ขณะ แห่งจิตจะไม่มีไม่ได้ และความไม่บังเกิด ขึ้นแห่งรูปในภังคขณะ จะไม่มีก็ไม่ได้ เช่นกัน ดังนี้แล ฯ [อธิบายจิตที่ให้รูปเกิดและไม่ให้รูปเกิด จิต ๑๔ คือ ที่ชื่อว่าอรูปวิบากจิต (อรูปาวจรวิบากจิต ๔) เพราะเหตุที่…

…แสดงในวิภังคปกรณ์ ข้อความที่กล่าวถึงลักษณะแห่งสังขตธรรมและความเกิดขึ้นของจิตในภาคจิตและรูป รวมถึงการอธิบายถึงการทำงานของจิตที่ส่งผลต่อการเกิดหรือไม่เกิดรูปในภังคขณะ การศึกษานี้เน้นถึงหลักการที่สำคัญในอภิธัม…

…หตุนั้น ท่านอาจารย์จึงได้กล่าวคำมีอาทิว่า เตโชธาตุ ฐิติปปัตตา (เตโชธาตุถึงฐิติขณะแล้ว) ดังนี้ ฯ ကေ (อธิบายรูปที่เกิดจากสมุฏฐานทั้ง ๔] หทัยรูปและอินทรียรูปทั้ง ๕ ชื่อว่ากัมมรูป (รูปเกิดจากกรรม) เพราะเกิดจากก…

ในบทนี้ได้อธิบายถึงภาวะแห่งฤดูและโอชะที่มีผลกระทบต่อกำลังในฐิติ ผ่านคำอธิบายที่เกี่ยวข้องกับเตโชธาตุและรากฐานของรูปท…

…คตรัสไว้ในธรรม ๓ อย่าง มีชาติ เป็นต้น ในพระบาลี เพราะสังขตธรรม (๓ อย่าง มีชาติเป็นต้น) เป็นสภาวะ ฯ [อธิบายรูปกลาปต่างๆ] ก็เพราะรูปเหล่านี้ เมื่อบังเกิดจากสมุฏฐานมีกรรมเป็นต้น ย่อม ไม่เกิดแยกกัน โดยที่แท้ ย่…

…วีนีฎีกา โดยนำเสนอความสัมพันธ์ของสังขตธรรมและปัจจัยที่ก่อให้เกิดการเกิดในเชิงอภิธัมมะ พระโบราณาจารย์อธิบายถึงการกำหนดนับรูปเป็นหมวดและบทบาทต่างๆ ของรูปในกระบวนการนี้ เช่น ทสกะและวจีวิญญัติทสกะ เพื่อทำความเข…

…กิดในรูปภพ เพราะฉะนั้น ใคร ๆ จึงไม่อาจจะ กล่าวว่า สัตว์พวกสังเสทชะไม่มีฆานะ ก็หาได้ไม่ ดังนี้และ ฯ [อธิบายเวลารูปกลาปปรากฏแก่คัพภเสยยกสัตว์] พวกสัตว์ที่ชื่อว่าคัพภเสยยกะ เพราะอรรถว่า นอนอยู่ในครรภ์

เนื้อหานี้เน้นการอธิบายเกี่ยวกับอายตนะของอุปปาติกสัตว์ในอภิธัมมัตถสังคหบาลี โดยกล่าวถึงความสำคัญของสังเสทชสัตว์ที่ไม่มีฆานะ…

…หล่านั้น ในสันดานที่ไม่มีชีวิต ฯ แต่อาจารย์ พวกอื่นอีกพรรณนาว่า จิตตชรูป ขาดไปก่อนจุติจิตทีเดียว ฯ [อธิบายเหตุที่บางรูปมีบางรูปไม่มีในรูปพรหมเป็นต้น] ในความไม่มีฆานะ ชิวหา และกาย ในรูปโลก ท่านอาจารย์ ได้กล่…

…ะหว่างอาหารที่มารดากินและการเกิดจิตในสรีระ ตามแนวคิดในอภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฏีกา อธิบายว่าจิตเริ่มเกิดขึ้นก่อนกัมมชรูป และการกำหนดอายุ ไออุ่น และวิญญาณ ว่าจะเป็นเหตุที่ทำให้กายทิ้งอยู่ตาม…

…ิริยาจิต ฯ คำว่า สทฺโท วิกาโร เป็นอาทิ ท่าน อาจารย์กล่าวไว้ด้วยอำนาจที่ทั่วไปแม้แก่สัตว์ทุกจำพวก ฯ [อธิบายพระนิพพาน] พระอนุรุทธาจารย์ ครั้นแสดงจิต เจตสิก และรูป โดยวิภาคด้วย

…ในภาวะการดับของพรหม รูปแบบต่างๆ ของชีวิต รวมถึงการที่อาหารและฤดูมีอิทธิพลต่อการสร้างรูป นอกจากนี้ยังอธิบายการดับของรูปทั้งหลายและการไม่มีการทิ้งสรีระในเวลาตาย การอภิปรายยังครอบคลุมถึงผลงานของอาจารย์ที่กล่าว…